Vísir - 03.01.1980, Blaðsíða 8

vtsm
Fimmtudagur 3. janúar 1980
8
utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastióri: OaviðGuðmundsson
Ritstjórar: olafur Ragnarsson
Hörður Einarsson
Rítstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Elias Snaeland Jónsson.
Frétlastjóri erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson.
Blaöamenn: Axel Ammendrup, Halldór Reynisson, Jónína Michaelsdóttir, Katrin
Pálsdóttir, Páll Magnússon, Sigurveig Jónsdóttir. Sæmundur Guðvinsson.
Iþrottir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson.
Ljósmyndir: Gunnar V. André'sson, Jens Alexandersson.
Ullit og hónnun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson Askrift er kr. 4.500 á mánuði
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson. innanlands. Verð i lausasölu
230 kr. eintakið.
Auglysmgar og skrifstofur: Prentun Blaðaprent h/f
Siðumúla 8. Simar 86611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Ritstjórn: Siðumúla 14, simi 86611 7 linur.
HLUB M ISLEHDINGUM
„Lifiö má aldrei veröa brauöstritiö eintómt og loröaskak um þaö”, sagöi forseti Islands
dr. Kristján Eldjárn i áramótaávarpi sinu, en þar lagöi hann áherslu á aö endanlegt
markmiö okkar væri freisi og menning þjóöarinnar, fagurt mannllf i landinu.
Hætt er við að í amstri daganna
og striti manna við að hafa i sig
og á, gleymist ýmis æðri sann-
indi, sem meira eru virði en
kapphlaupið um lífsgæðin.
Stjórnmálaþras og umræða um
vandamál af ýmsu tagi verður
einnig oft og tíðum til þess að
skyggja á stefnumið, sem þýð-
ingarmikið er að þjóðin missi
ekki sjónar af. Þetta hef ur án efa
átt sinn þátt í því, að nokkurs
vonleysis hefur gætt meðal fólks
að undanförnu og vantrúar á að
hægt yrði að leysa hinn verald-
lega vanda sem við er að fást á
vettvangi efnahagslífsins.
Forseti íslands dr. Kristján
Eldjárn minntist á þennan upp-
gjafartón, sem víða kveður við í
þjóðlíf inu í áramótaávarpi sínu á
nýársdag. í því sambandi nefndi
hann kjörorð Jóns Sigurðssonar
„Eigi vikja", sem hann kvað
geta þýtt margt, meðal annars,
að aldrei mætti láta undan síga í
sókn þjóðarinnar að markmiðum
frelsis og menningar í þessu
landi, á hvaða vettvangi sem
væri. „Það merkir einnig" sagði
forsetinn „að ekki skuli æðrast
og þaðan af síður örvænta, þó að
eitthvað gefi á bátinn".'
Forsetinn kvað það barnaskap
að fara hrakyrðum um þjóð-
málabaráttuna frá degi til dags
og þá sem í henni stæðu, því að
hún væri hluti af lífinu sjálfu og
snerist um grundvallarskilyrðin
fyrir því að þjóðin fengi búið í
landi sínu. En það væri hörmu-
legt upp á að horfa, ef svo ætti að
fara að vandamál og sundur-
þykkja stigmögnuðu hvort annað
meðsífelldri víxlverkan, uns allt
lenti í úrræðaleysi. Samstaða í
erfiðum málum yrði að nást með
skynsemi og góðum vilja til þess
að treysta þann grundvöll, sem
allt hvíldi á.
„Þetta er óumflýjanlegt frum-
atriði" sagði dr. Kristján Eld-
járn, „en í hita dagsins og vanda
starfsins má þó aldrei gleymast,
að þótt nauðsynlegt sé, er það
ekki einhlitt eða endanlegt mark-
mið, heldur frelsi og menning
þjóðarinnar, fagurt mannlíf í
landinu".
