Vísir - 25.06.1980, Page 16

16
Umsjón:
Magdalena
Schram
VÍSIR
Mi&vikudagur 25. júni 1980.
Kauplélög og sveiiasæla
Álit á ðöali feöranna úr ýmsum áttum - Laxnes segir
myndina vera „gjaldgengan sjönleik”
Samkvæmt upplýsingum frá Háskólabiói og Laugarásbiói hefur
a&sókn a& kvikmyndinni Ó&al feöranna veriö góö. Myndin hefur
vakiö athygli og hrós gagnrýnenda. Sæbjörn Valdimarsson segir
t.d. I MorgunblaOinu i gær, aö „þaö sé ánægjulegt aö viö islendingar
eigum or&iö marga afbragðs kvikmyndageröarmenn i flest þau
störf, sem þarf aö vinna til þess aö gera góöa kvikmynd” og telur
Óöal feöranna bera vott um þaö. Um kvikmyndatökuna segir aö hún
sé „snilldarhandbragö”, um hljóöupptöku aö hún sé óaöfinnanleg”.
Gagnrýnandi Þjóöviijans, Ingibjörg Haraldsdóttir, hrósar einkum
leiknum I myndinni og kemur þaö henni „skemmtilega á óvart hve
Hrafni virðist hafa fariö fram aö þvi leyti”. Allir þeir, sem skrifa
um kvikmyndina fagna þeim árangri sem náö hefur veriö og þótt
ýmislegt sé aöfinnsluvert, þá er nú svo komiö, aö „islenskar myndir
af fullri iengd eru ekki lengur hvitir hrafnar. Þaö fer aö koma aö þvi
aö viö getum ieyft okkur aö gagnrýna án þess aö eiga á hættu aö
vera kölluð landráöamenn sem vilja fslenska kvikmyndageröarlist
feiga” eins og Ingibjörg kemst réttilega aö orði.
Nokkra athygli hefur vakiö sú mynd, sem I Óðali feöranna er
dregin upp af kaupfélagsvaldinu, „þessum örlagavaldi bænda um
land allt” (Mbl.). Og Ingibjörg skrifar, aö ef sú mynd er raunsæ,
„hiýtur niöursta&a áhorfandans aö vera sú, aö Islenskir bændur
væru ánauðugir þrælar og byggju I einhvers konar lénsskipulagi”
og dregur gagnrýnandinn þetta i efa i grein sinni. En vist er aö
margir áhorfendur muni velta þessu fyrir sér. Blaðamaöur geröi
þaö til fróöieiks aö hafa tal af nokkrum, sem voru viðstaddir frum-
sýningu myndarinnar og innti þá sér i lagi eftir „kaupfélagsmál-
inu”.
Ólafur Jóhannesson:
Hann vildi litiö segja: „Ég
hrökk nú ekkert við”, sagði
Ólafur. „Ég tók þetta alls ekki
sem aðalatriði og hef ekki hugs-
að nánar út I þetta. En mér þótti
myndin vel gerð”.
Ólafur Ragnar Grims-
son:
— „Mér fannst myndin mjög
góð. Hún sýnir, ásamt þeim sem
á undan eru gengnar, að íslensk
kvikmyndagerð er að taka
framförum.
Hvað varðar þá skoðun, sem
fram kemur hjá aðalpersónun-
um, sem ekki vilja hokra bara
til aö hokra, þá á þetta sjónar-
mið fullkomlega rétt á sér og á
við viða um landið. Þessi bóndi
var i hópi smábænda og mér
hefur ekki fundist það koma
nægilega fram á siðari árum
einmitt þessi tvlskipting sem er
I bændastéttinni, annars vegar
rikir stórbændur og fátækir
smábændur hins vegar. Trú-
verðugt? tja — jú, mér þótti
þetta trúverðugt sem saga, en
það eru ekki allir bændasynir
sem gera uppreisn og ekki allir
kaupamenn, sem koma úr bæn-
um, svona slæmir.
Það sama á við um myndina,
sem dregin er upp af kaupfélög-
unum. Þaö eru t.d. ekki allir
kaupfélagsstjórar I landinu,
sem eiga svona finar sundlaug-
ar eða svona fallegar dætur. En
sú spurning, sem fram kemur i
kvikmyndinni um samskipti
stjórnanda eða manna valdsins
— hún á alveg rétt á sér. Aftur á
móti er margt annað I fari kaup-
félaganna og samvinnuhreyf-
ingarinnar yfirleitt, sem er skil-
ið eftir úti I þessari umræðu”.
