Morgunblaðið - 13.07.2001, Blaðsíða 24

UMRÆÐAN
24 FÖSTUDAGUR 13. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FYRIR sex árum síðan gáfu
heilsugæzlulæknar Háskóla Íslands
prófessorsembætti í heimilislækn-
ingum. Með þessu
vildu heimilislæknar
leggja sitt af mörkum
til að efla áhuga
læknanema og ung-
lækna á heimilislækn-
ingum. Því miður hef-
ur það ekki gengið
eftir. Til að gera illt
verra er stöðugur flótti
sérmenntaðra og mjög
reyndra heimilislækna
yfir í aðrar sérgreinar
sem bjóða greinilega
betri kjör
Ógæfu heimilislækn-
inganna á Íslandi hef-
ur því miður orðið flest
að vopni. Eitt er úr-
skurður Kjaranefndar
frá 1996 sem er svo misheppnaður
að hann gæti einn og sér gengið af
heimilislækningum dauðum. Fyrir
áhugasama og eftirsótta heimilis-
lækna sem helga sig starfi sínu ein-
göngu er lítið fyrir vinnuna að hafa
nema ánægjuna. Þótt ég vildi vinna
sjálfstætt sem heimilislæknir má ég
það ekki. Hvorki Tryggingastofnun,
Samkeppnistofnun né ríkisstjórn
Davíðs Oddssonar heimila það.
Enda vinnur öll einkavæðing í heil-
brigðiskerfinu gegn gagnagrunns-
áformum ríkisstjórnarinnar.
Deloitte & Touche og HR
Fyrir ári síðan fór stjórn heilsu-
gæzlunnar í Reykjavík þess á leit
við starfsmenn heilsugæzlustöðv-
anna að veitt yrði fé úr svokölluðum
tíundarsjóði starfsfólks til að móta
stefnu heilsugæslunnar til framtíð-
ar. Illu heilli var það samþykkt. Til
verksins voru ráðin Deloitte &
Touche – ráðgjöf og Háskólinn í
Reykjavík. Afraksturinn hefur nú
litið dagsins ljós í skýrslu með loka-
tillögum stýrinefndar verkefnisins.
Þær einkennast af slíku óraunsæi
og skriffinnskudýrkun að manni
verður orðfall. Deloitte & Touche og
Háskólinn í Reykjavík leggja m.a.
mikla áherzlu á eftirfarandi atriði:
„að lagfæra hið nýja fjárhagsbók-
haldskerfi ríkisins, Sögukerfið. Að
strax í upphafi næsta árs verði
(læknisfræðilegar, innsk. JT) upp-
lýsingar úr Sögu réttar og áreið-
anlegar (standist áreiðanleikapróf)
og að ráðinn verði sérstakur heil-
brigðisstarfsmaður („yfirlæknir“)
svo að unnt verði fyrir lok þessa árs
að ná fullum tökum á Sögukerfinu.“
Tíundarsjóður starfsfólks hefur
þegar pungað út átta milljónum
króna vegna verkefnisins. Átta
milljónum króna úr
okkar eigin vasa til að
mæla með Sögukerf-
inu! Við, sem mesta
reynsluna höfum af
tölvukerfinu Sögu, vit-
um að það er stórgall-
að og getum ekki mælt
með því. Þrátt fyrir að
heilbrigðisráðherra
hafi enn ekki verið
kynntar tillögur ráð-
gjafafyrirtækisins hef-
ur þegar verið gengið
frá ráðningu í yfir-
læknisstöðu til að
fylgja eftir tillögum
ráðgjafans varðandi
Sögu! Þó kostar þessi
nýja staða fjárvana
heilsugæzluna í Reykjavík minnst
tíu milljónir króna á ári. Heilsu-
gæzlan missir þar enn einn sér-
menntaðan reyndan heimilislækni.
Sjaldan er ein báran stök.
Mér kemur í hug könnun á líðan
og starfsgleði sem ráðuneytisstjóri í
fjármálaráðaneytinu gerði á okkur á
heilsugæzlustöðinni í Mjódd fyrir
nokkrum árum og eflaust fleirum.
Aldrei heyrðist neitt frá honum síð-
an. Ég var grútfúll yfir að láta fara
svona með tíma minn og sjúklinga
minna. Og það er málið. Ég þrái frið
til að vinna vinnuna mína – að ann-
ast veikt fólk. Frið fyrir öllu þessu
skriffinnskuliði sem veit ekkert út á
hvað læknisstarf gengur.
