Morgunblaðið - 24.05.2002, Page 52

UMRÆÐAN
52 FÖSTUDAGUR 24. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Á UNDANFÖRNUM vikum hafa
birst í fjölmiðlum fréttir af fjármála-
stjórn Þorfinns Ómarssonar fram-
kvæmdastjóra Kvikmyndasjóðs og
hafa fjárreiður Kvikmyndasafns Ís-
lands blandast inn í þá umræðu. Í
samtölum við Þorfinn hefur hann lát-
ið í veðri vaka að fjármál safnsins
standi afar illa og að undirritaður,
sem gegndi starfi safnstjóra, hafi
„látið af störfum“ í kjölfarið á tæp-
lega „20 milljóna króna“ framúr-
keyrslu. Í viðtali við Morgunblaðið
fyrir skömmu talar framkvæmda-
stjóri Kvikmyndasjóðs eins og hon-
um komi vandræði Kvikmyndasafns
Íslands ekki við. Hann talar um
„þakklátar framkvæmdir“ en lastar
nærri 20 milljóna króna umfram fjár-
festingar. Því fylgir ekki sögunni að
hann ber ábyrgð á þessum fjárfest-
ingum og þar með þessum „vanda“.
Hann er yfirmaður stofnunarinnar
og lætur sem að safnstjórinn beri
fulla ábyrgð á því sem gert var. Því
er öðru nær; allar framkvæmdir áttu
að vera honum að fullu ljósar, enda
skrifaði hann upp á alla reikninga
sem til hans voru sendur til undir-
skriftar. Í annan stað lætur fram-
kvæmdastjórinn sem engar breyt-
ingar verði á starfsemi safnsins á
næstu mánuðum, sem mun setja fjár-
reiður safnsins í annað samhengi. Því
miður reynist málflutn-
ingur Þorfinns óná-
kvæmur og meiðandi
fyrir þann sem þetta
ritar og er það af þeirri
ástæðu sem ég skrifa
þetta greinakorn.
Í ársbyrjun 2001 er
ég var ráðinn sem safn-
stjóri stóð safnið á
ákveðnum tímamótum;
þáverandi safnstjóri
hafði komið safninu fyr-
ir í húsnæði gömlu
Bæjarútgerðarinnar í
Hafnarfirði. Einnig
fylgdi með í flutningum
leiga á Bæjarbíói til
fimmtán ára, en ráð-
gert var að safnið ræki bíótek í hús-
inu. Safnið tók við húsnæðinu í fok-
heldu ástandi og fóru miklir
fjármunir í að innrétta húsnæðið svo
að hentaði starfseminni. Hið sama
var upp á teningnum í Bæjarbíói, en
bíóið þurfti á lagfæringum að halda
vegna viðhaldsleysis. Þó svo að við
blasti að ráðast þyrfti í þessar fram-
kvæmdir voru fjárveitingar til safns-
ins ekki auknar sem næmi stofn-
kostnaði við breytingar á högum
þess. Þess í stað hafa innréttingar og
aðrar fjárfestingar verið greiddar af
rekstrarfé stofnunarinnar og með
öflun styrkja, sem verð-
ur að teljast óeðlilegt.
Fljótlega eftir að
safnið var komið í þetta
nýja húsnæði fór í gang
nefndarvinna við að
smíða drög að nýju
lagafrumvarpi um
skilaskyldu til safna. Í
því frumvarpi var kveð-
ið á um skilaskyldu á
kvikmyndaefni, bæði
kvikmyndum og prent-
uðu efni sem tengist
kvikmyndamenningu.
Þetta frumvarp varð að
lögum í febrúar síðast-
liðinn. Einnig voru í
meðferð menntamála-
ráðuneytis endurskoðuð lög um kvik-
myndamál og urðu þau að lögum í
desember 2001. Þar er kveðið á um
að skilja eigi á milli Kvikmyndasjóðs
og Kvikmyndasafns Íslands og heyra
forstöðumenn beggja stofnana beint
undir menntamálaráðherra. Í báðum
þessum lögum eykst hlutverk og
ábyrgð safnsins og hafa þeir fjár-
munir sem hefur verið „eytt“ um-
fram fjárheimildir verið varið til und-
irbúnings á þessum vaxandi hlut-
verkum stofnunarinnar.
