Morgunblaðið - 14.11.2001, Page 28

UMRÆÐAN
28 MIÐVIKUDAGUR 14. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Það er óhætt að slá þvíföstu að áhrif gildistökuevrumyntar í aðild-arlöndum Mynt-
bandalags Evrópu um næstu ára-
mót verði mikil. Þá fyrst verða
menn áþreifanlega varir við breyt-
inguna þegar seðlar marksins, lír-
unnar og fleiri gamalgróinna
gjaldmiðla hverfa úr umferð og við
tekur sameiginleg mynt evrunnar.
Halldór Ásgrímsson utanrík-
isráðherra sagði á Alþingi nýskeð
að gildistaka evrumyntarinnar
markaði vatnaskil í þróun Evrópu-
sambandsins. Það er áreiðanlega
rétt hjá utanríkisráðherra, sem
kynnst hefur
innviðum Evr-
ópusamstarfs-
ins af eigin
raun síðustu
árin og þekkir
vel stöðu smá-
ríkisins Íslands gagnvart hinu
stóra Evrópusambandi gegnum
samninginn um Evrópska efna-
hagssvæðið, EES. Það var á utan-
ríkisráðherra á Alþingi að heyra
að hann hefði áhyggjur af þróun
mála, ekki síst af samkeppn-
isstöðu íslensks atvinnulífs. Í
ræðu sinni sagði Halldór kosti
evrunnar fyrir evrópska neyt-
endur vera augljósa. Vextir muni
væntanlega lækka og sam-
anburður á verðlagi milli landa
verði auðveldari. „Halda menn að
það geti staðist til lengdar að
stýrivextir hér á landi séu 10,9%,
þeir séu 7% í Noregi, 3,75% í evru-
löndunum og 2% í Bandaríkj-
unum? Hafa menn trú á því að ís-
lensk fyrirtæki standist þessa
samkeppni til lengdar?“ var lyk-
ilspurning annars leiðtoga stjórn-
arinnar í umræðunni. Spyr sá sem
ekki veit, eða hvað?
Í gær bárust þær fréttir frá höf-
uðstöðvum Stór-Evrópu í Brussel
að Eystrasaltsríkin Eistland,
Lettland og Litháen séu öll í hópi
10 ríkja sem fá aðild að Evrópu-
sambandinu árið 2004. Undirbún-
ingur þeirra allra undir aðild að
sambandinu gengur samkvæmt
áætlun, að því er fram kemur í ár-
legu stöðumati framkvæmda-
stjórnar sambandsins.
Löndin 10 eru Pólland, Tékk-
land, Ungverjaland, Slóvenía,
Kýpur, Eistland, Lettland, Lithá-
en, Slóvakía og Malta.
Þetta eru athyglisverð tíðindi
fyrir samrunaferlið í Evrópu og
ekki síður okkur Íslendinga.
Eftir stækkunina 2004 verða
aðildarríkin næstum tvöfalt fleiri
en í dag og íbúafjöldi ESB 500
milljónir. Innri markaður þess
nær þá frá Íberíuskaga að Svarta-
hafi. Í raun réttri verða þá til tvær
útgáfur af starfi innan Evrópu-
sambandsins, hin stærri og sú
minni. Sú stærri felur þá í sér
innri markað og sameiginlega
mynt, en hin minni sameiginlegan
markað án evrunnar. Enn sem
komið er hafa ríki innan Evrópu-
sambandsins ákveðið að verða
ekki með í evrusamstarfinu, alla-
vega ekki í upphafi, Bretar þar
áhrifa- og atkvæðamestir. Spurn-
ingin er hvort sú afstaða þeirra
heldur þegar seðlarnir eru komnir
í umferð og breskur almenningur
finnur óhagræðið af því að halda
pundinu á ferðum sínum um þenn-
an stóra sameiginlega markað.
Sumir segja líklegt að ríkisstjórn
Blairs setji innan tíðar allt á fullt í
átt að Myntbandalagi Evrópu,
aðrir benda á að Bretar aki enn
vinstra megin og súpi teið sitt sem
aldrei fyrr. Pundinu kasti þeir
aldrei.
Hvernig snertir þessir þróun
Ísland? Eða hvernig snertir þessi
þróun ekki Ísland? Á sama tíma
og vaxtastig er tvöfalt eða jafnvel
fjórfalt hærra hér á landi en í sam-
keppnislöndum, verðbólga miklu
meiri og hagvöxtur minni, er ekki
að undra að efasemdarmenn um
ágæti krónunnar sem gjaldmiðils
og að Ísland geti staðið eitt og sér
utan Evrópusambandsins láti í
auknum mæli á sér kræla og
spyrji gagnorðari spurninga en
fyrr. Í þessum hópi eru forsvars-
menn fyrirtækja sem glímt hafa
við tugprósenta gengisfall á fáum
mánuðum og fá ekki lengur fyr-
irgreiðslu í bankanum sínum.
