Morgunblaðið - 14.11.2001, Qupperneq 18

ERLENT
18 MIÐVIKUDAGUR 14. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÍBÚAR í Kabúl tóku hersveitum
Norðurbandalagsins fagnandi er
þær héldu innreið sína í borgina í
gærmorgun. Ljóst var að borgarbú-
ar voru fegnir því að ógnarstjórn
talibana í borginni væri á enda,
þrátt fyrir að óvissa ríki um hvað
tekur við.
Þúsundir borgarbúa fylgdust
með innreið hersveita Norður-
bandalagsins í Kabúl og margir
ráku upp fagnaðaróp. Konur sáust
kasta svonefndum búrkum, sem tal-
ibanar neyddu þær til að klæðast,
en daginn áður hefðu þær uppskor-
ið harða refsingu fyrir. Karlmenn
nýttu sér sömuleiðs nýfengið frelsi
til að raka skegg sitt og langar bið-
raðir mynduðust fyrir utan rakara-
stofur. „Ég hataði þetta skegg sem
ég var neyddur til að bera. Ég mun
kannski safna skeggi einhvern tím-
ann seinna, en þá verður það vegna
þess að ég kýs það sjálfur,“ hafði
AFP-fréttastofan eftir hinum 22
ára gamla Najeeb. Margir karlar
tóku einnig ofan hinn svarta vefj-
arhött, eða túrban, sem var nokk-
urs konar tákn talibana.
Föngum hleypt út
Eitt skýrasta merkið um þær
breytingar sem brotthvarf talibana
hefur í för með sér er að tónlist var
í gær spiluð á útvarpsstöð í Kabúl í
fyrsta sinn í fimm ár, en hljómlist
og dans voru meðal þess sem talib-
anastjórnin lagði blátt bann við í
nafni trúarinnar. Víða um borgina
mátti sjá íbúa safnast saman við út-
varpstæki til að hlýða á hina for-
boðnu tóna á ný. „Þið getið fagnað
þessum mikla sigri,“ tilkynnti kven-
kyns þulur í útvarpinu, sem þótti
einnig tíðindum sæta, því talibanar
meinuðu konum að stunda atvinnu
utan heimilis og þar með í útvarpi.
Brotthvarf talibana frá Kabúl
hafði þó fleira en fagnaðarlæti í för
með sér. Nokkuð bar á ofbeldis-
verkum í borginni, einkum gegn
samverkamönnum talibana, og voru
nokkrir arabar sem barist höfðu
með talibanahernum skotnir til
bana. Þá urðu kvikmyndatökumenn
á vegum BBC fyrir árás. Borgar-
búar réðust inn í höfuðstöðvar
lögreglu talibana og hleyptu 360
föngum þaðan út, og fangelsi trú-
arlögreglunnar var jafnframt opn-
að.
Einnig varð vart við gripdeildir
eftir að talibanar lögðu á flótta.
Fjöldi manna sást til dæmis ráðast
inn í byggingu hjálparstofnunar í
borginni og hafði fólkið á brott með
sér matvæli, tjöld og teppi.
Blæjunum lyft
í Mazar-e-Sharif
Íbúar í Mazar-e-Sharif í norður-
hluta Afganistans fögnuðu einnig
ósigri talibana, en Norðurbandalag-
ið náði borginni á sitt vald á föstu-
dag. „Fólk er hamingjusamt,“ hafði
The Washington Post eftir íbúa að
nafni Zilmai.
Talibanar hertóku Mazar-e-Shar-
if sumarið 1999. Þar, sem annars
staðar, neyddu þeir konur til að
klæðast fyrrnefndum búrka-kuflum
sem hylja þær frá toppi til táar og
eru aðeins með lítilli grisju fyrir vit-
unum. Ekki er því að undra að kon-
ur hafi þust út á göturnar búrka-
lausar um helgina, frelsinu fegnar.
Þær fjölmenntu einnig í moskur
borgarinnar til að biðjast fyrir, en
það var þeim ekki heimilt á meðan
talibanar voru þar við völd.
Auk þessa hefur talibanastjórnin
beitt konur á yfirráðasvæðum sín-
um margvíslegri kúgun. Konum
hefur til dæmis verið meinað að
sækja skóla og stunda atvinnu utan
heimilis, en leiðtogar Norðurbanda-
lagsins segja að nú verði breyting
þar á.
Breytingar í frjálsræðisátt
„Við munum ekki fara með
íbúana á sama hátt og talibanar
gerðu,“ sagði Abdurrashid Dostum,
herforinginn sem leiddi sveitir
Norðurbandalagsins inn í Mazar-e-
Sharif, í viðtali við The Washington
Post. „Við munum ekki koma í veg
fyrir að börn sæki skóla eða að kon-
ur stundi vinnu. Afganskar konur
eiga að njóta sömu réttinda og kon-
ur í öðrum löndum.“ Dostum sagði
ennfremur að áformað væri að opna
aftur skóla borgarinnar og sjón-
varpsstöð, sem hefðu verið lokuð í
27 mánuði.
