Morgunblaðið - 10.11.2002, Blaðsíða 3

Starfsfólkið á Hæfingarstöðinni, Sveinbjörg, Steinunn, Edda Rún og Erla stýra leikfimiæfingum og Sigríður Ósk fylgist með. Hún getur ekki
tekið þátt, en brosir bara því meira. Til hvers er lífið, ef ekki til að hafa gaman af því?
Valmöguleikar „bliss“-táknmálsins, sem Sigríður Ósk notar í tjáskiptum. Enn ræður hún aðeins við brot af þeim táknum sem kerfið býður upp á.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. NÓVEMBER 2002 B 3
Andlitið á Sigríði Ósk Jónsdóttur ljómar af gleði.
Ef til vill er það vegna þess að ókunnugan gest
hefur borið að garði, en þó segja þeir sem vinna
daglega með henni að hún sé svona lífsglöð að
eðlisfari. Þótt Sigríður Ósk brosi til blaðamanns
hefjast ekki samræður fyrr en hún er komin að
tölvunni og gómi með rofabúnaði hefur verið
komið fyrir á tungunni á henni. Með gómnum vel-
ur hún úr valhnöppum á tölvuskjánum sem styðj-
ast við svokölluð „bliss“-tákn, en þau nýtast fötl-
uðum um heim allan í tjáskiptum.
Opnaðist leið af altækri stofnun
Líf Sigríðar Óskar hefur snúist um að sanna
sig. Um miðbik níunda áratugarins sannaði hún
fyrir umheiminum að hún hefði hæfileika til tjá-
skipta. Þá var hún í vist á Kópavogshæli. Trausti
Ólafsson kennari náði góðum tengslum við hana
og byggði á því bókina „Á leið til annarra
manna“. Með því að sýna fram á að hún gæti
notað stafrófið til að tjá sig opnaðist leið fyrir
hana út af altækri stofnun inn á heimili fyrir fatl-
aða og einnig gaf það henni færi á að setjast á
skólabekk í grunnskóla og síðar framhaldsskóla.
Fötlun Sigríðar Óskar er þannig að hún ræður
ekki við hreyfingar sínar, þ.e. vöðvarnir ýmist
spennast eða slakna án þess hún fái við ráðið.
Hún getur ekki heldur þjálfað hreyfingar lík-
amans. Það var því ekki vandalaust að finna leið
fyrir hana að tjá sig, en það tókst fyrst með því
að fá hana til að blása þegar bendill á tölvunni,
sem hreyfðist sjálfkrafa á milli stafa, lýsti upp
réttan staf.
Síðan þá hefur verið reyndur margskonar rofa-
búnaður. Núna er hún eins og áður segir komin
með gómrofa á tunguna, sem er sá líkamshluti
sem hún hefur mesta stjórn á til að nota slíkan
búnað. Blaðamaður sest við hliðina á henni og
það líður smástund áður en Sigríður Ósk getur
byrjað, því við nýtt áreiti verður erfiðara fyrir
hana að ná valdi á hreyfingum sínum.
Stingandi og leitandi augu
„Ég heillaðist af augunum í henni,“ segir Halla
Harpa Stefánsdóttir, forstöðuþroskaþjálfi Hæf-
ingarstöðvarinnar Bæjarhrauni 2, þar sem Sigríð-
ur Ósk lærir daglega, bæði á nýja gómrofann og
„bliss“-táknin. Halla Harpa hefur lengi þekkt Sig-
ríði Ósk. „Ég byrjaði á Kópavogshæli árið 1972 og
man enn eftir því þegar ég hitti hana í fyrsta
skipti,“ segir hún. „Þá var hún bara barn, en hún
skar sig úr, því hún var með svo falleg og leitandi
augu.“
Halla Harpa segir að enginn hafi náð sama ár-
angri með Sigríði Ósk og Trausti, fyrrverandi
kennari hennar, og Jón Kristinsson, faðir hennar,
sem er látinn. Ákvörðun var tekin um að byrja að
kenna henni „bliss“-kerfið, eftir að hún hætti
skólagöngu í MK árið 1991. „Út á það gengur dag-
urinn hjá henni núna; þetta er hennar vinna. Hún
er að læra inn á gómrofann og smátt og smátt er
verið að kenna henni fleiri tákn í „bliss“-kerfinu.