Með þessum orðum hefur for-
setanum án efa tekist að lyfta
hugum margra landsmanna á
hærra svið á fyrsta degi ný-
byrjaðs árs, og draga úr vonleysi
og svartsýni um leið og hann
hlúði sem þjóðhöfðingja sæmdi
að íslendingnum í okkur öllum.
Vísi þykir ástæða til þess að
leggja áherslu á þessi atriði nú í
upphafi nýs árs og áratugar og
tekur blaðið heils hugar undir
áminningarorð forsetans en í
ávarpi því, sem fyrr var vitnað
til, tók hann enn fremur svo til
orða:
„Lífið má aldrei verða brauð-
stritið eintómt og orðaskak um
það, og landið er ekki eingöngu
auðsuppspretta til þess að fæða
og klæða þjóðina svo sem best má
verða. Það er einnig ættjörð,
móðurmold, föðurland, það eina,
sem vér munum nokkru sinni
eignast. Landið og erfðirnar hafa
mótað oss og eru samgrónar til-
finningalífi voru og eiga að vera
það. Og þjóðfélagið sem vér
höfum komið upp er ekki sam-
bærilegt viðfyrirtæki, vel eða illa
rekið eftir atvikum. Það er sam-
félag um islenska menningu,
gamlan arf og nýja sköpun,
ætlunarverk íslensku þjóðar-
innar. Þetta má aldrei úr minni
líða, hvort sem árar betur eða
verr á sviði hinna daglegu
veraldlegu þarfa".
„MR SEM FRSMTMI HLER
FðLKIHU
99
bókmenntir
Hreinn Lofts-
son skrifar
Kommúnistahreyfingin á ts-
landi 1921-1934.
Höfundur: Þór Whitehead.
Útgefandi: Sagnfræöistofnun
Iiáskóla islands og Bókadtgáfa
Menningarsjóös.
baösem einna helst hefur ein-
kennt islenska kommúnista á
þvl timabili sem fjallaö er um I
Kommúnistahreyfingunni á Is-
landi 1921-1934 er alþjóöa-
hyggjan. tslenskir kommún-
istar áttu sér annaö fööurland
en aörir tslendingar, þeirra föö-
urland var austur á steppum
Ráöstjórnarrikjanna og viö þaö
fóöurland sitt eitt bundu þeir
hollustu sína og trúnaö. „Hug-
tak sem „Islenska þjóöin” var
merkingarleysa I þeirra aug-
um”. (Bls. 68).
Markmiöiö var aö koma hér á
fót Ráöstjórnarriki (Sovét-ls-
land) sem slöan yröi i raun
sameinaö hinu mikla rlki ,,ör-
eiganna” Sovétri'kjunum. Jósef
Stalin var foringinn sem Is-
lenskir kommunistar tignuöu og
þaö þrátt fyrir hinar blóöugu
„hreinsanir” sem stóöu yfir I
„öreigarlkinu”. Raunar má
segja aö andi „hreinsananna”
hafi svifiö yfir Kommúnista-
flokki tslands i formi heiftúö-
legra deilna sem lyktaöi meö
brottvikningu „hægri” forkólfa
flokksins eins og Hendriks
Ottóssonar og Stefáns Pjeturs-
sonar. (Viö borö lá aö jafnvel
Einari Olgeirssyni yröi vlsaö úr
flokknum fyrir „hægri” villu!).
Tengsl Islenskra kommúnista
voru mjög náin viö Kreml I
gegnum alþjóöasamband
kommúnista, Komintern. Staö-
fest er I bókinni aö islenskir
kommúnistar voru á fjárhags-
legu framfæri Jósefs Stalin og
fengu pólitisku linuna beint frá
Kreml.
