Vísir - 19.12.1980, Side 4

Vísir - 19.12.1980, Side 4
4 Föstudagur 19. desember, J980 EINNIG MIKIÐ URVAL ANNARRA GERÐA Verð frá 6.000.- KLINGJANDIKRISTALL KÆRKOMIN GJÖF KOSTAjÍBODA Bankastræti 10 — Sími 1 31 22 NY SENDING AF KRISTAL- KERTASTJÖKUM FRÁ (Elstu kristalsmiðju í Svíþjóð, stofnaðri 1742) '■ .KtXS'IA KRISTALRÓS verð frá ll.ioo VÍSIR utanrikisstefna neagans og Haig næsti utanríkis- ráðherra USA Val Ronald Reagans á utan rikisráöherra sinum, Alexander Haig, birtist I seinna lagi. Hann haföi áöur boöaö, aö ráöherra- lista sinn mundi hann kunngera i byrjun desember. Fyrir einum og hálfum mánuöi vann Reagan einhvern mesta yfirburöakosningasigur sföari ára, en hefur á rökstólum meö ráögjöfum sinum siöan komist aö raun um, aö hann þarf aö heyja margar af þeim orrustum aftur, sem hann taldi sig þegar hafa sigraö. Þaö er fyrst og fremst réttur veröandi forseta til þess aö velja sér sjálfur menn til ráöherra- starfa sem settur er á oddinn. Reagans biöur rimma viö öld- ungadeildina vegna útnefningar hans á Alexander Haig. Sam- kvæmt stjórnarskránni hefur öld- ungadeild þingsins rétt til aö leggja forsetanum til ráö viö mannaval, og frá þvi, aö þing- deildin glimdi viö ákvaröanir Nixons um útnefningar fyrst til hæstaréttar og siöan varöandi Watergate og skipun æöstráö- anda alrikislögreglunnar, FBI, hefur veriö ljóst, aö þingiö getur sett þann stein i götu forsetans, er hrifur engu minna en neitunar- vald. Löngu áöur en Reagan kunn- geröi val sitt á Haig haföi sá kvittur komiö á kreik, aö Haig væri meöal þeirra liklegustu. Fyrst höföu menn þó ætlaö George Shultz, fyrrum fjármála- ráöherra, likiegastan i þaö em- bætti, en hann dró sig i hlé og gaf þess engankost. Þvl viröist Haig hafa veriö siöari kosturinn, þótt talsmenn Reagans hafi lýst þvi yfir, aö hann hafi veriö sá fyrsti, sem boöiö var embættiö. Meöan bandamenn USA i Evrópu láta sér flestir vel lfka Haig i þessu starfi, kom fljótt i ljós iBandarikjunum, aö val hans mundi þykja orka tvimælis. Jafnvel rneöal repiiblikana sjálfra og þá fyrst og fremst hinna frjálslyndari, en Haig nýtur mikils fylgis á hægri vængnum. Menn eins og Howard Baker, öld- ungadeildarþingmaöur — og væntanlegur formaöur þing- flokksmeirihlutans — lét á sér skilja, aö hann væri ekki fyllilega ánægöur meö valiö. Nokkrir þing- menn demókrata lýstu þvi yfir, aö þeir mundu sjá til þess, aö þingiö færi rækilega i saumana á þessu ráöherraefni, og ekki láta neinum steini óvelt viö i leit aö þvi, hvort eitthvaö misjafnt leyndist i fortiö hershöföingjans fyrrverandi. Þaö er hinn dimmi skuggi Watergate, sem þessir þingmenn vilja rýna betur i. Haig var starfsmannastjóri Nixons á siö- ustu stjórnarárum hans, þegar Watergatehneyksliö lá eins og mara yfir bandariskum stjóm- málum. Raunar var sagt, aö Haig heföi I reynd veriö starfandi for- seti siöustu mánuöi Nixons, I Hvita húsinu, og þótti jafnvel far- ast þaö vel Ur hendi. En þótt Haig hafi aö flesb-a mati veriö einn örfárra, sem komust frá Hvitahúsinu og Watergatemálinu meö fullri æru, hefur stöku maöur fullyrt, aö frá honum hafi komiö sum fyrirmæli Hvita húss- ins um hleranir á simum bæöi starfsmanna forsetans og svo nokkurra fréttamanna. — Um þetta siöasta atriöi er liklegt, aö þingiö muni þaulspyrja Haig, þegar þar aö kemur. Enn njóta demókratar meiri- hluta I þinginu, þar sem hinir ný- kjörnu þingmenn hafa ekki enn tekiö sæti sin. Samt þykir likleg- ast, aö útnefning Haigs i utan- rikisráöherraembættiö veröi samþykkt, þótt meö einhverjum semingi veröi. Og er ekkert vafa- mál um niöurstöðuna, ef af- greiöslan dregst uns hinn nýi meirihluti repúblikana tekur við. Af þvi sem kvisast hefur af baktjaldamakkinu, áöur en val i Haigs var ákveöiö, er helst aö heyra, aö Haig hafi heitiö því aö feta ekki slóö Henry Kissingers, forvera sins I þvi embætti, og og lofaö „aö hreinsa út” ýmsa vinstrisinna, sem enn ráöa miklu I ýmsum deildum ráöuneytisins. Haig hefur áður sagt, aö hann væri inni á þeirri stefnu I utan- rikismálum, sem Reagan hefur boðaö, aö visu ekki mjög ljóslega. Samantekiö í stuttu máli er þetta helst um hana vitaö: t Suöur-Ameriku hefur gagn- rýni Reagans á mannréttindar- stefnu Carters mælst vel fyrir