Morgunblaðið - 23.01.2002, Side 32

MINNINGAR
32 MIÐVIKUDAGUR 23. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
FRAMGANGA for-
ystumanna Samfylk-
ingarinnar í Hafnarfirði
að undanförnu vegna
fyrirhugaðs skipulags
bryggjuhverfis í bæn-
um vekur mikla furðu.
Upphrópanir, slagorð
og skammir einkenna
málflutning þeirra, en
minna fer fyrir rökum
og málefnalegri gagn-
rýni. Augljóst er að það
styttist í kosningar og
forysta Samfylkingar-
innar er að leita sér að
kosningamálum. Þótt
ég beri hagsmuni
þeirra ekki sérstaklega
fyrir brjósti, verð ég þó að benda
þeim á að ekki ná þeir árangri með
þetta mál. Byggingaframkvæmdir á
Norðurbakka verða enn ein skraut-
fjöðrin í hatt meirihluta Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks í Hafn-
arfirði.
Á árinu 1998 lagði núverandi meiri-
hluti Sjálfstæðisflokks og Framsókn-
arflokks í bæjarstjórn Hafnarfjarðar
til að fengið yrði ráðgjafafyrirtæki til
að gera tillögur að heildarendurskoð-
un miðbæjar Hafnarfjarðar. Breskir
ráðgjafar sem til verksins voru valdir
settu fram tillögur í lok árs 1999. Ný-
endurskoðað deiliskipulag fyrir
miðbæ Hafnarfjarðar byggist á hug-
myndum um eflingu og uppbyggingu
svæðisins sem settar voru fram í til-
lögunum. Hugmyndir sem ráðgjaf-
arnir höfðu þróað með bæjaryfirvöld-
um um algerlega nýja uppbyggingu á
norðurbakka hafnarinnar vöktu
mikla athygli. Í tillögunum voru íbúð-
ir á vesturhluta svæðisins, en nær
miðbænum var lagt til
að bjóða Listaháskóla
Íslands aðstöðu undir
skólann. Á meðan þær
hugmyndir voru kynnt-
ar og beðið var eftir
ákvörðun stjórnar skól-
ans, héldu bæjaryfir-
völd að sér höndum
með frekari skipulags-
vinnu á svæðinu. Eins
og landsmönnum er
kunnugt, ákvað stjórn
skólans að afþakka boð-
ið eftir langan umhugs-
unarfrest. Þá var næsti
leikur að horfa til íbúða-
uppbyggingar á megin-
hluta reitsins. Bæjaryf-
irvöld tóku upp viðræður við hina tvo
lóðarhafana á svæðinu, um með
hvaða hætti aðilar gætu unnið saman
að uppbyggingu þess. Niðurstaðan
var stofnun þróunarfélagsins Norð-
urbakka ehf. sem er í eigu þessara
þriggja aðila. Sá ágreiningur sem
kristallast hefur í málflutningi minni-
hlutans í bæjarstjórn Hafnarfjarðar
um stofnun Norðurbakka ehf., ber
glögg merki ólíkra skoðana meiri- og
minnihluta um aðkomu fyrirtækja að
verkefnum bæjarins. Í raun er þarna
um grundvallaratriði að ræða, mun-
inn á hugmyndafræði vinstri og
hægri manna. Forsjá hins opinbera
eða einkaframtak. Í mínum huga er
engin spurning um að þróun íbúðar-
svæða er vænlegri til árangurs í
beinu samstarfi við atvinnulífið, líkt
og þróun, bygging og rekstur skóla-
mannvirkja í bænum með beinni
þátttöku fyrirtækja með svokallaðri
einkaframkvæmd. Bæjarfélagið á að
skilgreina forsendur og kröfur og fela
síðan atvinnulífinu í ríkara mæli að
spreyta sig á verkefnunum. Á fundi
skipulags- og umferðarnefndar
Hafnarfjarðar 15. janúar síðastliðinn,
var samþykkt tillaga þess efnis að
fulltrúar nefndarinnar hefji formleg-
ar viðræður við Norðurbakka ehf. um
skipulagsvinnuna. Minnihlutinn í
nefndinni lagðist gegn þeirri tillögu
þó svo að ekki hafi komið fram fag-
legur ágreiningur um málið. Í því
ljósi er upphlaup Samfylkingarinnar í
Hafnarfirði út af fyrirhuguðu
bryggjuhverfi illskiljanlegt. Það er
miður að ágreiningur um stofnun
þróunarfélagsins skuli trufla fagleg
störf skipulagsnefndar. Stefnt er að
því að hefja hina eiginlegu skipulags-
vinnu með samkeppni um svæðið,
eins og fram kemur í samstarfssamn-
ingi hluthafa Norðurbakka ehf. Það
er mjög mikilvægt að undirbúningur
að fyrirhugaðri samkeppni sé unninn
í nánu sambandi við skipulagsstjóra
og skipulagsnefnd. Sú undirbúnings-
vinna og þær upplýsingar sem til eru,
þurfa að skila sér inn í forsögn sam-
keppninnar til þess að sem bestur ár-
angur náist. Þegar ljóst verður í kjöl-
far samkeppninnar hver heildar-
stefnan í skipulaginu verður munu
þessir aðilar í sameiningu þróa end-
anlegt deiliskipulag með hagsmuni
Hafnarfjarðar í öndvegi.
