Morgunblaðið - 24.04.2002, Síða 34

Sjálfstæðismenn láta
sér sæma að setja fram
hálfsannleik og blekk-
ingar um fjármál
Reykjavíkur í upphafi
kosningabaráttunnar
fyrir borgarstjórnar-
kosningarnar. Blekk-
ingarnar felast í því að
bjaga súlurit þar sem
þeir setja fram heildar-
skuldir Reykjavíkur-
borgar. Hálfsannleik-
urinn er sá að blanda
saman fjármálum borg-
arsjóðs og fyrirtækja
borgarinnar. Með því
svíkjast þeir um að
gera nauðsynlegan
greinarmun einsog gerður er í um-
ræðu um ríkisfjármál og lög um fjár-
reiður sveitarfélaga gera raunar ráð
fyrir. Jafnframt leyna sjálfstæðis-
menn því að eignir hafa vaxið þrefalt
hraðar en skuldir síðastliðin ár. Allt
ofangreint virðist eingöngu stefna að
því að þyrla upp ryki og þvæla um-
ræðuna.
Góður rekstur borgarsjóðs
Borgarsjóður er rekinn fyrir
skattfé. Einkennismerki ábyrgrar
fjármálastjórnar í sveitarfélagi er að
skattfé dugi fyrir rekstri og raunar
þarf að gera betur. Afgangurinn sem
eftir verður þegar tekið hefur verið
fyrir rekstrinum – handbært fé frá
rekstri – er það svigrúm sem sveitar-
félagið hefur til fram-
kvæmda og uppbygg-
ingar án þess að taka
lán. Þetta svigrúm var
sama og ekkert þegar
Reykjavíkurlistinn tók
við völdum 1994.
Rekstrarkostnaður
hafði þanist út. Skattar
dugðu varla til. Þess
vegna tóku sjálfstæðis-
menn lán fyrir fram-
kvæmdum á síðustu ár-
um valdaferils síns.
Þessu hefur verið snúið
við. Rekstur tekur nú
aðeins til sín um 81% af
skattfé. Afganginum,
4,3 milljörðum á þessu
ári, er varið til uppbyggingar leik-
skóla, skóla og annarra framkvæmda
auk niðurgreiðslu skulda. Af hverju
hafa sjálfstæðismenn leynt því að
heildarskuldir borgarsjóðs hafa
lækkað síðustu ár (sjá súlurit)? Af
hverju tala sjálfstæðismenn ekki um
hlutfall skulda borgarsjóðs miðað við
skatttekjur? Hlutfall skulda af árleg-
um tekjum er oft notað til að meta
fyrirtækjarekstur. Árið 1994 voru
skuldir 120% af skatttekjum borgar-
sjóðs. Hlutfallið hefur hins vegar
lækkað ár frá ári í valdatíð Reykja-
víkurlistans. Miðað við áætlanir
verður það 52% við lok ársins 2002
sem er í samræmi við langtímaætlun
sem gerir ráð fyrir skuldlausum
borgarsjóði árið 2015.
Uppbygging Orkuveitunnar
Stærstur hluti þess sem sjálfstæð-
ismenn kjósa að kalla skuldir
Reykjavíkurborgar og þeir virðast
sjá ofsjónum yfir eru fjárfestingarlán
vegna öflugrar uppbyggingar fyrir-
tækja borgarinnar. Á vegum Orku-
veitu Reykjavíkur hefur verið fjár-
fest fyrir tæpa 30 milljarða frá 1994.
Arðbærar virkjanir á Nesjavöllum
og öflugt dreifikerfi ber þar hæst.
Þetta eru fjárfestingar til framtíðar.
Þegar sjálfstæðismenn tala um aukn-
ar skuldir Orkuveitunnar á valda-
tíma Reykjavíkurlistans þykjast þeir
iðulega ekki muna að Orkuveitan lá
nánast í dvala frá stofnun Lands-
virkjunar árið 1965. Ekkert hafði
verið virkjað á hennar vegum fyrr en
ráðist var í Nesjavallavirkjun 1988.
