Morgunblaðið - 15.11.2001, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 2001 C 11

























































































NVIÐSKIPTI ATHAFNALÍF
- 

 

. .  /. 0 


$ 1
"
. .  /. 0 

2
  


,-./0&/
& 
/

,-./0&/
& 1  2/0

3 -. 1
0

3 -+
/

4-  %
&/
/
&
345-.
6 &06
77-%  /

5 -/

,5- %& 8  

-



1 

&(''
''
&''
&
''
&'''
 ''
''

&'''
&
 &''

&''
;,3
4
;4
"

/


-
0)
!

!


!%


%


/


-
0)
!

!


!%


%
(
!


$
 

3
4


/


-
0)
!

!


!%


%
(
!


$
 

3
4


am-
nstaklingar hafa
ið, bæði að beiðni
anefndar Alþingis,
eðferðar, svo og að
ir hafa lýst ánægju
g talið að fyrirhug-
eiða til aukinna fjár-
og tekjumyndunar
msvifa í þjóðarbú-
anum muni jafnvel
a fyrir ríkissjóð en
i allir sammála auk
tar skoðanir eru á
gengið er út frá í
ugaðar breytingar.
msum fyrirhuguðum
rskurður
ngamála, ársfjórð-
lands, er fjallað um
ar á skattalögum.
7 milljarða árlegs
árinu 2003, að við-
na króna tekjutapi
unar stimpilgjalds,
aga rýrna eitthvað í
tryggingagjalds á
lægri útsvarstekna
g lægra skyldufram-
itarfélaga. Þá segir
g sveitarfélög gætu
þar sem einyrkjar
ð breyta starfsemi
Undir þetta atriði
í umsögnum sínum
hags- og viðskipta-
ra þeir við þessum
kinn segir að á móti
beinu tapi ríkis og
sveitarfélaga komi einhver tekjuauki
vegna aukinna umsvifa sem leiða af að-
gerðunum. Bankinn segir mikla óvissu
vera um hversu mikil þau muni verða og á
hvaða tíma þau komi fram. Í skattafrum-
varpi fjármálaráðherra er hins vegar gert
ráð fyrir um 3,5 milljarða króna auknum
tekjum ríkissjóðs vegna aukinna efnahags-
umsvifa, eins og áður segir. Seðlabankinn
skrifar því ekki upp á þennan tekjuauka.
Fram kemur í Peningamálum Seðla-
bankans að bankinn telji að lækkun tekju-
skatts fyrirtækja, niður á stig sem sé með
því lægsta sem þekkist í samkeppnislönd-
um, stuðli að fjármagnsstreymi til landsins
og komi í veg fyrir fjármagnsútstreymi
sem ella hefði orðið. Einar og sér muni
breytingarnar hins vegar minnka tekjuaf-
gang ríkissjóðs. Að mati bankans sé því
æskilegt að hækka aðra skatta meira til
mótvægis við lækkun skatta á fjármagn
bundið í atvinnurekstri og/eða skera niður
útgjöld þannig að afkoma ríkissjóðs veikist
ekki á næstunni með þeim hætti sem útlit
sé fyrir.
Mun meiri kostnaður ríkissjóðs
Búnaðarbankinn Verðbréf hefur gert ítar-
lega úttekt á fyrirhuguðum breytingum á
skattalögum og birti niðurstöðurnar í vef-
riti sínu 19. október síðastliðinn.
Greiningardeild bankans skoðaði áhrif
fyrirhugaðra skattbreytinga á 39 af 63
hlutafélögum sem eru skráð á Verðbréfa-
þingi Íslands. Um var að ræða stærstu fyr-
irtækin og þau sem mest viðskipti eru með
á þinginu. Niðurstaða þeirrar skoðunar er
að skattspörun þessara 39 fyrirtækja vegi
um 63% af áætluðum kostnaði ríkissjóðs
vegna breytinganna. Öll önnur fyrirtæki í
landinu eiga samkvæmt því einungis að
standa fyrir 37% af kostnaði ríkissjóðs
vegna fyrirtækjanna í framhaldi af skatt-
breytingunum.
Greiningareild Búnaðarbankans Verð-
bréfa segir að ástæðan fyrir mismun á sín-