Hópar islenskra kommúnista
dvöldu langtimum saman I
Moskvu og stunduöu „nám” _i
Leninskólanum þar. Staöfest er
aö íslendingar hafi veriö I skól-
anum áriö 1931 og þvi likíegt aö
einhver þeirra hafi hlýtt á
Manuilsky, einn helsta áróöurs-
meistara Ráöstjórnarinnar,
flytja hina frægöu ræöu sína i
Leninskólanum þaö ár. En
Manuilsky sagöi þar orörétt:
„Auövaldsríkin rotin og sauö-
heimsk, munu hlakkandi sam-
starfa oss viö eyöileggingu
sjálfra sin. Þeim er tamt aö
fagna hverju vinarhóti. En um
leiö og slakaö er á vörnum,
munum vér láta reiddan hnefa
mala þau mjölinu smærra”.
(Sjá nánar grein Gunnars
Gunnarssonar, rithöfundar,
Vestræna menningu og
kommúnisma I bókinni Sjálf-
stæöisstefnunni, Heimdallur
1979, bls. 56-69).
En islenskir kommúnistar
uröu aldrei þaö fjölmennir aö af
þeim stafaöi nein veruieg hætta.
Þó er mjög skiljanlegt aö Is-
lendingar hafi veriö tortryggnir
I þeirra garö. Vitaö var aö þeir
stefndu leynt og ljóst að bylt-
ingu, voru meö reglulegar æf-
ingar I áflogum og sendu hópa
manna til Moskvu I frekara
,;nám” I fræöunum.
Meö einangrun sinni og ofsa-
trú komu þeir þó sjálfir aö veru-
legu leyti i veg fyrir aö þeir yröu
eins fjölmennir og þeir töldu sig
veröa aö vera til aö geta komiö
byltingunni af staö. Brosleg
„bolsévisk sjálfsgagnrýni”,
sem birt er I viðauka meö bók-
inni, er til marks um þaö aö Is-
lenskir kommúnistar voru I
raun aðeins lltill og hlægilegur
sértrúarsöfnuöur.
Þaö er athyglisvert hvernig
slöara afsprengi Kommúnista-
flokks Islands, Alþýöubanda-
laginu, hefurtekist aö þvo af sér
alþjóöahyggjuna. Sá flokkur
hampar mjög „þjóðlegri”
stefnu sinni og bringslar öörum
flokkum um landráðastarf-
semi! Þetta er sérstaklega at-
hyglisvert sé þaö haft I huga aö
helstu forvigismenn Kommún-
istaflokks íslands og trúboöar
alþjóöahyggjunnar um margra
áraskeiö, þeirEinarOlgeirsson
og Brynjólfur Bjarnason, voru
báöir á framboðslista Alþýöu-
bandalagsins I slðustu alþingis-
kosningum!
Annaö atriði er fjárhags-
stuðningurinn. Ekkert liggur
fyrir um þaö aö honum hafi
nokkurntima veriö hætt, heldur
þvert á móti. 1 Rauðu bókinni
sem inniheldur leyniskýrslur
„Sóslalistafélags íslendinga
austantjalds ” (Heimdallur
1963) kemur fram aö þá var enn
mjög náiö samband milli Is-
lenskr akommúnista og Kreml-
verja og gegndi Einar Olgeirs-
son miklu hlutverki I þvi sam-
bandi. Hvaö liggurfyrir um að
þessi samgangur sé ekki enn
fyrir hendi?
Meöbók sinnihefur höfundur-
inn, Þór Whitehead, kastaö ljósi
á miður þokkalega upphafssögu
islenskra kommúnista. Hann
hefurunniö þarft verk og komiö
I veg fyrir þaö fortlö Islenskra
kommúnista yröi látin liggja I
þagnargildi. Vinnubrögöin eru
vönduö og þaö hlýtur aö vera
mikiil fengur aö slikum fræöi-
manni viö Sagnfræðistofnun
Háskóla Islands.
—HL
Fjöldi mynda prýöir bókina og þar á meðal er þessi sem tekin var i
Moskvu 1931. A myndinni sést Einar Olgeirsson (þriðji frá vinstri) 1
hópi Islenskra kommúnista sem þar voru viö nám.