Morgunblaðið - 24.08.2003, Blaðsíða 2
2 B SUNNUDAGUR 24. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í
HEILDINA má segja að
ráðherrafundirnir og ferð-
in almennt hafi verið mjög
mikilvæg, ekki bara fyrir
hvern einstakan ráðherra
heldur ekki síður fyrir
norska umhverfisráðherr-
ann, en hans bíður það
mikla hlutverk að stýra nefnd Sam-
einuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun
á næstunni. Til að sú nefnd nái ár-
angri í umhverfismálum og sjálf-
bærri þróun almennt á hnattræna
vísu, þarf formennska Börge að vera
öflug. Ferðin og skilaboð ráð-
herranna um áherslur á örugglega
eftir að styrkja Börge í formennsk-
unni, en ljóst er að íbúar norðlægari
slóða standa nú frammi fyrir mjög
flóknum og stórum verkefnum á
sviði umhverfismála er snúa beint að
norðurskautinu og afkomu þess,“
segir Siv Friðleifsdóttir umhverfis-
ráðherra sem ásamt nokkrum starfs-
bræðrum er nýkomin úr allóvenju-
legu fundaferðalagi á Svalbarða.
Umhverfisráðherra Noregs,
Börge Brende, boðaði norræna
starfsbræður sína til fundar á Sval-
barða dagana 3.–8. ágúst í tilefni
þess að hann hefur tekið við for-
mennsku í nefnd Sameinuðu þjóð-
anna um sjálfbæra þróun. Umhverf-
isráðherrar Norðurlandanna mættu
allir að undanskildum þeim finnska,
en þeir eru auk Sivjar frá Íslandi og
Brende frá Noregi, þau Hans
Christian Smidt frá Danmörku og
Lena Sommestad frá Svíþjóð. Auk
þeirra sóttu fundinn Valli Moosa,
umhverfisráðherra Suður-Afríku,
Zie Zenhua, umhverfisráðherra
Kína, Klaus Töpfer, framkvæmda-
stjóri Umhverfisstofnunar Samein-
uðu þjóðanna, og John Turner, einn
af ráðgjöfum Bandaríkjaforseta í
umhverfismálum, David Anderson
frá Kanada, Elliot Morley frá Bret-
landi, Irina Osokina aðstoðarráð-
herra frá Rússlandi, og Zhang Shin-
ang, aðstoðarforstjóri Umhverfis-
stofnunar Kína. Þá voru um borð auk
áhafnarmeðlima nokkrir embættis-
menn, leiðsögumenn og fjölmiðla-
menn, en talsvert hefur verið fjallað
um fundi umhverfisráðherranna og
ferðina í norskum fjölmiðlum.
Hröð hitafarsaukning
Á ráðherrafundunum, sem fram
fóru um borð í skipi, nv. Lance, var
farið vítt og breitt í umræðum um
framtíð nefndarinnar og tíundaðar
þær áherslur sem fyrirhugaðar eru í
starfi hennar á næstunni. Umræður
byggðust að nokkru leyti á því sem
fram fór á alþjóðafundinum í Jó-
hannesarborg í fyrrahaust og rætt
var sérstaklega um framtíð um-
hverfismála á norrænum slóðum.
Þá hélt Bob Corell, einn þekktasti
ráðgjafi Bandaríkjamanna í um-
hverfismálum, erindi um loftslags-
breytingar sem Siv segir að hafi ver-
ið mjög athyglivert.
Corell er formaður nefndar norð-
urskautsráðsins, sem nú er að und-
irbúa tillögur fyrir stjórnvöld norð-
lægra ríkja um hvernig taka eigi á
loftslagsbreytingum, sem fyrirsjáan-
legar eru. Meðal annars kom fram í
erindi hans að hiti á jörðinni hefði
hækkað um eina gráðu á síðustu
hundrað árum, en frá 1960 um 3°C á
norðurheimskautsslóðum. Útlit væri
fyrir að á næstu hundrað árum
myndi hitinn hækka um þrjár til níu
gráður í viðbót. Sérstakt umhugsun-
arefni væri að hitaaukningin á norð-
urheimskautsslóðum væri um helm-
ingi hraðari en annars staðar í
heiminum sem þýddi að tíu ára þró-
un væri eins og 20–25 ára þróun ann-
ars staðar. Norðurslóðir væru því
góð mælistika eða vekjaraklukka á
loftslagsbreytingar, að sögn Sivjar.
„Gangi þessar hitafarsspár eftir,
er ljóst að þær munu án efa hafa
mjög dramatísk áhrif á allt vistkerfið
og líffræðilega fjölbreytni á norð-
lægum slóðum. Jöklar eru nú þegar
farnir að hopa með áberandi hætti og
bráðni ísinn, eins og spár gera ráð
fyrir, hækkar vatnsyfirborð jarðar-
innar sem aftur hefur áhrif á mörg
byggð ból, svo sem litlar eyjar og
iðnríki við sjávarstrendur, þar sem
jafnvel milljónir manna búa nú.