Sjúkraskrá
a la deCODE – Roche
Nú stendur til að taka upp sam-
ræmda sjúkraskrá í heilbrigðiskerf-
inu a la deCODE – Roche. Hvað
þýðir það? Jú, nú skulu allir læknar
gera eins. Einn, tveir, einn, tveir.
Ég hélt að slíkt tíðkaðist bara hjá
kommúnistum eins og Li Peng, sem
heimsótti Kára auðvitað á Lyng-
hálsinn í fyrra, eins og vinir hans,
fréttamennirnir á Stöð 2, sýndu svo
rækilega frá. Þessi samræmda
sjúkraskrá er sjálft Sögukerfið
(Saga), sem minnzt er á hér að ofan.
Nema hvað? Sjúkraskrárkerfi (líka
fjárhagsbókhaldskerfi sbr. ofan)
sem ríkið hefur eytt fleiri hundruð
milljónum króna í nú þegar. Einn
aðaleigenda eMR, fyrirtækisins,
sem á nú og rekur Sögu fyrir ríkið
(brátt einnig fyrir deCODE –
Roche) er einmitt deCODE. En rík-
ið borgar!
Hvar og hvenær endar þessi
kommúnistíska miðstýring og skrif-
ræði? Látum vera með spillinguna.
En eitt ætla ég segja ykkur að lok-
um. Þegar samræmd sjúkraskrá að
hætti deCODE – Roche, Saga, verð-
ur tekin upp í öllu opinbera heil-
brigðiskerfinu þá stíflast það á
skömmum tíma. Margfalt meiri tími
fer þá í skriffinnsku, sem þegar er
að drekkja allri ærlegri vinnu. Þá
minnkar enn tíminn sem ætlaður er
sjúklingum sem bíða nú þegar vik-
um saman eftir tíma hjá heimilis-
lækni.
Sjúklingar munu eðlilega leita til
sérfræðinga á einkastofum, sem
sjálfir gæta ábyrgðar sinnar og eiða
enda getur enginn gert það fyrir þá.
Læknar á einkastofum munu ekki
setja gögn (einkamál) sjúklinga
sinna í miðlægan gagnagrunn, sem
þeir vita auk þess að á að nota til
iðnaðarframleiðslu og verzlunar
ekki sízt við tryggingarfélög, en
ekki til vísinda enda eru gögnin
óhæf sem slík. Þeir munu í því
fylgja opinberum tilmælum biskups
til presta landsins, sama hvað land-
læknir segir. Þeir sólunda ekki tíma
sínum og sjúklinga sinna í skrif-
finnsku. Þeir sem vilja tryggja frið-
helgi einkalífs síns og ættingja
sinna munu því leita til sjálfstætt
starfandi lækna. Eða presta.
Heilsugæzlan mun endanlega vesl-
ast upp – í skriffinnsku og leiðind-
um. Á þessu bera stjórnvöld alla
ábyrgð. „Gagnagrunnsævintýrið“,
sem Davíð Oddsson ber pólitíska
ábyrgð á, raunar hundrað prósent
eins og hann útskýrði svo vel í við-
tali við Ingólf Margeirsson í rík-
isútvarpinu 8. október 2000, hefur
þegar kostað íslenzka skattgreið-
endur ótalin hundruð milljóna króna
– bara byrjunin ein.
Heilsugæzla
á fallanda fæti
Jóhann
Tómasson
Heimilislækningar
Stöðugur flótti sér-
menntaðra og reyndra
heimilislækna er í aðrar
sérgreinar, segir
Jóhann Tómasson,
en þar eru greinilega
boðin betri kjör.
Höfundur er læknir.
EINAR Svein-
björnsson, bæjar-
fulltrúi í Garðabæ og
aðstoðarmaður ráð-
herra, ryðst fram á rit-
völlinn í Morgun-
blaðinu miðvikudaginn
4. júlí sl. og hellir úr
skálum reiði sinnar yfir
undirritaðan fyrir að
fjalla um þær far-
gjaldahækkanir sem
riðu yfir reykvíska
strætisvagnafarþega
nú um mánaðamótin
þegar nýtt fyrirtæki,
Strætó bs., tók til
starfa. Því miður fellur
Einar í þá gryfju að
grípa til rangfærslna og að gera
undirrituðum upp skoðanir í stað
þess að fjalla á málefnalegan og upp-
lýstan hátt um málefni almennings-
samgangna.