um útreikningum og reikningum fjármála-
ráðuneytisins sé tvíþætt. Önnur skýringin
sé sú að ráðuneytið miði útreikninga við ár-
ið 2002 en deildin við árið 2000. Hin skýr-
ingin sé hins vegar sú að ráðuneytið geri
ekki ráð fyrir að afnám verðbólgureikn-
ingsskila valdi kostnaðarauka fyrir ríkis-
sjóð, sem deildin segir aftur á móti að muni
gerast og að áhrifin verði verðuleg. Því er
það mat greiningardeildar Búnaðarbank-
ans Verðbréfa að kostnaður ríkissjóðs
vegna fyrirhugaðra skattbreytinga sé í
venjulegu árferði mun meiri en útreikning-
ar fjármálaráðuneytisins sýni.
Minni hagur landsbyggðarinnar
Ríkisskattstjóri hefur að beiðni Jóhönnu
Sigurðardóttur, alþingismanns, sem á sæti
í efnahags- og viðskiptanefnd Alþingis,
kannað hvaða áhrif fyrirhugaðar skatt-
breytingar hefðu haft á þessu ári á tekju-
skatt fyrirtækja, annars vegar, og á trygg-
ingagjaldið, hins vegar, skipt eftir
skattumdæmum. Þar kemur í ljós að fyr-
irtæki í Reykjavík og á Reykjanesi hefðu
haft mestan hag af breytingunum á þessu
ári. Breytingarnar hefðu verið nokkuð til
bóta fyrir fyrirtæki á Suðurlandi, Vestur-
landi, Vestfjörðum og Norðurlandi vestra.
Fyrirtæki á Norðurlandi eystra, í Vest-
mannaeyjum og á Austurlandi hefðu hins
vegar tapað á breytingunum og þá sýnu
mest fyrirtæki á Austurlandi.
Ástæða þessa er sú að tekjuskatturinn
lækkar mest þar sem hagnaðurinn er mest-
ur en það hefur verið hjá fyrirtækjum í
Reykjavík og á Reykjanesi. Trygginga-
gjaldið leggst hins vegar á alla atvinnu-
starfsemi, hvernig sem afkoman er, og
kemur harðast niður á starfsemi sem er
mannaflsfrek, þ.e. þar sem launakostnaður
er hár. Ekki er því að undra að sveitarfélög
hafa meðal annarra veitt neikvæða umsögn
um þann hluta fyrirhugaðra skattbreyt-
inga sem snúa að hækkun tryggingagjalds-
ins. Einnig má nefna andstöðu Verslunar-
ráðs Íslands við
hækkun gjaldsins.
Í þessu sambandi
er vert að hafa í huga
að í mars 1999 sam-
þykkti Alþingi þings-
ályktunartillögu þess
efnis að fela ríkis-
stjórninni að vinna að
framkvæmd stefnu-
mótandi áætlunar um
byggðamál fyrir árið
1999-2001 sem hafi að
markmið að treysta
búsetu á landsbyggð-
inni. Í ályktuninni
sagði að stefnt skuli
að því að fólksfjölgun
á landsbyggðinni verði ekki undir meðaltali
og nemi 10% til ársins 2010. Ljóst er að
þróunin hefur ekki verið í átt til fólks-
fjölgunar á landsbyggðinni síðastliðin tvö
ár.
Skattstjórar gera athugasemdir
Nokkuð er um að skattstjórar mæli gegn
því sem þeir segja að kalli á stórfelldan
flutning atvinnurekstrar frá einstaklings-
formi til félagaforms, í umsögnum sínum
til efnahags- og viðskipta-
nefndar Alþingis um fyrir-
hugaðar skattbreytingar.
Lækkun tekjuskattshlut-
falls félaga úr 30% í 18% eyk-
ur verulega það skattalega
hagræði sem sjálfstætt
starfandi einstaklingar
geta haft af því að vera með
rekstur sinn í formi einka-
hlutafélags og greiða
tekju- og fjár-
magnstekjuskatt
af hagnaðinum
fremur en að reikna
sér endurgjald og
telja fram launa-
tekjur. Hagurinn
eykst með hækk-
andi tekjum en
auk þess þarf ekki
að greiða tryggingagjald