Ljóst er að slík svæði yrðu fyrir
miklum áföllum af hækkun yfirborðs
sjávar, eins og rætt hefur verið um á
vettvangi Kyoto-bókunarinnar, enda
hafa þessi ríki auðvitað verið að
þrýsta á um að alþjóðasamfélagið
grípi í taumana og minnki losun
gróðurhúsalofttegunda.“
Hlýir og kaldir straumar
Siv segir ferðalagið allt hafa verið
mikið ævintýri út af fyrir sig, en um
leið mjög umhugsunarvert. „Á Sval-
barða búa tæplega þrjú þúsund
manns, sem ýmist eru í vinnu eða í
námi að meðaltali í fjögur ár í senn.
Þarna er öflugur háskóli, útibú frá
Tromsö og mikið er um alþjóðlegt
vísindastarf, þar með talið í veður-
fræði, líffræði, jarðfræði og efna-
fræði. Einnig eru Rússar og Norð-
menn við kolanámuvinnslu á
svæðinu. Ferðaþjónusta er vaxandi
atvinnugrein á Svalbarða. Sérstak-
lega hefur komum erlendra
skemmtiferðaskipa fjölgað til muna
sem að margra mati er ógn við við-
kvæmt lífríki Svalbarða.
Á Svalbarða eru veðurskil. Þar
skiptast á hlýir loftstraumar úr suðri
og kaldir pólarvindar úr norðri. Golf-
straumurinn hlýjar úr suðri, en rekís
og fastur ís úr norðri kælir. Hitastig
á Svalbarða getur því sveiflast um
allt að 30°C á nokkrum klukkustund-
um. Hæsti hiti, sem mælst hefur á
Svalbarða, fór í 21°C hinn 16. júlí
1979, en sá lægsti fór í –49°C hinn 28.
mars 1917,“ segir Siv, sem segir m.a.
frá Svalbarðaheimsókninni á heima-
síðunni sinni í máli og myndum á
www.siv.is
Sjósund í flotgöllum
Ráðherrarnir lögðu upp í ferð sína
til Svalbarða að kvöldi sunnudagsins
3. ágúst sl. með flugi frá Osló og var
sólin hátt á lofti þegar lagst var til
hvílu á Base Camp-hótelinu í Long-
yearbænum um klukkan eitt eftir
miðnætti. Eftir góðan nætursvefn og
morgunmat, var haldinn fyrirlestur
um Svalbarða á skrifstofu norsku
héraðsstjórnarinnar á Svalbarða og
síðan fór hópurinn um borð í skipið
Lance, sem átti að vera íverustaður
gestanna næstu sólarhringana. Olav
Orheim, framkvæmdastjóri Polar-
stofnunarinnar í Noregi, fór yfir
ferðaáætlunina og siglt var úr höfn
rétt eftir hádegi í suðvestur út úr Ís-
firðinum.
„Frá sjó sáum við m.a. Barents-
burg þar sem um eitt þúsund Rússar
vinna að kolanámugreftri og í Virk-
isvegginn, sem er náttúrulegur
klettaveggur þar sem sjá má meira
og minna alla jarðsöguna, jarðlög
sem ná yfir um einn milljarð ára á
einungis fimm kílómetra svæði. Við
sigldum fram hjá Álkuhorni inn í
Trygguhöfn, þar sem farið var í flot-
galla og á hraðbátum í land. Gengið
Umhugsunarvert ævintýri
Siv Friðleifsdóttir nýtur útsýnisins á Blomstrandjökli, þar sem heyra mátti háa hvelli þegar ísinn var að bresta.
Siv Friðleifsdóttir umhverfisráðherra var boðuð í
óvenjulegt fundaferðalag ásamt nokkrum erlend-
um starfsbræðrum fyrr í þessum mánuði. Hún
sagði Jóhönnu Ingvarsdóttur að vetrargallinn
hefði svo sannarlega komið sér vel fyrir norðan
80. breiddargráðu, en leiðangursmenn hefðu verið
sammála um að bæði hefði ferðin verið gagnleg
um leið og ljóst væri að íbúar norðlægari slóða
stæðu frammi fyrir flóknum og stórum verkefnum
á sviði umhverfismála.
Börge Brende, umhverfisráðherra Noregs, í mastrinu á Lance ásamt Siv.
Moffen, friðuð eyja sem liggur norðarlega á Spitsbergen á Svalbarða, þar sem fjöldi rostunga heldur sig.
Hæge Andenæs, skrifstofustjóri í norska umhverfisráðuneytinu (t.v.), ásamt
Ulla Hegg, ráðgjafa í norska umhverfisráðuneytinu, í Grafnesi.