meöal hægristjórna. Þykir fyrir- sjáanlegt, aö Reagan veröi treg- ari til þess aö tugta stjórnir þar Carters, ágreinings um fjárveit- ingar til varnarmála, skiptar skoöanir um samskiptin við Kreml og ólika afstöðu til ýmissa Þriöja heims-landa. Reagan er viö því búinn, aö bræðraþeliö milli bandamannanna risti eitt- hvaö grunnt fram á áriö 1981, en telur, aö þaö muni batna, þegar Bandarikjastjórn veröi sam- kvæmari sjálfri sér i utanríkis- stefnunni. Viö Sovétrikin hefur Reagan hugsaö sér aö leggja höfuö- áherslu á aö ná nýjum samning- um um vopnatakmarkanir, og hefur þeirri hugmynd veriö vel tekiö af Sovétstjórninni, eftir þvi sem heyrist. Til grundvallar af- stööu Reagans liggur þaö, aö Bandarikin veröi aö sannfæra Kreml um fullan ásetning sinn til aö halda I viö Sovétrlkin i vigbún- aöarkapphlaupinu og samkeppn- inni um Utþenslu áhrifa i heim- inum. í Póllandi blasir viö Reagan eitthvert alvarlegasta vandamál- iö, sem upp hefur komið frá lok- Alexander Haig fyrrum starfsmannastjóri Nixons og yfirmaöur sameiginlegs herafia NATO, nýtur álits meðal bandamanna i V-Evrópu og þykir iiklegur til þess aö hljóta samþykki þingsins i utanrikisráöherraembættiö — með einhverjum semingi þó. fyrir mannréttindabrot, einkan- lega ef kommúnistahætta þykir steöja aö þeim. Um Nicaragua álitur Reagan, aö 1 andiö sé bækistöö vopnunar og þjálfunar byltingarmanna ann- arsstaöar frá Miö-Ameriku. Þykir vist, aö hann muni leggja á hilluna áætlanir forvera sins um efnahagsaöstoö til handa Sandi- inistum. Varöandi Panama hefur Reagan látiö af gagnrýni sinni á nýju samningunum um Panama- skuröinn, sem hann áöur jafnaði nánast til landsölu. Kúba hefur þokast út úr tali Reagansum utanrikismál siöustu mánuöina. Gleymt er nú allt tal um, aö Bandarikin ættu aö svara innrás Rússa i Afghanistan meö þvi aö setja hafnbann á Kúbu. Enn siöur heyrist minnst á hug- myndirum sættir viö Kúbu, sem Reagan setti fram i upphafi stjórnarferils Carters. Suöur-Afrika veröur mjög á dagskrá, þegar Reagan tekur viö embætti. Munu þá standa hæst samningaviðræöur um Suö- vestur-Afrlku (Namibiu), en fari þær út um þúfur munu koma fram kröfur um, aö Sameinuöu þjóöirnarsamþykki refsiaðgeröir gegn Suður-Afríku. Evrópuríkin munu ekki likleg til þess aö beita neitunarvaldi sinu til hliföar S-Afriku, og eftirláta þaö heldur Reagan, sem stjórn Pretoriu telur sér hliðhollan. Þaö veröur þó ekki séö fyrir, og víst er, aö Bandarikjastjórn mun baka sér óvild fjölda Afríkurikja taki hún afstööu meö S-Afriku. Sambúö Vestur-Evrópu og Bandarikjanna er ekki upp á þaö I besta, þegar Reagan sest I for- setastól vegna slælegrar forystu Bandarikjanna undir forsæti um siöari heimstyrjaldar. Beiti Kreml þar valdi, eins og I Tékk- óslóvakiu 1968, fær Bandarlkja- stjórn sáralítið viö þvl gert, en Reagan hefur lýst þvl yfir, aö meö því yröi sambúö austurs og vesturs spillt um ófyrirsjáanleg- an tlma. t Afghanistanmálinu hefur Reagan aö visu lofað aö aflétta kornsölubanninu af Sovétmönn- um og afnema herskráningar- skylduna, sem Carter setti á, en þaö er átt þeirra loforöa, sem Reagan þykir ekki liklegur til aö flýta sér aö efna. t austurlöndum nær hefur Reagan lagt mikla áherslu á öfl- ugan stuöning við tsrael og eitt brýnasta verkefniö sem hans biöur, er aö meta, hverju bjarga má af Camp David-samningun- um. Henry Kissinger, fýrrum utanrlkisráöherra, sem Reagan virðist taka mikiö tiilit til, heldur þvi fram, aö taka veröi Jórdaniu inn í umræöurnar um sjálfstjórn til handa Palestinuaröbum. Varöandi Persaflóastriöiö hafa talsmenn Reagans gert það ljóst, aðBandarikin muni ekki hika viö aö beita hervaldi til þess aö tryggja aögang aö oliubirgöum, ef þörf þykir. Gislamáliö og tran lætur Reagan Carter algerlega um. Ef gislarnir veröa enn I tran, þegar Reagan kemur til embættis, er naumast þó aö vænta kúvend- ingar I stefnu USA-stjórnar. Gagnvart Klna hefur Reagan nú sætt sig viö sem oröinn hlut, aö Bandarikjastjórn lítur ekki lengur á Taiwan sem Kina-veldi. Ráögjafar hans eru eindregið andvígir of nánum tengslum viö Pekingstjórnina og munu leggj- ast gegn sölu nýjustu hernaöar- tækni til Kina. J

x

Vísir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.