Vísir - 08.02.1980, Blaðsíða 4

VÍSLR
Föstudagur 8. febrúar 1980. 4
B«HHHBlHBHHHMBHHnnnnraiHnignraiSIIBHnBDffiE!E!]
Verðlaunapeningar
Minnispeningar
Félagsmerki
Lyklakippur
SEUA
.Skílií
•••
GRENsAsvEc.no mrevkjav/k s/mmm
ULM M M M 1
KAUPUM
SELJUM
ÓDÝRT
BÆKUR
BíO€>
PLOTUR
ÚLYMPÍULEIKAR
PðLITÍSKT VOPN
Það má ekki blanda saman íþróttum og pólitík, eftir þvi sem margir iþrótta-
menn segja, sem fyrir engan mun vilja missa af Moskvuferðinni.
En saga ólympiuleikanna sýnir það skýrt, að íþróttamót eru ófeimið notuð
pólitiskt. Hvort sem þaðer til þess aðafla ákveðinni rikisstjórn viðurkenningar
annarra ríkja, eða til þess að auglýsa ágæti einhvers heimsveldisins fram yfir
annað.
Þegar Carter Bandaríkjaforseti hótað að sniðganga ólympiuleikana í
Moskvu, ef Rússar kalli ekki herlið sitt heim frá Afganistan, er það staðfesting
á því, að íþróttum er einnig beitt sem pólitisku vopni.
Það er ekki heldur nein nýlunda, að sovéskar innrásir marki umræður um
ólympiuleikana. Þær gerðu það lika ólympiuárin 1956, 1968 og núna 1980. Þegar
sovéskar hersveitir gráar fyrir járnum réðust inn fyrir landamæri annarra
ríkja til þess að tugta ibúana, sem ekki þóttu nógu undirgefnir við Moskvulín-
una.
Það er orðið nokkuð útjaskað slagorð, að aðalatriðið sé ekki endilega að vinna
einhverja sigra á ólympíuleikunum, heldur fyrst og fremst að vera með. Og ein
af aðalröksemdunum sem slegið er fram gegn hótun Carters um að hundsa
Moskvuleikana, er sú, að bandarískar íþróttastjörnur mundu gera meira gagn
með því að fara og bursta Rússana á heimavelli til þess að sýna fram á yf irburði
lýðræðisþjóðar yfir kúguðum lýð. Þarna stangast eitthvað á. Greinilega er aðal-
atriðið að vinna.
Menn hafa verið vitni að því að.í æ ríkara mæli dubba lönd upp á íþróttastjörn-
ur til þess að nota þær fyrir þjóðartákn og helst sönnun fyrir ágæti síns stjórn-
kerfis. Austur-þýsku „íþrdttaverksmiðjurnar", landsliö Argentínu i heims-
meistarakeppninni í knattspyrnu í fyrra, og stjörnumót Rúmena.eru aðeins örfá
dæmi þar um.
iþróttirnar eru pólitískar og hafa af þeim sökum leikið æ stærra hlutverk í
heimsmálapólitikinni.
Áróðursgildi
fyrir Hitler
1936 fékk Þýskaland aö halda
Ólympluleikana. Þeir leikar
mörkubu þáttaskil I sögu i-
þróttanna. 1 fyrsta sinn í sög-
unni voru Ólympfuleikarnir
notaöir gagngert i pólitisku á-
róöursskyni. Hitler vildi sýna
meö Ólympiuleikunum, hvilikt
yfirburöaþjóöfélag Nasista--
Þýskaland var, hvort sem um
væri aö ræöa einstaklingsafrek
eöa glæsilega uppsetningu leik-
anna. Þaö eina, sem skyggöi á
gleöina, var blökkumaöurinn
eini iþróttamaöurinn sem hlaut
fjögur gullverölaun.
Yfir heildina séö þóttu Ólym-
piuleikarnir snilldarverk í á-
róöurssýningu til framdráttar
nasismanum. — Söguskýrend-
ur telja sumir, aö sagan heföi
kannski oröiö ööruvisi, ef þjóö-
ir heims heföu sýnt Hitler og
nasismanum fyrirlitningu sina
meö þvi aö sniöganga leikana.
Hann heföi alla vega ekki
blekkst til aö halda aö þjóöern-
isjafnaöarstefnan nyti fylgis
meöal annarra þjóöa, og aö inn-
rásarherjum hans yröi tekiö
sem frelsurum.
2. heimsstyrjöld
Japan fékk leikana 1940, en
vegna japansk-kinverska
striösins svipti Alþjóöa-ólym-
piunefndin Japan réttinum til
þess aö halda leikana. Þeir
voru i staöinn færöir til Finn-
lands, en siöari heimsstyr jöld-
in kom i veg fyrir aö nokkuö
yröi úr. Aflýsa varö leikunum
aftur 1944 vegna styrjaldar-
innar.
1948 voru leikarnir haldnir i
Lundúnum, en Þýskaland fékk
ekki aö taka þátt i þeim vegna
striösglæpa sinna.
Sovétrikin tóku heldur ekki
þátt i leikunum. Enda höföu
þeir ekki gert þaö eftir któber-
byltinguna. Þaö þótti ekki
sæma sósialistariki aö taka
þátt i Iþróttamótum meö hinum
kapitalíska heimi.