Skipulag á
Norðurbakka
Sigurður
Einarsson
Bryggjuhverfi
Það er miður, segir
Sigurður Einarsson,
að ágreiningur um
stofnun þróunarfélags-
ins skuli trufla fagleg
störf skipulagsnefndar.
Höfundur er formaður skipulags- og
umferðarnefndar Hafnarfjarðar.
UMRÆÐAN
✝ Jóhann Guð-mundsson fædd-
ist á Eiði á Langa-
nesi 14. janúar 1926.
Hann lést á Heil-
brigðisstofnun Sauð-
árkróks 13. janúar
síðastliðinn. Foreldr-
ar hans voru Guð-
mundur Jósepsson, f.
21.8. 1892, d. 3.12.
1966, verkamaður á
Þórshöfn og síðar
Akureyri, og Hólm-
fríður Guðbrands-
dóttir, f. 9.6. 1888, d.
18.9. 1980, húsmóðir.
Systur Jóhanns eru: Steinunn
Kristín, búsett á Akureyri; Aðal-
björg, búsett á Akureyri; og Unn-
ur Margrét, látin.
Jóhann kvæntist 1.12. 1951
Ólöfu Sigtryggsdóttur, f. 6.2.
1932, d. 2.10. 1990, húsmóður og
garðyrkjubónda. Hún var fædd
og uppalin á Akureyri, dóttir
hjónanna Sigtryggs Þorsteins-
sonar, deildarstjóra hjá KEA og
k.h. Sigurlínu Haraldsdóttur hús-
móður. Dætur Jóhanns og Ólafar
eru: Sigurlína, f. 17.4. 1952,
starfsmaður við Íþróttamiðstöð-
ina í Mosfellsbæ og á hún fimm
börn; Hólmfríður, f. 7.6. 1954,
sjúkraliði við Heilbrigðisstofnun
Sauðárkróks og á hún þrjú börn;
Þorgerður Ásdís, f.
3.9. 1956, kennari í
Norður-Noregi og á
hún einn son; Ólöf
María, f. 16.6. 1963,
framleiðslustjóri
fyrirtækis í Úkr-
aínu, er nú búsett
þar, á eina dóttur.
Uppeldisdóttir Jó-
hanns er Ellen Ósk
Valdemarsdóttir, f.
1.1. 1980, nemandi.
Jóhann ólst upp á
Þórshöfn á Langa-
nesi en fluttist til
Akureyrar 1947
ásamt foreldrum sínum. Jóhann
stundaði nám við Iðnskólann á
Akureyri, lærði málaraiðn og
lauk sveinsprófi í greininni 1953
og öðlaðist síðan meistararétt-
indi.
Jóhann og Ólöf fluttu að
Brúnalaug í Eyjafjarðarsveit árið
1968 og stunduðu þar garðyrkju-
störf þar til þau fluttu aftur til
Akureyrar árið 1986. Jóhann tók
þá upp sitt fyrra starf að fullu. Á
Akureyri var Jóhann búsettur
fram til 1991 en þá flyst hann á
Sauðárkrók og bjó þar til dán-
ardægurs.
