Vísir - 16.04.1980, Blaðsíða 9

VISIR
MiOvikudagur 16. aprll 1980
Kommainteilektið er
á hraðrl niðurieiD
Svo bar viö um þessar mundir
i útvarpsráöi aö kommi nokk
ur Ólafur R. Einarsson sendi
frá sér langa bókun vegna út
varpsþáttar sem ég hafði tek
iö saman sem Dagskrá i eina
klukkustund fyrir páskadag, og
fjallaöi um miölunarmenn i
islenzkri sögu siöustu hundraö
ára eöa svo. Alyktun þessi er
bæöi furðuleg og harmsöguleg.
Hún er furöuleg vegna þess, aö
svo á að heita aö hér eigi sagn-
fræöimenntaður maður i hlut.
Hún er harmsöguleg vegna
þeirrar sögu, sem hún segir um
Alþýöubandalagiö. Fyrir ekki
mörgum árum gekk Alþýðu-
bandalagiö upp I þvi, aö vera
sérstakt skálkaskjól fyrir
menntamenn. Þar, i einum
stjórnmálaflokka, var upplýs-
ing, menntun og menning i
hávegum höfö. Nú er þetta oröiö
skripamynd af sjálfu sér. Og
efist þú lesandi góöur, lestu þá
bókun Clafs R. Einarssonar,
sem birtist I Þjóöviljanum á
laugardag.
Bók um Hannes,
en hvorkl um Vaitý
eða Skúlal
Mér er sagt, aö vinur
Kristjáns Albertssonar hafi ein-
hverju sinni spurt hann, hvernig
hann heföi getað fengiö sig til aö
skrifa upphafna bókum Hannes
Hafstein, og þar meö gert hlut
þeirra Valtýs og Skúla svo
litinn, sem raun ber vitni.
Kristján á aö hafa svarað og
sagt, að bókin væri um Hannes
Hafstein, en hvorki um Valtý
eöa Skúla, og ef einhver væri i
vafa um þaö, þá skyldi hann
aðeins skoöa titil bókarinnar!
Kristján Albertsson er auövitað
ekki minni sagnfræöingur fyrir
vikiö, að þessu sinni tók hann
einasta þennan pól í hæöina, og
reyndi ekki aö fela, blekkja eöa
dylja þaö fyrir nokkrum manni.
Að falsa söguna og
týna sjálfum sér
Þegar ég tók saman þátt fyrir
útvarpiö og ákvaö aö nota þá
klukkustund, sem ég fékk að
vera ritstjóri, til þess aö kynna
málstaö og sjónarmið miöl-
unarmanna, þá byrjaöi ég
auðvitaö á því að taka þaö
sterklega fram, aö ég væri ekki
aö rekja alhliöa Islandssögu,
heldur aö kynna tiltekin
sjónarmiö, sem ég tel fyllilega
réttlætanlegt að kynna i
ákveönu samhengi. A þetta
lagði ég áherzlu, og siöferöileg
réttlæting þess, aö fara svona
að, er sú, aö þeir þættir sjálf-
stæöissögunnar, sem ég tók
fyrir, eiga þaö allir sameigin-
legt, aö hafa veriö stórlega
vanræktirilslenzkrisögu. A Pál
Briem er varla eöa ekki minnzt
i sögubókum. Valtýr er
ævinlega geröur aö smámenni i
samanburöi viö Hannes
Hafstein. Segja má þó, aö bæöi
Uppkast og Sambandslög séu
itarlega kynnt, en þó hefur
hlutur Hannesar Hafstein þar
veriö geröur rýr.
Um hegöun Þjóöviljans gagn-
vart brezka setuliðinu, hvernig
þeir stööugt sögöu, aö enginn
munur væri á málstaö
Þýzkalands og Bretlands
framan af styrjöldinni, eöa
þangaö til Hitler réöist inn I
Rússland, hefur veriö kyrfilega
þagaö i islenzkri sögu, og m.a.
þegir Gunnar M. Magnúss um
þetta I annars ágætu riti sinu
um styrjaldarárin, Virkið f
norðri.
Málstaöur Lögskilnaö-
armanna hefur veriö falinn,
enda hefur þjóöin, aö þvi er
virðist, skammast sin fyrir
þetta mál i heild sinni.
Hundrað ára afmæii
Þjóöminjasafns
Um inngönguna I Atlantshafs-
bandalagiö gegnir auövitaö
ööru máli, þau mál hafa verið
kyrfilega rakin, m.a. i bók
þeirra Páls Heiöars Jónssonar
og Baldurs Guölaugssonar. Sú
regla viröist sannast, aö sagan
er skráö af sigurvegurunum.
Þeir miðlunarmenn, sem hafa
oröiö undir, hafa fengið litiö eöa
ekkert pláss i sögubókum.