Á þeim tíma er ég tók við stöðu
safnstjóra var ljóst að athyglinni
þurfti að beina innávið í auknum
mæli. Ljóst var að ytri umgjörð
safnsins var komin í gott horf en taka
þurfti til hendinni í innra safnastarfi
og var það gert á öllum fjórum svið-
um safnastarfsins: söfnun, varðveislu
og skráningu, rannsóknum og miðl-
un. Rekstur og endurgerð Bæjarbíós
var eitt af þeim málum sem þurfti
einnig að þoka áfram og höfðu fram-
kvæmdastjóri Kvikmyndasjóðs og
stjórn safnsins áhuga á málinu, enda
komin ríflega þrjú ár frá því að safnið
tók við húsinu og engin regluleg
starfsemi hafin. Lagði ég áherslu á
að útbúin yrði skýrsla um málið þar
sem tíunduð væru þær hugmynda-
fræðilegu og fjárhagslegu forsendur
sem þyrftu til að koma húsinu í rekst-
ur. Þessi skýrsla var síðan lögð fyrir
stjórn safnsins og gerði hún góðan
róm að þessari vinnu. Í framhaldinu
gerði ég, í samráði við stjórn og
framkvæmdastjóra, áætlun um að
fjármagna þær 27 milljónir sem vant-
aði uppá til að ljúka við endurgerð
hússins og hefja þar rekstur. Leitað
var eftir fjármagni og skilaði árang-
urinn af því starfi sér í 9 milljóna
króna auka framlagi. Með þetta í far-
teskinu var lagt af stað í áframhald-
andi endurgerð hússins og var mark-
miðið með þessum aðgerðum að búa
húsið undir rekstur. Haustið 2001
var framkvæmdastjóra Kvikmynda-
sjóðs kynntur framgangur verksins
og lýsti hann yfir ánægju með þróun
mála.
Síðastliðið haust leit því afar vel út
hvað varðar uppbygginguna á Kvik-
myndasafni Íslands, bæði er varðar
lagalegt umhverfi og þeirrar starf-
semi sem lagður hafði verið grunnur
að. Var ekki að skilja annað á fram-
kvæmdastjóranum en að hann væri
ánægður með framgang mála enda
engin merki um annað. Í byrjun des-
ember síðastliðinn er mér hins vegar
fyrirvaralaust sagt um störfum, án
nokkurs aðdraganda. Var uppsögnin
studd af stjórn safnsins, enda lagði
framkvæmdastjórinn málin þannig
fyrir stjórnina, að hún stóð frammi
fyrir gerðum hlut og að hún væri lið-
ur í því að taka á fjármálum Kvik-
myndasjóðs. Var þetta hin undarleg-
asta aðgerð, þar sem málefni
safnsins höfðu verið í mörg ár á hendi
safnstjóra og hans að svara fyrir
hönd stofnunarinnar gagnvart
stjórn. Í uppsagnarbréfinu bar fram-
kvæmdastjórinn því við að hann hafi
sent mér áminningar og gefið mér
tækifæri til að gefa skýringar. Það
reyndust aftur á móti ósannindi hjá
framkvæmdastjóranum og lagði ég
fram stjórnsýslukæru í kjölfarið.
Hinn 21. mars tók menntamálaráðu-
neytið undir þá skoðun með því að
úrskurða uppsögn mína ólögmæta.
Ég vek athygli á því að fram-
kvæmdastjórinn rekur safnstjórann
á einum viðkvæmasta tíma í sögu
stofnunarinnar, þegar standa fyrir
dyrum miklar breytingar í kjölfar
nýrra laga sem taka munu gildi innan
fárra mánaða. Allt tal hans um „löm-
un“ stofnunarinnar, eins og hann hef-
ur gert í fjölmiðlum, hlýtur að vekja
upp spurningar um hver beri ábyrgð-
ina á þeirri stöðu og í raun, hvort að
rangur maður hafi ekki verið rekinn.
Rangur maður rekinn?
Sigurjón Baldur
Hafsteinsson
Kvikmyndir
Spurningar hljóta að
vakna um, segir
Sigurjón Baldur
Hafsteinsson, hvort
rangur maður hafi ekki
verið rekinn.
Höfundur er fv. safnstjóri Kvik-
myndasafns Íslands.