Ekki hvað síst í þessu ljósi ber
að skoða framkomnar hugmyndir
Hannesar Hólmsteins Giss-
urarsonar prófessors og fleiri um
róttækar breytingar á skattkerfi
okkar og fjármálalífi. Sem mót-
vægi við kröfur um aðild að ESB.
Skattafrumvarp ríkisstjórn-
arinnar, sem nú er til umfjöllunar
á Alþingi, er skref í þessa átt, en
hugmyndir Hannesar ganga þó
miklu lengra. Í bók sinni „Hvernig
getur Ísland orðið ríkasta land í
heimi?“ færir hann sterk og sann-
færandi rök fyrir því að kominn sé
tími á djarfar skattalækkanir hér
á landi í því skyni að laða til lands-
ins erlend stórfyrirtæki og auð-
kýfinga. Hannes Hólmsteinn
hvetur til sáttar allra stjórn-
málaafla um þessar aðgerðir sem
geti gert Ísland að ríkasta landi í
heimi, en um leið orðið undirstaða
öflugs velferðarkerfis og velmeg-
andi samfélags.
Þannig lítur Hannes Hólm-
steinn til nálægra smáríkja og
reynslu þeirra, Lúxemborgar og
Írlands. Aðferðin sé einföld og ár-
angursrík – að lækka skattana:
„Báðar gera þær allt, sem í þeirra
valdi stendur, til að laða til sín fyr-
irtæki og fjármagn, og um það er
almenn samstaða stjórn-
málaflokka í löndunum tveimur.
Ráðið til þess hefur reynst einfalt:
lágir skattar á fyrirtæki, frjáls ut-
anríkisviðskipti og hagstæð skil-
yrði til atvinnurekstrar.“
Ekki er ólíklegt að á næstu
mánuðum og misserum verði á
vettvangi þjóðfélagslegrar um-
ræðu tekist nokkuð hart á um
þessar leiðir og fleiri, þjóðinni til
hagsbóta. Öðrum megin eru evr-
usinnar, sem ekki mótmæla því
sjálfir að það að ganga evrunni á
hönd þýði um leið aðild að Evr-
ópusambandinu. Kostum þess og
göllum. Á hinum endanum eru svo
Hannes Hólmsteinn og fjölmargir
aðrir sem sjá í hendi sér að eitt-
hvað áhrifaríkt verði að gera til
varnar kröfum um Evrópusam-
bandsaðild og hvað sé betra í þeim
efnum en laða að erlent fjármagn
og finna Íslandi stað í alþjóðlegu
fjármálaumhverfi, en njóta um
leið kosta sjálfstæðisins. Hver er
hér sinnar gæfu smiður.
Skattar
og evran
Ekki hvað síst í þessu ljósi ber að skoða
framkomnar hugmyndir Hannesar
Hólmsteins Gissurarsonar prófessors og
fleiri um róttækar breytingar á skatt-
kerfi okkar og fjármálalífi. Sem mót-
vægi við kröfur um aðild að ESB.
VIÐHORF
eftir Björn Inga
Hrafnsson
bingi@mbl.is
Í DAG, 14. nóvem-
ber, er alþjóðadagur
sykursjúkra. Mig lang-
ar að hvetja sykursjúka
til að fara reglulega í
eftirlit. Ég hef nefni-
lega í mínu starfi séð
hvernig sykursýki, hár
blóðþrýstingur og
óhagstætt hlutfall blóð-
fitna getur smám sam-
an skemmt líkamann.
Skaðinn er óafturkræf-
ur. Það þykir sjálfsagð-
ur hlutur að fara árlega
með bílinn í skoðun, en
hvað um eigin líkama?
Ef vel á að vera þarf að
fara minnst árfjórð-
ungslega í skoðun, læknir ákveður
þörfina hjá hverjum og einum allt
eftir alvarleika sjúkdómsins.
Rannsóknir benda til að sykursýki
verði vaxandi vandamál í heiminum í
framtíðinni. Orsökin liggur í offitu
og nútímalifnaðarháttum. Sykursýki
er enn sem komið er ólæknandi en
hægt er að halda fólki einkennalitlu
með ýmsum ráðum.