Ræöan, sem Gylfi Þ. Gislason
flutti i Þjóöminjasafninu i
febrúar 1963, og um hverja ég
held fram, aö út úr engri ræöu
hafi verið snúiö á jafnsviviröi-
legan hátt og þeirri, frá þvi máli
hefur aldrei veriö greint i heild
sinni. Þetta er ástæöan fyrir
þvi, aö þessi sérstaki þáttur
lslandssögunnar, þessi sérstöku
málefni, voru tekin fyrir.
Tár Árna Odds-
sonar = Herstdðva-
andstæölngarl
Ég vil leggja á þaö áherzlu, aö
ég er ekki fyrsti dagskrárstjóri i
eina klukkustund, sem notar
þann tima til aö rekja sögu og
draga móralskar ályktanir. 1
fyrra var Ragnar Arnalds
dagskrárstjóri i eina klukku-
stund. Hann fór á kostum yfir
Islandssöguna, byrjaöi norður I
Skagafiröi, lék sér aö Sturlungu,
fór I gegnum 1602,1662, tár Arna
Oddss. , sjálfstæðisbaráttu 19.
aldar, — og ályktunin sem hann
dró var sú aö rökræn niður-
staöa alls þessa væru Samtök
herstöövarandstæöinga. Þetta
er svo sem gömul söguskoöun
kommúnista, — en þessi sögu-
skoöun er ekki aöeins ósvifin —
hún er sannarlega röng og fölsk.
Tár Arna Oddssonar eiga ekkert
skylt viö Þjóöviljann á striösár-
unum, eöa Samtök herstöövar-
andstæöinga! En Ragnar
Arnalds var auövitaö ritstjóri
sinnar klukkustundar, og hon-
um var fullkomlega frjálst aö
segja þetta eöa hvaö annaö sem
hann kaus að segja, og mér er
ekki kunnugt um þaö, að nokkr-
um manni hafi dottiö i hug aö
bóka nokkurn skapaöan hlut af
þessari ástæöu. Enda skárra
væri þaö.
Langtimahlutleysl
Ég held, aö Einar Karl
Haraldsson, nú ritstjóri
Þjóöviijans, hafi einhvern
timann fjallaö um I blaðagrein
þaö sem hann kallaöi langtima-
hlutleysi. Inntakiö í slikri kenn-
ingu er þaö, aö auövitaö getum
viö ekki gætt fyllsta hlutleysis á
hverjum fimm minútum, eöa á
hverri klukkustund, eöa á
hverjum degi. Þaö sem skiptir
máli er þaö, aö þegar dæmið er
gert upp eftir hálft ár, eöa eftir
heilt ár, þá hafi verið gætt hlut-
leysis til lengri tima, aö þeim
sjónarmiöum, sem málj skipta,
og viö eigum að vera mjög
frjálslynd i sllku mati, aö slik-
um sjónarmiöum sé gert
skikkanlega og nokkurn veginn
jafnt undir höföi. Þetta er þaö
hlutleysi, sem upplýstir menn
stefna aö.
Sklpt um skoðun
mllll máisgreína
Komma spekingurinn segir á
einum staö:
„Þátturinn var notaöur til aö
réttlæta stjórnarskrárbrot
Breta á íslandi voriö 1940 og þaö
sérstaklega harmaö aö islenskir
Sósialistar skyldu hafa notiö
málfrelsis og ritfrelsis, en það
frelsi telst grundvöllur
almennra mannréttinda og
hornsteinn lýðræðis”.
En tveimur málsgreinum
siöar er hugsun Ólafs R. Einars-
sonar komin 1 fullkominn hring
og hnút, þvi þá segir hann:
„Ég tel aö Vilmundur Gylfa-
son hafi meö erindi þessu
brugöist þvl trausti sem honum
var sýnt og er leitt til þess aö
vita aö þáttur sem þessi skuli
nýttur til svo einstrengingslegr-
ar innrætingar. En fyrst og
fremst finnst mér dagskrár-
stjórinn ekki uppfylla þær kröf-
ur um hlutlægni, sem geröar eru
til hans sem sagnfræðings”.
Meöan Alfreö Þorsteinsson,
nú forstjóri Sölunefndar
varnarliöseigna, var helzti
hugsuöur Framsóknarflokks-
ins, talaöi hann stundum um
dobbúlmóral, en á Islenzku út-
leggst þaö sem tvöfalt siögæöi.