Útför Jóhanns fer fram frá Ak-
ureyrarkirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Það er komið að hinstu kveðju.
Burtu er gengin stoð mín og stytta;
faðir minn, trúnaðarvinur og félagi
er látinn. Margs er að minnast,
margt að þakka, söknuðurinn er
sár. Það er aldrei sársaukalaust að
kveðja.
Elsku faðir minn, hvíl þú í friði
við hlið maka þíns, í sólskini við
fjörðinn ykkar, undir stjörnubliki.
Þorgerður Ásdís.
Elsku frændi. Þegar sérstakur
vinur og náinn ættingi fellur frá, af-
hjúpast einna berlegast hversu orð-
in sem við vildum nota til þess að
votta viðkomandi virðingu okkar og
þökk, eru fjarri því að geta túlkað
það sem við vildum segja. Þó eru til
í móðurmálinu okkar mörg dýrmæt,
fágæt, falleg, hlý og ástúðleg orð,
sem við höldum dags daglega að
muni duga okkur fullkomlega vel í
öllum aðstæðum, og yfirleitt erum
við þess fullviss að okkur muni aldr-
ei skorta orð á hinni ástkæru ís-
lensku tungu. Það sé að minnsta
kosti eitt sem sé ábyggilegt. Svo-
leiðis hugsum við mörg og þannig
var einnig um mig, þannig hugsaði
ég. Nú verð ég hins vegar að játa að
ég á í nokkrum vanda. Mig vantar
orð. Mig vantar orð til þess að geta
kvatt þig með, eins og ég vildi, í ást
og þökk, elsku frændi minn, vegna
þess að fyrir mér varst þú alveg ein-
stakur maður og sérstakur vinur.
Og þú varst ekki aðeins einstakur
maður og sérstakur vinur minn í
mínum huga, heldur voru tengsl
okkar miklu nánari og innilegri en
það. Þú varst einnig bróðir minn,
því ég var alinn upp hjá foreldrum
þínum, foreldrum okkar, móður-
ömmu minni og móður þinni, Hólm-
fríði Guðbrandsdóttur og móðurafa
mínum og föður þínum, Guðmundi
Jósefssyni. Og ekki aðeins það,
heldur varst þú einnig fósturfaðir
minn um árabil. Þú gekkst mér eig-
inlega í föðurstað þegar ég var agn-
arlítill drengur og ég sé nú, við leið-
arlok, að þau tengsl okkar hafa
aldrei rofnað, þótt ég verði að játa
að þau voru mér alla tíð svo eðlileg
að það rennur upp fyrir mér fyrst
núna, þegar þú hefur kvatt okkur,
að þú umfaðmaðir mig sem son þinn
allt til hinstu stundar. Þannig varð
ég sem sagt fóstursonur þinn strax
á fyrstu æviárum mínum í innbæn-
um, eða í fjörunni, eins og syðsti
bæjarhlutinn á Akureyri var jafnan
kallaður.
Einnig vorum við frændur afar
nánir vinir. Ég gat talað við þig um
allt sem ég átti bágt með að nefna
við aðra og alltaf fór ég vitrari af
þínum fundi. Þú hafðir eitthvert
sérstakt lag á að leiða mér fyrir
sjónir allt það sem máli skipti í það
og það sinnið, og ævinlega var það
einmitt það eitt sem ég þurfti mest
á að halda á hverjum tíma. Á góðri
stund gátum við svo setið saman
tveir og brosað og spjallað um alla
heima og geima og gleymt okkur
gersamlega í kátlegum umræðum
um svo fjöldamargt óvenjulegt. Þú
miðlaðir mér þá oft af þinni sér-
stöku lífsreynslu og mildu afstöðu
til manna og málleysingja, af þeirri
alúð og blíðu góðsemi, sem ég hef
ekki kynnst hjá nokkrum öðrum.