Herforinginn Mohammad Moh-
aqiq tók í sama streng og sagði að
hér eftir yrði tíðkað umburðarlynd-
ara form af íslam í borginni. „Á
valdatíma talibana drógust íbúarnir
aftur úr þróuninni og lifðu í liðnum
tíma. Nú lifa þeir í nútímanum. Við
höfum tekið skref í átt til nýs lífs,“
hafði The Washington Post eftir
Mohaqiq.
Hermenn Norðurbandalagsins keyra inn í Kabúl í gær við mikinn fögnuð íbúanna.
Tónlist
hljómar á
götunum
á ný
Kabúl. AFP, AP, The Washington Post.
Íbúar Kabúl og fleiri borga
fagna ósigri talibana
AP
Afgani lætur skera skegg sitt í Kabúl í gær við mikla athygli nokkurra
heimamanna. Í tíð talibanastjórnarinnar máttu karlmenn ekki skerða
skegg sitt en talibanar flýðu Kabúl hins vegar í fyrrinótt.
TALSMAÐUR Sameinuðu þjóð-
anna, Stephanie Bunker, segir að
yfir 100 nýliðar í her afgönsku tal-
ibanastjórnarinnar í borginni Maz-
ar-e-Sharif hafi verið myrtir um
helgina en mennirnir munu hafa
reynt að fela sig í skólahúsi. Um
200 talibanahermenn eru sagðir
hafa búist til varnar í húsinu gegn
Norðurbandalaginu sem tók borg-
ina á föstudagskvöld. Að sögn sjón-
varpsstöðvarinnar CNN er mann-
fallið mun meira, allt að 600 manns
en flestir hinna föllnu séu pakist-
anskir sjálfboðaliðar í her talibana
og einnig Kasmírbúar. Skýrt hefur
verið frá því að ráðist hafi verið á
ættingja tsjetsjneskra skæruliða
sem barist hafa með talibönum.
Bunker sagði að svo virtist sem
liðsmenn Norðurbandalagsins
hefðu fellt mennina á laugardag.
„Við hvetjum alla málsaðila til að
leggja sig fram um að virða alþjóð-
leg lög um mannúð og mannrétt-
indi,“ sagði Bunker. Er fréttamenn
ræddu við fólk í Mazar-e-Sharif í
síma gerði það lítið úr mannfallinu
en þeim mun meira úr fögnuðinum
og léttinum sem hrun talibanaveld-
isins hefði haft í för með sér.
Vestrænir leiðtogar hafa haft
miklar áhyggjur af því að agaleysi í
röðum hermanna Norðurbanda-
lagsins gæti valdið illri meðferð á
föngum og óbreyttum borgurum í
þeim borgum sem bandalagið tæki
af talibönum. Er bent á að slíkar
fregnir myndu æsa upp andstöðu
við Norðurbandalagið í suðurhluta
landsins þar sem flestir íbúarnir
eru Pastúnar eins og þorri talib-
ana.
Þjófnaðir og aftökur
Á mánudag lýstu talsmenn SÞ
yfir áhyggjum af frásögnum sem
bárust af mikilli óöld í borginni.
Þar færu vopnaðir þjófar um og
stælu öllu steini léttara, mönnum
væri rænt, sumir væru teknir af lífi
án dóms og laga. Chulho Hyung,
starfsmaður Barnahjálpar SÞ,
sagði að liðsmenn Norðurbanda-
lagsins hefðu lagt undir sig tíu
vöruflutningabíla með hjálpar-
gögnum, einnig hefðu talibanar
stolið nokkrum bílum frá stofnun-
inni. Haji Mohammad Muhaqiq,
einn af þrem helstu hershöfðingj-
um Norðurbandalagsmanna sem
tóku borgina, vísaði þessum lýsing-
um á bug. „Engar frásagnir hafa
borist af hefndaraðgerðum gegn
ættbálkum eða einstaklingum af
ákveðnu þjóðerni,“ sagði hann.
Íbúar Mazar-e-Sharif eru yfir-
leitt Úsbekar, Tadjikar eða Haz-
arar. Flestir Norðurbandalags-
menn eru Tadjikar eða Úsbekar
sem eru mun fámennari þjóðarbrot
í Afganistan en Pastúnar nema í
nyrstu héruðunum. Bandalagið
sagðist myndu kalla flesta her-
menn sína frá borginni þegar bar-
dögum væri endanlega lokið en eft-
ir yrði um 300 manna lið öryggis-
sveita.
Gengið hefur á ýmsu í stjórn
Mazar-e-Sharif síðustu árin en tal-
ibanar tóku hana 1998. Hrökklaðist
þá Úsbekinn Rashid Dostam frá
völdum og flúði til Tyrklands en
hann er nú einn hershöfðingja
Norðurbandalagsins. Talibanar
hófu síðan ofsóknir gegn fólki af
þjóðerni Hazara sem er yfirleitt
sjíta-múslimar en talibanar eru
súnnítar. Mannréttindasamtökin
Human Rights Watch telja að um
3.000 óbreyttir borgarar hafi fallið í
átökunum í borginni eftir valda-
töku talibana.
Voðaverk unnin
í Mazar-e-Sharif
Islamabad. AFP, AP.