Einar byrjar grein sína á að full-
yrða að undirritaður fylgi þeirri línu
minnihluta borgarstjórnar Reykja-
víkur að vera á móti, sama hvert
málefnið sé. Einar tönnlast á slíkum
fullyrðingum út alla greinina, ber-
sýnilega í því skyni að upphefja
sjálfan sig sem minnihlutafulltrúa í
Garðabæ og vekja á sér athygli.
Seinheppinn spámaður
Einar gat þó vart verið óheppnari
í vali á máli til að sýna að við sjálf-
stæðismenn í borgarstjórn Reykja-
víkur séum „á móti, sama hvert
málið er,“ nefnilega nýafstaðna sam-
einingu almenningssamgangna á
höfuðborgarsvæðinu. Staðreyndin
er nefnilega sú að við sjálfstæðis-
menn í borgarstjórn höfum frá upp-
hafi stutt slíka sameiningu dyggi-
lega, bæði við umræður í
borgarstjórn og með sérstökum til-
löguflutningi. Árið 1999 áttu sjálf-
stæðismenn þátt í að
koma þessu máli á rek-
spöl með því að gera
tillögu um það í borg-
arráði að teknar yrðu
upp viðræður við stjórn
og eigendur Almenn-
ingsvagna bs. í þeim
tilgangi að kanna kosti
og galla mögulegrar
sameiningar SVR og
AV. Jafnframt yrði
efnt til viðræðna í því
skyni að samræma
leiðakerfi almennings-
samgangna á höfuð-
borgarsvæðinu.
Vanþekking eða
rangfærslur?
Einar ætti að þakka okkur sjálf-
stæðismönnum fyrir frumkvæði við
sameiningu almenningssamgangna
með tillögunni góðu í stað þess að
gefa í skyn að við séum á móti henni.
Ég vil þó samt trúa því að hér sé um
hreina vanþekkingu að ræða hjá
Einari en ekki vísvitandi rang-
færslur. Samt sem áður verður að
gera þá kröfu til þeirra, sem vilja
láta taka sig alvarlega í opinberri
umræðu, að þeir kynni sér málin áð-
ur en þeir grípa til fullyrðinga og
stóryrða í líkingu við þau sem grein
Einars er full af.
Sannast nú á Einari spakmæli
sem hraut eitt sinn af vörum gam-
allar kerlingar: „Það er erfitt að spá;
og sérstaklega aftur í tímann“.
Má ekki ræða
kjarna málsins?
Einhverra hluta vegna kýs Einar
hins vegar að forðast kjarna máls-
ins, þ.e. gagnrýni sjálfstæðismanna
á 33–100% hækkanir fargjalda í
Reykjavík sem koma verst við
barnafjölskyldur, öryrkja og aldr-
aða.
Dæmið snýst hins vegar við þegar
litið er á svæði Almenningsvagna,
Garðabæ, Hafnarfjörð og Kópavog.
Þar voru fargjöld mun hærri en hjá
SVR og við samræminguna urðu
annað hvort litlar breytingar á far-
gjöldum eða umtalsverðar lækkanir.
Er því augljóst að breytingarnar
hafa önnur og ólíkt betri áhrif í
nágrannasveitarfélögunum en í
Reykjavík. Einar getur hrósað happi
fyrir hönd barnafjölskyldna og ör-
yrkja í Garðabæ á meðan unglingar
og öryrkjar í Reykjavík fá á sig 66–
100% hækkun.
Að undanförnu hafa samtök
vinnumarkaðarins heitið á stjórn-
völd að halda aftur af öllum gjald-
skrárhækkunum og varað við því að
þær gætu leitt af sér tveggja stafa
verðbólgu og stefnt samningum í
hættu. Talsmenn neytenda og
verkalýðshreyfingar hafa nú þegar
mótmælt hækkun strætisvagnafar-
gjalda í Reykjavík enda hafa þær sín
áhrif á vísitöluna. Við slíkar aðstæð-
ur vekur það óneitanlega athygli að
Einar Sveinbjörnsson bæjarfulltrúi,
sem jafnframt er aðstoðarmaður
ráðherra, skuli fagna hækkunum á
bilinu 33–100% og telja þær „eðlileg-
ar“.