Reykjavíkurlistinn hefur staðið fyrir
stórhuga uppbyggingu á Nesjavöll-
um allan valdatíma sinn. Arðsemi
þeirra fjárfestinga er slík að Nesja-
vellir munu á fullum afköstum skila
Reykjavíkingum um 1,8 milljörðum á
ári um ókomna framtíð. Þetta eru um
200.000 krónur á klukkustund, nótt
sem nýtan dag. Því er alrangt að
halda því fram að fjárfestingarlán
Orkuveitunnar þýði „skatta á morg-
un“. Því er þveröfugt farið. Orkuveit-
an gæti greitt upp skuldir sínar á 5
árum ef uppbygging stöðvaðist nú.
Uppbygging í arðbærum virkjunum
skilar hins vegar gríðarlegum
tekjum og veitir svigrúm til lækkun-
ar orkugjalda einsog sést hefur á
undanförnum árum. Fátt er mikil-
vægari undirstaða öflugs atvinnulífs í
Reykjavík.
Ruglið um fjárhagsstöðu
Reykjavíkurborgar
Dagur B.
Eggertsson
Reykjavík
Stærstur hluti þess sem
sjálfstæðismenn kalla
skuldir, segir Dagur B.
Eggertsson, eru fjár-
festingarlán vegna öfl-
ugrar uppbyggingar
fyrirtækja borgarinnar.
Höfundur er læknir og skipar 7. sæti
Reykjavíkurlistans.
Heildarskuldir borgarsjóðs fara lækkandi. Langtímaáætlun um fjármál
Reykjavíkur gerir ráð fyrir skuldlausum borgarsjóði 2015.
Heimild: Fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar 2002. Verðlag mars 2002.
UMRÆÐAN
34 MIÐVIKUDAGUR 24. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
að er mér hrein og sönn
raun að þurfa að fara í
Kringluna eða aðra
slíka amerískættaða
molla hvar sem þeir
eru. Tilhugsunin ein vekur með
mér vanlíðan. Hávaðinn og nið-
urinn í mannhafinu pirrar mig,
tónlistin í bakgrunninum er óþol-
andi og áreitið á augun er sker-
andi. Þegar við bætist glymjandin
þegar allt þetta bergmálar í víð-
áttu glers og steinsteypu er það
vanlíðan í veldi x.
En nú er Kringlan búin að koma
sér svo hag-
anlega fyrir í
hugskoti mínu
að mér for-
spurðri að ég
er með stöð-
uga verki. Það
sem veldur er eitt lítið lag. Árum
saman hef ég hlustað á Louis
Armstrong mér til mikillar gleði og
yndis og eitt af uppáhaldslögum
mínum með honum heitir A Kiss
To Build a Dream On. Kannist þið
við það?
Give me a kiss
To build a dream on
And my imagination
Will thrive upon that kiss
Þetta ljúfa lag eftir Kalmer og
Rudy við texta Oscars Hammer-
steins er steinhætt að láta vel í eyr-
um, það hefur misst yndisleik sinn;
því hefur verið stolið frá mér.
Hvers á ég að gjalda að þurfa að
hugsa um Kringluna í hvert skipti
sem ég heyri þetta lag? Skilyrðing
sú sem auglýsingastofa og ímynda-
fræðingar Kringlunnar hafa senni-
lega ætlað sér að skapa hefur svei
mér heppnast þótt formerkin í
mínu tilfelli séu varla á þann veg
sem vonast var til.
Ótal dæmi er hægt að rekja um
svipaða misnotkun á tónlist í aug-
lýsingum. Sígaunastúlkur Verdis
og dömubindin og valkyrjur
Wagners og klósetthreinsilögurinn
voru gróf dæmi sem seint gleym-
ast.
Auglýsendum er vandi á hönd-
um þegar þeir velja tónlist við aug-
lýsingar. Skiljanlega vilja þeir
tengja vöru sína við þekkt og gríp-
andi stef, en málið er ekki svo ein-
falt. Ég kýs að líta á tónlist og öll
önnur listaverk sem öðlast hafa al-
mannahylli um allan heim sem
sameiginleg verðmæti þjóða
heims. Um þau ættu að gilda sömu
reglur og um verndaðar nátt-
úrminjar og annað það sem mann-
kynið telur sameiginlegan arf og
menningartákn. Hverjum dytti í
hug að hengja kókauglýsingu í Ás-
byrgi eða Almannagjá? Varla
nokkrum. Þó eru ótal dæmi um að
fyrirtæki noti slíka staði í mynd-
efni auglýsinga á óbeinan hátt í
svokölluðum ímyndarauglýs-
ingum.