eða í lífeyrissjóð af fjár-
magnstekjum eins og gera
þarf af launatekjum.
Í umsögn skattstjóra Vesturlands-
umdæmis segir þannig til að mynda að
skattyfirvöldum hafi reynst erfitt verk að
stemma stigu við þeirri tilhneigingu að
hluthafar, hlutareigendur og stjórnendur í
atvinnurekstri, reikni sér laun undir því
sem almennt geti talist eðlilegt endurgjald
fyrir sambærileg störf fyrir óskylda eða
ótengda aðila. Komi þar aðallega tvennt til.
Annars vegar að reglur laganna hafi reynst
afa bitlitlar og svigrúm gjaldandans til
þessara ákvarðana rúmt. Hins vegar lítið
ráðrúm til að bæta þessum málum við önn-
ur nauðsynleg og lögbundin verkefni skatt-
stjóra, enda um afar tímafrek mál að ræða.
Skattstjórum þyki því nokkuð sýnt „að til-
lögur frumvarpsins muni auka vanda
skattframkvæmdarinnar á þessu sviði,
þrátt fyrir nokkra styrkingu reglna um
reiknað endurgjald“.
Skattlagning á
fjármagn gamaldags
Björn Rúnar Guðmundsson, hagfræðingur
í fjármálaráðuneytinu, segir að áhrifunum
af fyrirhuguðum breytingum á lögum um
tekju- og eignaskatt megi skipta í tvennt. Í
fyrsta lagi vegna hugsanlegs tekjutaps
vegna fyrirtækja sem gætu flutt starfsemi
sína úr landi vegna óhagstæðra skatta-
reglna. Af þessum þætti hafi menn áhyggj-
ur og telji nauðsynlegt að við sé brugðist.
Engin leið sé hins vegar að mæla þessi
áhrif. Einnig eigi við í þessu sambandi
hvort einhver fyrirtæki komi hingað til
lands sem annars myndu ekki gera það.
Fyrirhugaðar breytingar hafi jákvæð áhrif
þar sem þær vinni gegn hugsanlegum
brottflutningi fyrirtækja og hvetji jafn-
framt til þess að ný fyrirtæki flytjist hingað
til lands.
Björn Rúnar segir að hinn þátturinn
varðandi fyrirhugaðar breytingar snúi að
innri gerð hagkerfisins, þ.e. áhrif sem leiða
til breyttrar starfsemi hér innanlands. Þau
atriði sé reynt að leggja mat á.
„Með frumvarpinu er verið að draga úr
skattlagningu á fjármagn með því að lækka
tekju- og eignarskatta,“ segir Björn Rún-
ar. „Það hefur þau áhrif, að fjárfesting í
hagkerfinu eykst. Þar með eykst hagvöxt-
ur þegar til lengri tíma er litið, þ.e. umfang
efnahagsstarfseminnar eykst, vegna þess
að það verður hagkvæmara að leggja pen-
inga í framleiðsluhvetjandi starfsemi frek-
ar en í neyslu. Hvað skatttekjur ríkissjóðs
varðar ættu þær því að aukast þegar til
lengdar lætur.
Að sögn Björns Rúnars er skattlagningu
þannig háttað hér á
landi að óbeinir skatt-
ar eru tiltölulega háir.
Hann segir að við fyr-
irhugaðar breytingar
muni veltan í efna-
hagskerfinu ekki
minnka og þannig
verði ekki um tekjutap
að ræða hvað þann
þáttinn áhrærir. Til
skamms tíma verði
hins vegar tekjutap.
Líklegt sé að þessar
breytingar flýti því
ferli að meira jafnvægi
komist á. Hagkerfið
hafi enn ekki náð jafn-
vægi þótt að hröð aðlögun eigi sér nú stað.
Björn Rúnar leggur þó áherslu á að skatta-
breytingarnar séu fyrst og fremst hugs-
aðar til þess að styrkja innviði hagkerfisins
frekar heldur en hagstjórnaraðgerð til að
bregðast við núverandi efnahagsástandi.
Áhrifin til skamms tíma verði hins vegar