Þarna var pólitik meö I spil-
inu, en þó má segja aö leikarnir
i Lundúnum hafi veriö sigur
fyrir iþróttahugsjónina. Heim-
urinn haföi lært af Berlinar-
leikunum, aö ekki var unnt aö
þola, aö leikarnir væru notaöir
sem áróöurssýning. Éftir þetta
skýtur upp nýrri tegund póli-
tiskrar iblöndunar viö iþróttir.
Nefnilega kraftasýningu stór-
veldanna.
Sovétríkin með
Þegar Ólympiuleikarnir
voruhaldnir iHelsingfors 1952,
blönduöu Sovétrússar sér i
leikinn, ásamt fleiri bræöra-
lagsþjóöum. En kalda striöiö
setti svip sinn á leikana, og
Austur- Evrópuþjóöirnar
völdu aö halda sér afsiöis i
ólympiuþorpinu og blanda ekki
geröi viö hina þátttakendurna.
Þar höföu þeir sina eigin stiga-
töflu , og höföu allan hugann
viö, hvernig Austur-Evrópu-
mönnum gekk á leikunum, en
færöu naumast inn á töflurnar
árangra hinna.
Leikarnir 1956 voru haldnir i
Melbourne og þá fór pólitikin aö
mæða á hinum ólympiska anda.
Um vorið höföu Sovétrikin ráð-
ist inn I Ungverjaland og eftir
uppreisnina i Búdapest drógu
Holland og Spánn sig út úr leik-
unum. Um leið blossaði upp Sú-
ezdeilan, svo að Egyptar og
Libanir létu ekki sjá sig i Mel-
bourne. Eftir að fáni Formósu-
Kina hafði veriö dreginn að
húni innan um fána annarra
þátttökurikja dró Rauða-Kina
sig i hlé.
Ólympiuleikarnir voru orön-
ir pólitiskur vettvangur.
Grið i Aþenu
Hvort það var i sérstöku
heiðursskyni við Grikkland,
fósturjörö ólympiuleikanna,
eða hvað réði, vita menn ekki,
en leikarnir I Aþenu 1960 foru
fram án nokkurrar áberandi
pólitiskrar þrætu.
Þaö sama varö hinsvegar
ekki sagt um leikana i Tokyo
1964. Norður-Kórea og Indó-
nesia voru útilokuð frá þátttöku
vegna framkomu sinnar i garö
Israels á fyrri iþróttamótum.
Eftir leikana útilokaði svo al-
þjóöa ólympiunefndin Suður-
Afriku frá þátttöku vegna
stefnu S-Afrikustjórnar i kyn-
þáttamálum.
Mexikó 1968
Aödragandi ólympiuleik-
anna iMexikóvar ekki beinlinis
UDDÍifgandi fyrir þá, sem enn
predika aö pólitik veröi ekki
blandað viö iþróttir. Eftir stúd-
entaóeiröir I landinu komu
fram háværar kröfur um, að
maklegra væri aö nota útgjöld-
in viö undirbúning leikanna ibú-
unum til góða en i bruðl og hé-
góma. Mörg hundruð létu lifiö i
átökum hermanna og mótmæl-
endahópa.
Leikarnir fóru sjálfir ekki
tiðindalaust fram. Þegar
bandariski þjóðsöngurinn var
leikinn, hófu tveir blökkumenn
kreppta, hanskaklædda hnefa á
loft (merki Black Power-hreyf-
ingarinnar) til þess að minna á
kynþáttamálin IUSA. Þeim var
siöan visaö úr landsliöi USA.
Kátu leikarnir
Þegar Vestur-Þýskaland fékk
aö haida leikana 1972, átti al-
deilis að má út minningu Hitl-
ersleikanna og þeir áttu að
brenna mönnum i muna sem
„Kátu leikarnir”.
Enfyrir leikana var Ródesia
neydd til þess að draga áig út
úr þeim, og ólympiunefndin úti-
iokaði Suöur-Afriku.
Munchenleikanna veröur þó
fyrst og fremst minnsbárásar
hryöjuverkamanna Palestinu-
araba á israelsku Iþrótta-
mennina. Ellefu Israelsmenn
létu lifið.
Mörgum þótti sem þetta
hlyti að riöa ólympiuleikunum
aö fullu, en þeir liföu þessa at-
buröi af. Næstu leikar uröu
1976, en nú þótti þörf sliks ör-
yggisviöbúnaöar, aö minnti
mest á stranga vörslu lög-
reglurikis.
Egyptaland og 29 Afríkulönd
hættu viö þátttöku vegna þess,
að þeim þótti viöskiptabanninu
á S-Afr Iku ekki nógu s tranglega
framfylgt. Taiwan var flæmt
fr á þátttöku og USA hætti næs t-'
um við vegna þessa máls, en
þvi var afstýrt á siöustu
stundu.
Það þýöir þvi ekki aö bera á
móti þvi, að Olympiuleikarnir
hafi verið pólitiskir i meira
lagi.
b sm bb mi ms
ESK H!3