Jón Sigurðsson, rit-
stjóri Tímans:
— „Ég var mjög ánægður
með myndina og mér fannst hún
trúverðug. Það verður að segja
Hrafni til hróss, að hann gefur
öllum aðilum tækifæri að túlka
sina afstöðu. Auðvitað er þetta
ekki beint fyrirlestur um ágæti
kaupfélaganna, en um þau er
fjallað bæði frá sjónarhóli
stráksins og eins og honum
koma málin fyrir sjónir, en
kaupfélagsstjórinn og hans
menn fengu lika að túlka sina
afstöðu. Og ég get ekki séð að
það þurfi neinn sérstakur flokk-
ur að taka til sin ræðuna I erfis-
drykkjunni. Slik ræöa er spurn-
ing um kynslóð og staðsetningu,
hefði þessi erfisdrykkja farið
fram á heimili verkamanns i
Reykjavik, hefði eflaust verið
rætt um kjarabaráttu... Nú, og
kaupfélagsstjórinn sýnir góðar
hliðar lika, hann reynir að koma
til móts við þarfir móðurinnar
og þingmaðurinn kemur jafnvel
I heimsókn til stráksins i tugt-
húsið — þaö þótti mér jákvætt.
En það er erfitt að búa á kotbæ,
alveg eins og það er erfitt að
reka litla útgerð eða litla versl-
un, það er ekkert óeðlilegt þó
tir óðali feöranna: Jóhann Sigurðsson I hlutverki Helga.
menn verði argir.
Nú, svo má jafnvel segja að
myndin sé stuðningur við erfið-
leikatalið hjá kaupfélögunum”,
sagði Jón e.t.v. meira i
kersknistón, „og annars var
einn galli á myndinni, sem ég
tók að visu ekki eftir heldur
þurfti Sjálfstæðismenn til að
benda mér á hann, nefnilega að
kaupfélagsstjórinn ók á Volvo,
en auðvitað átti hann að vera
með bil frá Sambandinu!”
„Leiklistarlegt
drama”
Þá var einnig spjallað við
Halldór Laxnes um Óðal feðr-
anna, ekki hvað sist vegna þess
að Hrafn Gunnlaugsson hefur
gert tvær myndir eftir sögum
skáldsins, Lilju og Silfurtunglið.
En hvernig fannst Halldóri
Hrafni hafa tekist upp með sina
eigin sögu?
— „Mér þótti þetta góð mynd.
Hrafn hefur viðað að sér mikl-
um fróðleik, kemur honum til
skila — mér þótti þessi mynd
vekjandi. Hún brýtur að nokkru
leyti i bága við aðra mynd, sem
sýnd var I fyrra, þar sem
tragedian var falin i þvi að fólk
varð að flæmast burt af jörðum
slnum og fara til Reykjavikur.
Málsmeðferðin i báðum þessum
myndum er mjög athyglisverð.
Ef maður litur á þetta gegn um
sjónargleraugu útlendinga — ef
maður gæti imyndað sér að
setja upp svoleiðis gleraugu, þá
er náttúrlega flóttinn frá lands-
byggðinni íslenzkt vandamál.
Ef fólk er að flýja eymd eða
volæði til að komast i betri lifs-
kjör, nú þá etur sagan sjálfa sig.
Þvi ef það er tragedia að flýja
ástand, sem er helviti, hver er
þá mórallinn? Þetta skilja út-
lendingar ekki. Sveitafólkið hef
ur ekki áhuga á þessu, þakkar
guði fyrir ef það kemst úr hokr-
inu. Þess vegna held ég að þessi
tilhneiging til að sýna að fólk sé
að flýja einhverja paradis,
komist ekki til skila. Nú, en hér
heima er svo sem allt öðru visi
publikum.
Mynd Hrafns setur strik I
reikninginn.keyrir þvert á hina.
Sveitasælan og rómantikin I
sambandi við hana — þetta eru
náttúrulega 19. aldar sjónar-
mið. Hjá Hrafni koma fram ný
sjónarmið og söguefnið etur sig
aldrei sjálft, það koma fram
dramatiskir hlutir, sem standa
án tillits til umræðu um sveita-
lifið. Það má vissulega segja
um landbúnað eins og segir I
gömlum latneskum fræðum um
sjómennsku: navigare necesse
est — það er nauðsyn að sigla.
En ef sveitasælan er ekki betri
en það, að fólk sé að drepast úr
henni eða lifi eins og hundar,
hver er þá tilgangurinn?