jákvæð þar sem fyrirtækin geti þegar farið
að bregðast við nýjum aðstæðum varðandi
framtíðaráform.
Varðandi hækkun tryggingagjaldsins
tekur Björn Rúnar undir að sú aðgerð
breyti kostnaðarhlutföllum milli fjármagns
og vinnuafls. Hin vegar muni breytingin
hvorki leiða til aukins atvinnuleysis né hafa
slæm áhrif á kjör launafólks. Aðgerðir sem
styrkja hagkerfið komi öllum til góða. Til
lengri tíma litið breytist samsetning vinnu-
aflsins væntanlega á þann veg að hálauna-
störfum fjölgi hlutfallslega.
Björn Rúnar segir að það taki nokkurn
tíma að vinna að fullu upp beint tap rík-
issjóðs vegna fyrirhugaðra breytinga. Fæl-
ingaráhrifin komi væntanlega fljótt til, en
engin leið sé að reikna út hverju þau skili.
Reynsla annarra sé sú að það sé mjög erfitt
sé að reikna áhrif af breytingum sem þess-
um nákvæmlega út.
Hann segir að arðsemi íslenskra fyrir-
tækja sé mjög lág. Nú sé 30% tekjuskattur
á fyrirtæki að skila ríkissjóði um 10 millj-
örðum króna í tekjur á ári. Það samsvari
innan við 2% af landsframleiðslu, sem sé
ekki mikið í alþjóðlegum samanburði.
Þannig hafi t.d. fyrirtæki í sjávarútvegi yf-
irleitt verið rekin með tapi þar til nýlega.
Lítil arðsemi íslenskra fyrirtækja sé því
verulegt áhyggjuefni. Aðgerðir sem stuðli
að aukinni arðsemi séu því til þess fallnar
að styrkja hagkerfið og þar með afkomu
ríkissjóðs.
„Skattlagning á fjármagn hér á landi er á
margan hátt gamaldags sérstaklega vegna
hárra eignarskatta og stimpilgjalda. Það er
því mikilvægt að færa skattlagninguna yfir
á tekjur en draga úr skattlagningu eigna
og viðskipta. Skattkerfið á að vera þannig
uppbyggt að tekjustraumarnir séu skatt-
lagðir frekar en eignir. Þetta eru meginat-
riðin í fyrirhuguðum skattbreytingum,“
segir Björn Rúnar.
Hlutur einstaklinga eykst
Seðlabankinn segir að verði fyrirhugaðar
skattbreytingar að lögum sé æskilegt ann-
aðhvort að hækka aðra skatta og/eða skera
niður útgjöld ríkissjóðs. Ef umsagnir
Seðlabankans og Búnaðarbankans eiga við
rök að styðjast, og tekjuauki ríkissjóðs
verður lengur að skila sér en áætlanir fjár-
málaráðuneytisins gera ráð fyrir, kemur
það því væntanlega í hlut einstaklinganna
að standa undir skattalækkunum fyrir-
tækjanna, með einum eða öðrum hætti.
Einstaklingar standa hvort eð er undir
stærstum hluta af skatttekjum ríkissjóðs.
Skattbyrði fyrirtækja verður hins vegar
ein sú lægsta sem þekkist ef fyrirhugaðar
skattbreytingar verða að veruleika. Til við-
bótar hefur fjármálaráðherra svo lýst því
yfir að hann vilji stefna að því að lækka
tekjuskatt fyrirtækja enn frekar en boð-
aðar fyrirætlanir gera ráð fyrir.
estu skatt-
r um árabil
m fyrirhugaðar skattbreytingar verður tekjutap ríkissjóðs meira en
amt lengur að skila sér
gretar@mbl.is
......................
S e ð l a b a n k i n n s e g i r
a ð v e r ð i f y r i r h u g a ð a r
s k a t t b r e y t i n g a r a ð
l ö g u m s é æ s k i l e g t
a n n a ð h v o r t a ð
h æ k k a a ð r a s k a t t a
o g / e ð a s k e r a n i ð u r
ú t g j ö l d r í k i s s j ó ð s .
......................
Teikningar/Andrés