Alveg frá því ég var agnarlítill
snáði og fór að geta hjalað eitthvað,
hef ég kallað þig frænda. Frændi,
það varst þú. Ég veit vel að þér
þótti alla tíð mjög vænt um þessa
nafngift ,,frændi“ og ef það kom fyr-
ir mig að kalla til þín með skírn-
arnafni, Jóhann eða jafnvel Jói, þá
varstu ekki alveg viss um að það
væri ég sem væri að tala til þín, og
það skildist ekki almennilega fyrr
en ég leiðrétti mig og sagði:
,,Frændi, ætlaði ég að segja.“ Svona
inngróið var þetta ákall mitt í þig og
reyndar í okkur báða.
Elsku frændi minn. Það er komið
að leiðarlokum hér í þessu jarðlífi.
Þú verður nú lagður til hinstu hvíld-
ar við hlið þinnar góðu eiginkonu
Ólafar Sigtryggsdóttur, sem farin
er á undan þér fyrir allnokkrum ár-
um. Ég á þér, og sannarlega ykkur
hjónunum báðum, fjöldamargt að
þakka og það er margs góðs að
minnast. Ég mun sakna þín mjög og
aðskilnaðurinn er sár. En ég trúi því
líka að við eigum eftir að hittast aft-
ur, þegar þar að kemur og réttlætið
eitt nær að ríkja í alheimi. Svona
auðtrúa er ég nú enn frændi minn.
Elsku frændi. Farðu vel og hafðu
heila þökk fyrir allt og allt.
Þinn fóstursonur, bróðir, vinur og
frændi,
Örn Bjarnason.
Nú kveð ég minn kæra afa og
uppeldisföður. Ég er honum afar
þakklát fyrir allt sem hann hefur
gefið mér, fyrir að hafa leitt mig í
gegnum allt líf mitt hingað til. Það
var lán að eiga afa að, hann hafði
alltaf tíma til að setjast niður og
spjalla.
Fyrstu ár ævi minnar bjó ég hjá
afa og ömmu í sveitinni. Það var oft
margt um manninn í Brúnalaug og
alltaf mikið að gera. Það var samt
alltaf tími fyrir okkur börnin, sem
ólumst upp í þeirri trú að tómatar
og gúrkur væru ókeypis af trjánum
og að það væri bara að bjarga sér.
JÓHANN
GUÐMUNDSSON
SAGAN endurtekur
sig. Verðbólga hefur
tekið óvænt og verulegt
flug. Óvænt þó af því
helst, að menn gátu illa
leyft sér þá raunsæju
forspá, að framlengdar
og yfirdrifnar kaup-
hækkanir myndu leiða
til gengislækkunar og
hún aftur til hækkunar
verðlags að réttu hlut-
falli við kostnaðarþátt
gengisins. Verðbólgu
átti að hemja með því að
stýra eftirspurn, draga
úr fjárstreymi lánakerf-
is og láta tekjur hins op-
inbera nægja vel fyrir
útgjöldum. En þá kemur hið fé-
lagslega samhengi til skjalanna með
rekistefnu launþegahreyfingar yfir
því, að fyrri ofþandir launasamningar
leiti útrásar í verðhækkunum og skili
ekki hækkun raunlauna samkvæmt
tilætlun kjarasamninga. Sem oft áður
gerir launþegahreyfingin sig með
þessu að algildum fulltrúa almenn-
ings, ekki aðeins að því er áhrærir
verðkjör atvinnulífsins gagnvart
neytendum, heldur einnig samskipti
einstaklinganna við samfélag sitt, og
beitir til þess hótun um að láta annars
allt fara í verra.
Við þetta er margt að athuga, bæði
fræðilega og pólitískt. Verðbólgu-
valdar af tvennum toga rekast á, og
valds- og samningssvið meginaðila
samfélagsins lenda í spennu innbyrð-
is mótsagnar. Verðlagsþáttur opin-
berra þjónustugjalda er hér í sviðs-
ljósinu. Það er rökrétt að því er tekur
til sölu við fullu verði frá t.d. veitu-
kerfum. Á hinn bóginn eru þjónustu-
gjöld heilbrigðis- og menntakerfa
ekki eiginlegt verð gæðanna, heldur
túlka skiptingu kostnaðar milli þess,
sem einstaklingurinn greiðir sem
slíkur beint eða um leiðir skatta- og
tilfærslukerfa. Skipulagsbreyting til
að hnika mörkunum
þar á milli þarf ekki að
breyta lífskjörum neyt-
enda á heildina litið, og
þaðan af síður einhliða
til hins verra. Þessi
gjöld eru því í raun
réttri ekki hæf til að
ganga inn í eiginlega
verðlagsvísitölu, þótt
þau geti verið hluti
lauslega skilgreindra
beinna neysluútgjalda.