Við þurfum að þekkja einkenni
sykursýki vegna þess að það er stað-
reynd að við greiningu sykursýki er
stór hluti þegar kominn með fylgi-
kvilla sjúkdómsins.
Það er lítið mál að greina sykur-
sýki, einungis þarf eina blóðprufu.
Með henni má skera úr um hvort
sykursýki er á ferðinni.
Eðlilegur fastandi blóðsykur er
6,1 mmól/l og skilmerki sykursýki er
7 mmól/l.
Einkenni sykursýki eru nokkuð
mörg, þau helstu eru:
þorsti, tíð þvaglát,
þyngdartap, óráð (sér-
staklega þarf að hafa í
huga skyndilegt rugl
hjá öldruðum), þrálátar
húðsýkingar, kviðverk-
ir, uppköst, hröð önd-
un, náladofi í fingrum,
sinadráttur, roði í and-
liti, sérkennileg lykt úr
vitum og af þvagi, með-
vitundarleysi.
Finnir þú fyrir þess-
um einkennum þarf að
mæla fastandi blóðsyk-
ur hið fyrsta.
Á þessu stigi nýtir
líkaminn ekki lengur
sykur til orkubrennslu heldur er far-
inn að melta fituna í líkamanum. Við
það skapast hættuástand sem leitt
getur til sýrudás. Orsökin liggur í
því að insúlínmyndandi frumur
brissins framleiða ekki lengur insúl-
ín eða að frumur líkamans eru af ein-
hverjum ástæðum orðnar ónæmar
fyrir eigin insúlíni. Insúlín er horm-
ón sem virkar eins og lykill fyrir syk-
urmólikúlin að frumum líkamans. Ef
það vantar geta frumurnar ekki nýtt
sykur til brennslu. Sykurinn kemur
að læstum dyrum hjá frumunum
vanti insúlín.
Til að góð stjórnun náist á syk-
ursýkinni þarf að vera jafnvægi milli
mataræðis, hreyfingar, lyfja,
fræðslu og eftirlits. Rannsóknir hafa
staðfest að með góðri blóðsykur-
stjórn, blóðþrýstingsstjórn og með-
ferð við hækkaðri blóðfitu má
minnka eða koma í veg fyrir fylgi-
kvilla sykursýki.
Göngudeild
Þeir sem eru með sykursýki njóta
þess á nokkrum stöðum hérlendis að
hafa göngudeildir ætlaða sykursjúk-
um. Þangað kemur fólk í reglulegt
eftirlit en það er einstaklingsbundið
hve oft þarf að koma.
Á göngudeildum er tekist á við
fleiri þætti en blóðsykur. Þeir eru
blóðfituhækkun, blóðþrýstings-
stjórnun og reykingar. Þar er veitt
einstaklingsmiðuð fræðsla um sjúk-
dóminn, lyf, mataræði, mikilvægi lík-
amsræktar og svo mætti lengi telja.
Við vitum öll að bíll sem notið hef-
ur reglulegs viðhalds endist betur og
bilar sjaldnar enn vanhirtur bíll. Það
sama gildir um mannslíkamann,
nema að þegar líkaminn fer að bila
er ekki hægt að skipta honum út fyr-
ir nýjan.
Höldum vöku okkar, hugsum um
heilsuna því máltækið segir: „Betra
er heilt en vel gróið“.
Ert þú með sykursýki?
Sigríður
Jónsdóttir
Sykursýki
Það er lítið mál að
greina sykursýki, segir
Sigríður Jónsdóttir,
einungis þarf eina
blóðprufu.
Höfundur er hjúkrunarfræðingur
á Húsavík.
NÝLEGA var því
haldið fram í fjölmiðl-
um að mjólk á Íslandi
yrði ódýrari ef fluttir
yrðu inn fósturvísar
úr norskum kúm.
Þessi lausn á vanda
mjólkurframleiðslu er
ekki trúverðug og
felst alls ekki í nýjum
kúm, en margt má
gera til þess að lækka
kostnað frá því sem
nú er ef vel er á mál-
um haldið.
Í nýlegum verðlags-
grundvelli fyrir kúabú
er gert ráð fyrir að
meðalbúið stækki,
sem þýðir að meðalbóndinn þarf að
kaupa sér kvóta fyrir um það bil
sextán milljónir miðað við verðlag í
dag. Í grundvellinum er ekki gert
ráð fyrir þessari upphæð og ekki
er hægt að vita hvaðan fólk á að
taka þessa peninga.
Furðu vekur að engin tilraun
hefur verið gerð til þess að leiða
búgreinina út úr þessum ógöngum
sem kvótakaup eru. Ljóst er að ný-
liðun í greininni getur engin orðið
þar sem ekkert ungt fólk hefur
peninga til þess að kaupa sig inn í
stóru búin og þá er heldur engin
sérstök fyrirgreiðsla fyrir nýliða.