Það hafa allir mikinn áhuga á að aðstoða Sigríði
við að nýta hæfileika sína til fullnustu.“
Býr í íbúð með vinum sínum
Sigríður Ósk er nýflutt á heimili fyrir fatlaða
með séríbúð, þar sem hún hefur út af fyrir sig
stofu með verönd, baðherbergi, eldhúskrók og
svefnkrók. Þarna hefur hún notalega aðstöðu til að
taka á móti gestum og ýmis heimilistæki, s.s. sjón-
varp, ísskáp og örbylgjuofn. Auk þess er á heimilinu
sameiginlegt rými fyrir alla íbúana, þ.e. stofa, borð-
stofa, eldhús og þvottahús. Þarna býr Sigríður Ósk
með vinum sínum Laufeyju, Pálmari, Sigurjóni Mar-
teini, Val og Sigurjóni.
Laufey og Sigurjón búa ekki bara með Sigríði
Ósk heldur vinna þau saman í Hæfingarstöðinni á
daginn og styðjast öll við „bliss“-tákn. „Hehemm,“
heyrist í Dísu, sem situr á næsta borði í sama her-
bergi í Hæfingarstöðinni. Hún er að para saman
myndir í tölvunni og vill fá sinn skerf af athygli
blaðamanns. Eftir að hafa dáðst að hæfileikum Dísu
drykklanga stund snýr blaðamaður sér aftur að
Sigríði Ósk og byrjar að ræða við hana.
Saknar kaffitímanna með pabba
Vegna þess hve táknmálið er enn takmarkað
sem Sigríður Ósk notar er nær ómögulegt að eiga
við hana flóknar samræður. En blaðamaður verður
þó margs vísari og fær það fram að henni líður vel.
Það fer raunar ekki á milli mála, því Sigríður Ósk
brosir út að eyrum og hlær, að því er virðist, allan
daginn.
Utan þegar hún notar tunguna til að tjá sig í
gegnum tölvuna, þá er andlitið meitlað af einbeit-
ingu. Hún segir að sér finnist skemmtilegast að tala
um pabba sinn, að hún sakni hans og að hún muni
best eftir kaffitímunum með honum.
Þá nefnir hún oft systkini sín. Það sem henni
finnst skemmtilegast að gera er að fara í boccia
eða gönguferð, horfa á sjónvarp eða fara í bíó. Hún
er ánægð með nýja sambýlið, enda á hún þar góða
vini.
Kvæði frekar en sögur
Í næstu heimsókn blaðamanns segir Sigríður
Ósk að til standi að halda innflutningspartý á sam-
býlinu. Þar ætlar hún að bjóða upp á kaffi og kók,
snakk og ídýfur, og verða nítján fatlaðir ein-
staklingar í partýinu, ásamt níu starfsmönnum. Að-
spurð um tónlistina í partýinu segist Sigríður Ósk
heldur vilja hlusta á klassík en rokk og frekar Álfta-
gerðisbræður en Elvis Presley. Víst er að Laufey
vinkona hennar er henni sammála, en Álftagerð-
isbræður eru í miklu uppáhaldi hjá henni.
Sigríði Ósk finnst notalegast að vera heima hjá
sér, t.d. að horfa á sjónvarp eða hlusta á upplestur
úr bókum. Hún segist muna vel bókina„Á leið til
annarra manna“. Þar eru birtar vísur eftir hana og
þarf því ekki að koma á óvart þegar hún segist
heldur vilja hlusta á kvæði en sögur.
Forfallinn KR-ingur?
Það tekur nokkurn tíma fyrir Sigríði Ósk að svara
spurningum blaðamanns, enda krefst það ómældr-
ar einbeitingar og er lýjandi. Það tekur drjúgan
tíma að finna aðeins eitt tákn, t.d. bróðir eða systir.
Blaðamaður getur ekki annað en dáðst að vilja-
styrk hennar.
Vinkonu sinni og þroskaþjálfa Hrönn Harð-
ardóttur að óvörum segist Sigríður Ósk ekki halda
með Haukum, þótt hún hafi farið á nokkra leiki,
heldur með KR! Enda kemur fram í spjalli við Birnu
Björnsdóttur, forstöðuþroskaþjálfa í Blikaási 1, að
hún hefur gaman af fótbolta. Raunar var hún vön
að tippa í getraunum með pabba sínum og þá var
það hún sem valdi táknin með tungunni. Svo fer
hún líka í innkaupaleiðangra í Smáralind og segir
blaðamanni að hún hafi keypt peysu. „Hvernig er
hún á litinn?“ spyr blaðamaður. „Rauð,“ svarar Sig-
ríður Ósk og kemur í ljós að hún er í peysunni. „Er
það ekki Haukaliturinn?“ spyr blaðamaður. Sigríður
Ósk lítur á Hrönn og hlær prakkaralega.
Barátta fyrir því að sanna sig