Full verðkjör neytenda
í slíkum viðskiptum
verða ekki fundin, nema
skattkjör þeirra séu
einnig tekin inn í dæm-
ið, sem er ógerlegt í
samhengi einstakra vöru- eða þjón-
ustutegunda, enda ekki aðrir skattar
teknir inn í vísitöluna en fasttengdir
ákveðnum vöru- og þjónustutegund-
um.
Hugtakaruglingur þessi er ekki
neitt ómerkilegt smámál til fræði-
legrar hártogunar, heldur alvarlegt
áhyggjuefni varðandi færi og tök
stjórnvalda á að koma fram jákvæðri
þróun opinberra þjónustukerfa, þar
sem kallað yrði til frumkvæðis og
krafta einstaklinga og samtaka í stað
opinberrar einokunar. Með því að
hneppa opinber þjónustugjöld í
spennitreyju verðbólguþjarks er ver-
ið að hindra stjórnvöld í að koma
fram jákvæðri og lýðræðislegri
stefnu til bættrar aðlögunar þörfum
almennings. Hvort slíkar umbreyt-
ingar eru á döfinni og með hvaða rök-
um, er efni annarrar umræðu, sem nú
er í töluverðum gangi, en verður ekki
frekar um fjallað hér.
Togstreitan milli verðbólguvarna
eftir leiðum fjármála- og peninga-
stjórnar eða tekju- og verðlagssátt-
mála meginaðila samfélagsins, svo-
kallaðrar þjóðarsáttar, er gömul
plága, sem oft hefur hleypt upp
stefnu verðbólguhjöðnunar. Fjár-
stjórnarleiðin er miklu frjálslegri,
sveigjanlegri og lýðræðislegri í raun,
en þjóðarsáttarleiðin hneigist til að
njörva allt í fastar skorður og stefna í
höft, sem drepa framtak í dróma.
Fjárstjórnarleiðin opnar þannig fyrir
framfaraöflin og verður því til lengd-
ar hagstæðari öllum almenningi. Eft-
ir stendur þó að tryggja og sýna fram
á fullan framgang viðskiptasiðferðis
og félagslegs réttlætis innan gerlegra
marka.
Launþegaforustan gerði því vel í
að huga grannt að takmörkunum sín-
um í hagsmunagæslunni. Eðlilegt er,
að hún knýi á um, að skattaumbætur
beinist meira að launafólki en orðið
er, með því að lækka jaðarskatta til
aukins framboðs vinnuafls og fyrir-
byggja fátæktargildrur. Játa ber þó,
að umbæturnar til þessa beinast að
því að auka atvinnuumsvifin út á við, í
stað þess að þurfa að þenja innlenda
eftirspurn og setja opinberan fjárhag
á hvolf með endurvakningu verð-
bólgu frá þeirri hlið. Að fengnu því,
sem fáanlegt er með þjarki við stjórn-
völd, þótt ekki nái alveg settu marki,
getur forustan hins vegar ekki verið
þekkt fyrir að sleppa óraunhæfri
kröfugerð lausri og þar með verð-
bólgunni. Hún getur ekki vitnað til
eigin hreyfingar sem blinds og villts
náttúruafls, heldur hlýtur hún að
taka mið af fyrirsjáanlegum afleið-
ingum gjörða sinna.
Verðbólga og opinber
þjónustugjöld
Bjarni Bragi
Jónsson
Kjörin
Þjónustugjöld heil-
brigðis- og mennta-
kerfa, segir Bjarni
Bragi Jónsson, eru ekki
eiginlegt verð gæðanna.
Höfundur er hagfræðingur.