En hver er réttur hvers? Fyr-
irtæki geta auðvitað keypt sér leyfi
til að nota listaverk og menning-
arminjar í auglýsingar sína. Hvað
listaverk varðar, þá gilda um þau
ströng lög bæði um höfundarrétt
og afnotarétt, og oft grunar mann
að ekki sé alls kostar farið eftir
þeim þegar um notkun þeirra í
auglýsingaskyni er að ræða. En þó
svo að öllum reglum sé fylgt, og öll
leyfi fengin fyrir slíkri notkun, má
um það deila hvort slíkt ætti að
leyfast yfir höfuð. Hugtakið public
domain, er gjarnan notað um það
sem hefur öðlast þann sess að vera
almenningseign vegna almanna-
hylli eða vegna þess að höfund-
arréttur er ekki til staðar. Það sem
fellur undir hugtakið er venjuleg-
ast til frjálsra afnota fyrir hvern og
einn. Með tímanum, þegar höfund-
arréttur fyrnist, geta listaverk fall-
ið undir þessa skilgreiningu, og
það gera til dæmis þjóðlög sem
enginn veit hver samdi. Þótt allur
almenningur eigi þá kost á því að
njóta slíkra verka án þess að hafa
áhyggjur af rétti höfundar, er ekki
þar með sagt að fyrirtæki og stofn-
anir geti leyft sér það. Það má auð-
veldlega færa rök fyrir því að það
sem er í almenningseign megi ekki
færa til „einkaeignar“ á þann hátt
sem Kringlan hefur „eignað sér“
Armstrong-lagið góða.
Almenn notkun og misnotkun á
tónlist er nokkuð sem oftar ætti að
gefa gaum. Ég nefndi sjónvarps-
auglýsingu, og þá kannski rétt að
halda sig við sama miðil. Það er at-
hyglisvert að skoða hvernig tónlist
er notuð í sjónvarpsþáttum, sér-
staklega íslenskum sjónvarpsþátt-
um. Mig rámar í eina og eina ís-
lenska heimildamynd þar sem
tónlist hefur verið notuð á smekk-
legan og viðeigandi hátt. Þeir sem
að þeim standa eiga lof skilið. En
oftar en ekki er eins og dag-
skrárgerðarfólk hafi ekki nokkra
hugmynd um til hvers það ætlar að
nota tónlistina. Tónlistin er notuð
sem uppfylling í þagnir og skraut
við myndefni, og lítið hugsað um
það hvernig hún gæti stutt mynd
og texta og gefið þættinum heil-
steyptara yfirbragð. Íslenskir dag-
skrárgerðarmenn eiga þó eina
töfralausn í pokahorninu, en
hvernig þeir fundu hana er mér
hulin ráðgáta. Þetta eru Brand-
enborgarkonsertar Bachs! Hvers
vegna eru þeir svona vinsæl bak-
grunnstónlist í íslenska heim-
ildaþætti? Þá gildir einu hvort ver-
ið er að tala um saltfiskvinnslu fyrr
á tímum eða íslenskar bókmenntir.
Hver er tengingin við Bach? Mér
virðist hugsunin þarna að baki oft
svipuð og hjá auglýsendum sem
kjósa að tengja ímynd sína við fal-
legan og grípandi eyrnaorm. Tón-
listin er notuð af því að hún er svo
ansi þægileg, flestum finnst hún
falleg, hún meiðir engan og svo má
eflaust komast að því að barrokks-
veiflan hjá Bach gefi þættinum
fágað og vandað yfirbragð. Klass-
ískt.
Tónlistin segir oft meira en
mörg orð, og það er vont þegar
hún er misnotuð.
Þeir sem vilja nýta tónlist til op-
inberra nota á hvaða hátt sem er
þurfa að átta sig á þessu og leiða
hugann að orðunum til hvers og
hvernig. Tónlistin þarf ekki að
vera á stalli sem hin dýra list.
Hana þarf þó að umgangast með
virðingu og sanngirni og skilningi
á því hver áhrifamáttur hennar
getur verið.