Alfreö var auövitaö enginn sér-
stakur spekingur, enda er mér
ekki kunnugt um aö hann hafi
sjálfurhaldið sliku fram. Ólafur
R. Einarsson þykist hins vegar
vera spekingur. Þaö er fáheyrt,
aöspekingur skipti um skoöun i
afstöðu sinni til siöferöismála á
milli tveggja málsgreina. Ef
Stefán Jóhann Stefánsson var á
góörileiömeöaöbrjóta Islenzku
stjórnarskrána, samkvæmt þvi
sem hann segir i endurminning-
um sinum, áriö 1941, og ef aö
þaö væri þvilikur glæpur, hvaö
er þá maöurinn aö fjargviörast
úr I rétt minn til þess aö mega
skýra frá þessum málum i út-
varpi 40 árum slðar? Svona
kollhnisheföi áreiöanlega aldrei
hent Alfreö Þorsteinsson.
Tekln afstaða
Þaö er auövitaö rétt, aö I þvi
efni sem ég tók -saman fyrir
Rikisútvarpiö, tók ég kyrfilega
afstööu til nokkurra þátta i
islenzkri sjálfstæöissögu. Ég get
þess rækilega I upphafi, aö ég er
aö kynna tiltekin sjónarmiö, út-
skýra hvers vegna þeim var
haldiö á lofti, ég lýsi einnig viö-
brögöum annara og tek afstöðu.
Ég geröi enga tilraun
til þess aö segja íslandssöguna
alla, eins og hún kemur af
skepnunni. Ég flutti valda kafla
um valda þætti, og greindi frá
þvi, hverjar skoöanir ég hef á
þeim i þeim efnum. Ef þetta er
óleyfilegt, ja, — þá veit ég ekki
hvaö er leyfilegt lengur.
Þaö er einkennandi, aö þeir
kommar sem hafa mótmælt
þessum flutningi, hafa ekki gert
eina einustu efnislega athuga-
semd. Þeir kvarta ekki yfir
röngum staðreyndum, og und-
anskil ég þá aö visu leiöara
Kjartans Ólafssonar á sunnu-
dag, þar sem hann gerir efnis-
lega athugasemd viö ummæli
um Uppkastiö 1908. Nei, þeir
belgja sig almennum oröum.
Og fæddist hennl
sonur elngetlnn...
Ég veit ekki, hvort þaö er
frekar ástæöa til þess aö aö
rekja efni þessarar ruglingslegu
bókunar. Þaö væri þá þelzt til aö
gera gys aö höfundi, en slikt
stendur mér auövitaö fjarri.
Eitt atriöi má þó minna á. Þaö
er þessi setning: „Fyrrverandi
menntamálaráöherra var þó aö
reyna að innræta hlustendum
sérstæöa söguskoöun sem ráöiö
hefur rikjum hjá vissum öflum
sem standa flytjanda nærri”.
Hvaöa dæmalaust óupplýstu
dylgjur eru þetta nú eiginlega?
Ef hér er átt viö tengdafööur
minn, Bjarna Benediktsson, þá
er þaö vitaskuld rétt, aö hann
undirritaöi Atlantshafssáttmál-
ann 4. april 1949 I Washington,
og það þykir mér vera honum til
hróss. Hins vegar var hann
fremstur I flokki Hraöskilnað-
armanna, og mér hefur þótt þaö
minna viröingarvert, ef satt
skal greint frá. Faöir minn,
Gylfi Þ. Gislason, var Lögskiln-
aöarmaöur, og hann flutti um-
talaöa ræöu i Þjóöminjasafni,
rétt er það. Hann greiddi hins
vegar atkvæöi gegn aöild
íslands aö Atlantshafsbanda-
laginu 1940, og er ég honum
kyrfilega ósammála um þau
efni. Kall vitkaðist hins vegar
tveimur árum siöar, og er þaö
vel. En söm er ósvifnin hjá Ólafi
R. Einarssyni, sem mun vera
sagnfræðingur. Ef ég færi meö
honum niöur i þetta andans for-
ardýki, þá mætti kannski minna
á, aö svo sem eins og ég á mér
föður, þá er hann heldur ekki
eingetinn. Nóg um það.
Áður speklngar -
nú aiiaballar
Þaö er raunar oröiö helviti
hart, þegar kommúnistar, sem
eitt sinn státuðu af Kristni
Andréssyni, Halldóri Laxness,
ólafi Jóhanni Sigurössyni, Jó-
hannesi úr Kötlum, Sverri
Kristjánssyni og miklu fleiri
snillingum, gáfu út Rauða
penna.eru nú orönir eins og tvi-
kynja kerlingar, væla og barma
sér, og óttast ekkert meir en
innrætingu I skólum! (Ég legg á
þaö áherzlu, aö þaö er rétt, aö
ég hef veriö menntaskóla-
kennari, ég kenndi 19/20 ára
fullorðnu fólkii.Og þeir heimtá
i raun ritskoöun og ritbann —
eiga þaö SVar eitt viö sagnfræöi-
legum sannindum.