Jú, hann tekur samvinnu-
hreyfinguna á beinið, ég veit
ekki — kannske misbrúk á sam-
vinnuhreyfingunni, sem
eventuelt hefur átt sér stað.
Sllkt getur hafa átt sér stað i til-
fellum, en er ekki hægt að halda
fram sem málstaö i landbúnað-
arpólitik og ég lit ekki á leikritið
frá þvi sjónarmiði. Þetta voru
dramatiskir hlutir, I myndinni
er leiklistarlegt drama. Það
stendur ekki til að það eigi að
taka verslun i sveitum til bæna,
ha. Já, viða var þetta gjald-
gengur sjónleikur”.
Ms
„Stor stemnlng
l Trudvang”
NY SKALOSAGA UM GLÆP
Karlakórinn Heimir úr
Skagafirði er nýkominn úr
söngför um Noreg. Formaður
kórsins, Þorvaldur G. Óskars-
son frá Sleitustöðum hitti Visis-
mann aö máli og sagði kórinn
afar ánægðan með ferðina og
allar móttökur I Noregi. Flestir
kórfélaganna eru bændur og
létu þeir vetur og vorannir ekk-
ert á sig fá heldur æfðu og
skipulögðu af kappi og fóru sið-
an utan að loknum sauðburði.
Með I förinni voru eiginkonur og
skyldfólk, en alls fóru um 70
manns utan og voru I 10 daga.
Stjórnandi kórsins i vetur hef-
ur verið Norðmaðurinn Svein
Arne Korshamm og undirleikari
var landi hans, Einar
Schwaiger. I blaðadómum, sem
Þorvaldur hafði I fórum sinum,
segir m.a. að Heimir sé „gæða-
kór i fyrsta flokki”, að „hljómur
hans sé jafn og þéttur á öllum
raddsviöum” og að „textameð-
höndlunsé fáguö”. (Ostlending-
en I Hamar) Aðrir dómar eru i
svipuðum dúr.
Um móttökurnar i Noregi
sagði Þorvaldur að öllum Skag-
firðingunum heföi boriö saman
um gestrisni Norðmannanna.
T.d. var tekið á móti gestunum
með lúörablæstri i Hared við
Alasund, þegar ferjan lagði að
Þorvaldur G. Óskarsson form.
Karlakórsins Heimis.
bryggjunni. Þá nýttu kórfélagar
tækifærið til að kynna sér
búskaparhætti I Noregi, heim-
sóttu m.a. kúabú með finasta
fjósi, sem þeir höfðu augum lit-
ið, en það vakti athygli gest-
anna, að þar I landi eru kýr
varla settar út fyrir dyr allan
ársins hring.
„Brunabillinn, sem hvarf” er
nýjasta bók sænsku rithöfund-
anna Maj Sjöwall og Per Wahlöö,
sem nýlega var gefin út af Bóka-
útgáfu Máls og menningar. Bókin
er sú fimmta I sagnaflokknum
Skáldsaga um glæp eftir höfund-
ana, en i flokknum eru alls 10
bækur. Þær eru sjálfstæðar hver
um sig, en aðalpersónurnar þær
sömu, Martin Beck og starfs-
bræður hans I rannsóknarlög-
reglu Stokkhólmsborgar.
„Brunabilinn, sem hvarf” verður
aðdáendum þeirra Sjöwall og
Wahlöö kærkominn sumarauki,
og hinum, sem ekki hafa þegar
kynnst þessum sænsku glæpasög-
um, góö kynning á úrvalsbókum.
Þá er einníg komið út fyrsta
Tlmarit Máls og menningar á
þessu ári. Eins og siður hefur ver-
ið á undanförnum árum, er hluti
þessa heftis lagöur undir greina-
flokka um tiltekið efni og er það
efni nú málefni og andstæður
rikra þjóöa og fátækra. Meðal
annars efnis I timaritinu að þessu
sinni, má geta greinarinnar
„Shakespeare á meðal vor” eftir
Jan Kott I þýðingu Helga Hálf-
dánarsonar, kvæði eftir enska
skáldið Ted Hughes i þýðingu
Sverris Hólmarssonar og erindi
eftir Jakob Benediktsson, sem
ber heitið Hafnarháskóli og
Islensk menning. Umsagnir um
bækur skrifa Óskar Halldórsson,
um siðustu bók Snorra Hjartar-
sonar, Hauströkkrið yfir mér,
Pétur Gunnarsson skrifar um
„Næstsiöasta dag ársins” eftir
Normu E. Samuelsdóttur og
Þorleifur Hauksson um ljóðabók
Steinunnar Sigurðardóttur,
Verksummerki.
Ms