Áhrifa-
máttur tón-
listarinnar
Það má auðveldlega færa rök fyrir
því að það sem er í almenningseign
megi ekki færa til „einkaeignar“ á þann
hátt sem Kringlan hefur „eignað sér“
Armstrong-lagið góða.
VIÐHORF
Eftir Bergþóru
Jónsdóttur
begga@mbl.is
UNGT fólk sem er
að koma sér fyrir í líf-
inu þarf lóðir til að
byggja sér heimili.
Þetta er ótrúlega ein-
föld og augljós stað-
reynd, en hefur þó
vafist fyrir R-listan-
um frá því hann tók
við völdum fyrir átta
árum. Stefna R-
listans í lóðamálum –
rétt eins og í öllum
öðrum málum – er að
láta borgarbúa greiða
eins mikið og nokkur
kostur er.
Í nágrannasveitar-
félögum Reykjavíkur,
sérstaklega Kópavogi, hefur bæj-
arstjórnin lagt sig fram um að
tryggja að nægt framboð lóða sé
fyrir hendi svo þeir sem vilja
byggja þak yfir sig og fjölskyldu
sína í bænum geti gert það vand-
ræðalaust. Í Reykjavík hefur
dæmigerð leið vinstri manna hins
vegar verið farin – biðraðaleiðin.
Hér hefur R-listinn búið þannig
um hnútana að framboð lóða er
allt of lítið og hefur R-listinn nýtt
sér þennan heimatilbúna skort
sinn til að sprengja upp verð
þeirra lóða sem þó hefur verið
leyft að byggja á.
Í stað þess að hafa nægt fram-
boð fyrir alla og af-
henda mönnum lóðir
fyrir sanngjarnt verð,
sem er sú leið sem D-
listinn hefur ævinlega
farið og hefur gefist
vel, hefur R-listinn
beitt lóðaskorti og
uppboðum til að
kreista sem mest fé
út úr borgarbúum, því
R-listanum hefur ekki
nægt að auka álögur á
borgarbúa með því að
hækka útsvar, taka
upp holræsagjald,
sorphirðugjald, og svo
mætti áfram telja.
Lóðaskorturinn í
Reykjavík hefur vitaskuld orðið til
þess að fjöldi ungs fólks, sem einu
sinni langaði helst að búa í
Reykjavík, varð þess í stað að
byggja sér heimili í nágrannabæj-
arfélögunum. Vissulega er gleði-
legt að þar skuli sú framsýni ríkja
að yfirvöld vilji fjölga íbúum, því
það bjargar þeim sem R-listinn út-
hýsir. Verra er aftur á móti að
enginn skilningur skuli ríkja innan
R-listans á þessu máli, en þar hafa
menn svarað því til að ekki sé
ástæða til að keppa við aðra bæi
um íbúa. Í þessu kemur hroki nú-
verandi borgaryfirvalda í garð
borgarbúa einmitt vel í ljós.
R-listinn telur alls ekki að hon-
um beri að keppa um íbúana með
því að standa sig sem best. Hann
lítur ekki svo á að hann sé að
vinna fyrir borgarbúa til að gera
þeim lífið hér í borginni sem létt-
ast, þess í stað lætur hann allt
reka á reiðanum og þvælist fyrir
borgarbúum eins og honum hent-
ar. Reykvíkingar – sérstaklega
unga fólkið sem vill koma sér upp
þaki yfir höfuðið – fá skýr skilaboð
frá núverandi borgaryfirvöldum:
„Ef þið eruð ekki ánægð þá getiði
bara farið. Ekki erum við að biðja
ykkur um að búa hérna.“
Það er komið nóg af lóðaskorti
R-listans, ungt fólk þarf lóðir ef
það á ekki allt að flytja til ná-
grannabæjanna. Vandræðagangur
núverandi borgaryfirvalda er ung-
um Reykvíkingum of dýr.
Lóðaskortur í 4 ár enn?
Svava Björk
Hákonardóttir
Reykjavík
Ungt fólk þarf lóðir,
segir Svava Björk
Hákonardóttir, ef það á
ekki allt að flytja til
nágrannabæjanna.
Höfundur er háskólanemi.