Ég var aö gera þaö eitt, aö
bera i bætifláka fyrir miölunar-
menn I islenzkri sögu, og hafna
þeirri svivirðilegu kenningu, aö
þeir hafi veriö verri Islend-
ingar, minni ættjaröarvinir,
heldur en hinir, sem böröu sér á
brjóst og hærra hrópuöu. Þessa
kenningu tel ég vonda, og ekki
einungsis vonda heldur svi-
viröilega. Eftirtektarvert er, aö
andmælendur minir flytja engin
efnisleg rök, aðeins almennar
upphrópanir. Þeim sviöur auö-
vitaö mest, þaö sem þeir nefna
neðanmáls
Vilmundur Gylfason al-
þingismaður hefur óskað
birtingar á meðfylgjandi
grein með eftirfarandi
orðum:
Þessi grein var á
mánudagsmorgun send
Alþýðublaði en þó einnig
SÉRSTAKLEGA Þjóð-
vilja, enda hafði bókun
ólafs R. Einarssonar,
sem greinin fjallar um,
birst i Þjóðviljanum ein-
um blaða. Ég ræddi við
Úlfar Þormóðsson, sem
kvað því ekkert til fyrir-
stöðu að Þjóðviljinn birti
greinina á þriðju-
dag/miðvikudag. Síðar
um daginn komst Kjartan
ólafsson, ritstjóri, í
greinina, og hafnaði
henni. Alþýðublaðið er
ekki nægjanlega útbreitt
blað, því miður. Þjóð-
viljinn er eins og
hallærisleg vasabrotsút-
gáfa af spánska rann-
sóknarréttinum — ég hef
lengi haft Kjartan ólafs-
son grunaðan um að rit-
skoða minningargreinar!
En af þessum ástæðum
hefi ég beðið Ellert
Schram, ritstjóra, að
birta þessa grein, þó svo
hún hafi áður birzt ann-
ars staðar.
-VG
sizt, en þaö eru tilvitnanir i
Þjóöviljann frá þvi aö breski
herinn sté hér á land 10. mai
1940, og þangað til þeim Einari
Olgeirssyni, Sigurði Guömunds-
syni og Sigfúsi Sigurhjartarsyni
var stungiö um borö I brezkt
herskip áriö eftir. Meö þessi
skrif hefur veriö fariö eins og
mannsmorö i islenzkri sögu, og
ég skil vel að kommúnistar
sjálfir aö minnstá kosti hafi ekki
oröið til þess aö flika sliku. Og
nú vil ég nota lýsingarorð, sem
ég auðvitað nota ekki i hinu
hlutlausa Rikisútvarpi, en þaö
sem mér raunverulega finnst
um þessi skrif: Þau eru
ógeðsleg.
Ég heimta
og ég kretst...
Dagskrárstjóri I eina klukku-
stund þýðir, aö viökomandi
ræöur da gskrá, hún er þá á hans
ábyrgö og kemur ekki öörum
við. Hafi einhver haft ánægju
eða fróöleik af því aö hlusta á
slika dagskrá, þá fagna ég auð-
vitaö þvi. Ef einhverjum, aö ég
ekki tali um öllum, mislikar, þá
verö ég leiöur og hryggur. En
þaö nær þá ekki lengra.
En ég krefst þess, aö ég hafi
málfrelsi og skoöanafrelsi til
jafns viö aöra, ég krefst ekki
meiri réttar mér til handa held-
ur en til handa öörum, en ég
heimta þaö, aö réttur minn sé
ekki minni.
Ég var aö flytja söguskoöun,
ég gat þess rækilega I upphafi
mins máls, hver sú söguskoöun
væri, hvers vegna hún væri
flutt, og ég itreka þá kröfu
mina, aö mitt málfrelsi sé ekki
meira en annarra, en heldur
ekki minna.
Dagskrárstjórinn uppfyllti ekki þær kröfur sem gerðar
eru til hans sem sagnfræðings ' '*«»i annars var tlminn notaö-
' RAa fordæmingar á
A útvarpsráðsfundi I gær urðu I eina klukkustund. Þessi dar fram um
talsverðar umræður um þátt Vil- skrárliður varö i höndum V ',r' hins-
mundar Gylfasonar aiþingis- mundar að allsherjar erir
manns á páskadag. Fulltrúi flutningi þar sem dagskrárs' >
Alþýðubandalagsins ólafur R. inn reyndi af fremsta megn. s / ar
Einarsson lét bóka eftirfarandi: varpa einhliða rýrð á þá menn I Æ ar
,.A páskadag annaðist fyrrver- tslandssögu siðustu 100 ára sem skra. >2. . irið
andi menntamálaraöherra Vil- harðast hafa gengið fram við 1940 og pbt. Pt*l i9fj ” mað
mundur Gylfason dagskrárstjórn verndun landsréttinda. aö Islenskir so».» .yldu
hafa notiö málfrelsis og .. .. elsis,