Stefna framsóknarmanna
Að lokum langar mig að spyrja
Einar eftirfarandi spurninga: Hefði
hann, sem bæjarfulltrúi í Garðabæ,
fagnað því ef strætisvagnafargjöld
unglinga í heimabæ hans hefðu verið
hækkuð um 100%, fargjöld öryrkja
um 66%, fargjöld barna um 33% og
fargjöld aldraðra um 33%? Geta
þessir hópar vænst slíkra hækkana á
þjónustugjöldum hjá Garðabæ ef
svo ólíklega skyldi vilja til að fram-
sóknarmenn kæmust þar í meiri-
hluta eftir næstu kosningar?
Óveðursský
yfir aðstoðar-
manni
Kjartan
Magnússon
Höfundur er borgarfulltrúi.
Samgöngur
Sjálfstæðismenn í
Reykjavík styðja stofn-
un Strætó bs., segir
Kjartan Magnússon, en
gagnrýna óhóflegar
gjaldskrárhækkanir.
ER ALLT með
kyrrum kjörum á
„Garðabæjarvígstöðv-
unum“ ... eða er þetta
lognið á undan storm-
inum?
Landfylling svífur
ennþá yfir vötnunum
svo lengi sem „pening-
ar“ leynast í málun-
um.
Ég vil taka fram og
benda á að við Íslend-
ingar gerðumst aðilar
að Ramser-sáttmálan-
um, með undirskrift,
árið 1978. Undir þenn-
an sáttmála, sem
stefnir að náttúru-
vernd lífríkisins á jörðinni skrifar
stór hópur þjóða. Við Íslendingar
erum svo heppnir að eiga ennþá,
umfram flestar þjóðir, náttúruger-
semar og lífríki sem þarfnast
verndar.
Ef náttúrugersemar eru ekki
verndaðar í dag og lífríki varið
ágangi eigum við yfir höfði okkar
algjöra eyðileggingu
sem aldrei verður
bætt um alla framtíð.
Það má með sanni
segja að við Íslending-
ar séum í dag í far-
arbroddi þeirra þjóða
sem hafa lífríki á land-
inu skrásett og notið
geta þeirra náttúru-
gæða ennþá.
Ef verkfærum
Gunnars og Gylfa
verður beitt til land-
fyllingar þá getum við
horft upp á algjöra
eyðileggingu á lífríki
Garðabæjar, sem í
dag er skráð hjá Ram-
ser sáttmálanum.
Starf núverandi bæjarstjórnar í
Garðabæ hefur einkennst af pukri
og upplýsingatregðu sem sett hef-
ur vegg milli íbúa og bæjarstjórn-
araðila. Það var önnur tíðin undir
stjórn Ólafs G. Einarssonar, sem
lagði sig fram eftir fullu og
ánægjulegu samstarfi við íbúana
með mörgum og ánægjulegum
fundarhöldum. Þegar litið er til nú-
verandi bæjarstjórnar og hegðunar
hennar munu íbúar nú horfa til
næstu bæjarstjórnarkosninga og
gera tilheyrandi ráðstafanir.
Bæjarstjórnarmeðlimir í Garða-
bæ vissu mætavel við hverju var að
búast þegar þeir gengu til samn-
inga við Gunnar og Gylfa um land-
rask og landfyllingu með sínum
stóru og þungu áhöldum sem
skrapa upp sjávarbotninn. Lífríkið
er eyðilagt um leið. Lífríkið við
Arnarnes er á skrá hjá Ramser
samtökunum og okkur ber að
vernda það samkvæmt samningi.
Ef við höldum ekki okkar loforð í
Ramser samtökunum þá setjum við
Íslendingar niður gagnvart öllum
öðrum ríkjum sem að samtökunum
standa og traust á okkur dvínar.
Hér er best að stöðva aðgerðir í
tíma – og horfa fram á fagurt og
heilbrigt land sem afkomendur
okkar geta notið með ánægju og
verið hrifnir af.
Að lokum langar mig annars
vegar að vita af hverju íslensku
virkjanirnar vilja fá útlent sement
en ekki nota íslenskt, og hins vegar
af hverju hefur verið falið fyrir al-
menningi að íslenskt sement er
stórgallað... ónýtt til bygginga?
Svari þeir sem til þekkja.
Lognið á undan storminum?
Pétur
Björnsson
Landfylling
Ef náttúrugersemar eru
ekki verndaðar í dag og
lífríki varið ágangi, seg-
ir Pétur Björnsson, eig-
um við yfir höfði okkar
algjöra eyðileggingu
sem aldrei verður bætt
um alla framtíð.
Höfundur er fyrrverandi forstjóri
Vífilfells og íbúi við Arnarnesvog.