Á undanförnum árum hafa
margir stækkað kúabúin með lán-
tökum en það hefur engu fjár-
magni skilað til fjölskyldnanna
sjálfra heldur hefur það allt farið í
afborganir af lánum sem og vexti
og verðbætur.
Verði kröfunni um stórbú haldið
áfram liggur það fyrir að kúa-
búskapur leggst af á stórum
svæðum því enn er mikið af litlum
búum í rekstri sem munu ekki geta
tekið þátt í kapphlaupinu um kvóta
og framkvæmdafé.
Í fréttum útvarps í
fyrri viku sagði for-
maður Bændasamtaka
Íslands að það væri
markmið að halda
byggð og búskap sem
víðast á landinu og er
það vel, en það stang-
ast á við þá stefnu
hans að styðja inn-
flutning á nýju og af-
kastameira kúakyni.
Sami formaður lýsti
yfir áhyggjum af
auknum lántökum
bænda í Fréttablaðinu
nýverið, en uppbygg-
ing stórkúabúa hefur
ekki gefið fólki meiri tekjur nettó
en venjuleg fjölskyldubú.
Mikið af íslenskum kúabúum er
vel rekið í dag en það þarf að laga
rekstarumhverfið mikið og engar
norskar kýr leysa þann vanda sem
fyrir er. Íslenska kúakynið hefur
reynst vel, margir bændur hafa
náð mikilli nyt úr kúnum og sam-
kvæmt rannsóknum má enn auka
magnið. Því er mikilvægt að eyða
meira fjármagni í ræktunarstarfið
og hlúa að íslensku kúnni því
margt má betur gera.
Offramleiðsla á mjólk er landlæg
og því ekki þörf á meiri mjólk. Þá
ber að athuga að með nýju kúakyni
fáum við stærri gripi og ending-
arminni sem þýðir enn meira kjöt-
fjall.
Tekjur af nautakjötsframleiðslu
eru ekki meiri en svo að bóndi sem
elur grip sinn í 20–24 mánuði hefur
minni nettótekjur af gripnum en
þeir sem sjá um dreifingu og sölu
kjötsins til neytandans og tekur
það ferli enga tuttugu mánuði.
Athygli vekur að samkvæmt
kjötmati eru 34 flokkar nautgripa-
kjöts en ekki er að sjá það í versl-
unum að kjöt sé flokkað í svo
marga flokka til neytenda og oft og
tíðum veit afgreiðslufólk ekki úr
hvaða flokki nautahakkið er.
Á tímum sjúkdóma í nágranna-
löndum okkar, svo sem gin- og
klaufaveiki ásamt kúariðu, er
ábyrgðarhluti að fara í innflutning
á erlendu kúakyni. Hafa ber einnig
í huga varnaðarorð Sigurðar Sig-
urðarsonar dýralæknis því mjólk
úr íslensku kúnum er talin hafa
meira hollustugildi en mjólk úr
kúm af norska kyninu.
Íslenska kýrin hefur fylgt þjóð-
inni um aldir. Hún er hraust og
hentar vel aðstæðum hér á landi.
Afkastameiri kúakyn hafa ýmsa
kvilla og ólíklegt má telja að hægt
verði að lækka dýralækniskostnað
sem hér er gríðarlega hár auk þess
sem lyfjareglugerð um fúkkalyf er
úr takt við allan raunveruleika.
Þá er íslenska kýrin merkileg
fyrir margbreytileika sinn og lita-
flóru sem hefur vakið athygli víða.
Á sumarbeitinni er hún prýði á
túnum landsins, en verði henni ýtt
til hliðar munu enn fleiri kúabú
hætta rekstri en orðið er og dreifð-
ar byggðir hljóta tjón af.
Fyrir nokkrum árum höfnuðu ís-
lenskir bændur innflutningi á
norskum kúm í skoðanakönnun, en
Landssamband kúabænda gerði
hana að engu og eyddi milljónum í
að undirbúa innflutning. Það var
aðför að meirihlutanum og því hvet
ég bændur til þess að segja nei í
komandi atkvæðagreiðslu og
standa vörð um íslensku kúna til
framtíðar.
Veljum íslenskar kýr
Atli
Vigfússon
Kýr
Með nýju kúakyni fáum
við stærri gripi og end-
ingarminni, segir Atli
Vigfússon, sem þýðir
enn meira kjötfjall.
Höfundur stundar landbúnað.