Vísir


Vísir - 19.12.1980, Qupperneq 16

Vísir - 19.12.1980, Qupperneq 16
16 vtsm Föstudagur 19. desember 1980 i Heímildápíkí óg ákáfámlkiövarnar- skjal fyrir dðmi sðgunnar Einar Olgeirsson: ISLAND t SKUGGA HEIMS- VALDASTEFNUNNAR Jón Guðnason skráði. Mál og menning 1980. Einar Olgeirsson er aö sjálf- sögöu meöal áhrifamestu stjórnmálamanna islenskra á miöhluta þessarar aldar, eöa á aldarhelmingnum frá 1920 til 1970. Hann er rauBur þráBur allrar sósíalistahreyfingarinnar á tslandi, en á þaB talnaband eru margar perlur þræddar — Kommúnistaflokkur — Sósial- istaflokkur — Sameiningar- flokkur — AlþýBubandalag. bessi stjómmálaáhrif Einars ná yfir fimm eBa sex áratugi, og þaB skeiB er breytingamest og umbrotasamast i islenskri þjóB- arsögu. Mestu stjórnmálakapp- ar þessa örlagatima eru nú flestir fallnir aB moldu, og helstu fjandvinir Einars 01- geirssonar — Jónas Jónsson, Ól- afur Thórs, Bjarni Bendedikts- son, Hermann Jónasson, Stefán Jóhann, HéBinn og Vilhjálmur Þór eru ekki til frásagnar leng- ur. ÞaB er eiginlega Eysteinn Jónsson sem þar er einn eftir á jarBarplaninu meB Einari. Úugáfa endurminninga Ein- ars Olgeirssonar hlýtur aB telj- ast til stórtiBinda á bókamark- aði, ekki sist vegna þess stakks, sem henni er skorinn. Jón GuBnason, sagnfræBingur, hef- ur skráB bókina. Hann segir í formála, aB Einar hafi látiB leiBast til bókagerBarinnar meB þvi skilyrBi, „aB hann takmark- aBi frásögnina viB þaB, sem hann kallaði sjálfstæBisbaráttu Islendinga hina nýju, þvi aB of mikiB væri færst i fang aB taka fyrir þjóBmálabaráttuna yfir- leitt, svo og verkalýBshreyfing- una og flokksstarfsemina i hálfa öld. Þess vegna er á siöum þess- arar bókar aBallega sagt frá viBleitni tslendinga til þess aB varBveita sjálfstæBi sitt og full- veldi, en um verkalýBsbarátt- una er HtiB fjallaB nema á hinu sögufræga ári 1942”, segir skrá- setjari. Þessi saga Einars nær yfir timabiliB frá sjálfetæBisheimt- inni 1918 til ársins 1967, þegar hann lét af þingmennsku, eBa hálfa öld aB minnsta kosti en raunar lengur, þvi aB Einar fylgir einstökum linum frásagn- ar sinnar eftir fram eftir 1970. Hver eru þá meginsöguefnin i þessu verki? Fyrsti bókarhluti nefnist ViB aldahvörf, og er þar fyrst fjallað um „kynslóð þjóB- frelsis og sósialisma”. Einar Olgeirsson fæddist 1902 ogerþvi aB komast á skilnings- aldur I bessum málum 1918. Þessi kafli bókarinnar er þvi um þaB, hvernig þjóBin skipast i fylkingar á fyrstu sjálfstæBisár- unum. Þar er brugBiB upp myndum „úr heimi litilla bæj- arfélaga” sem er öBrum þræBi lausleg bernskusaga Einars sjálfs. Annar meginþáttur bókarinn- ar nefnist „Bresk drottnunar- stefnaogfasismahætta”. Þarer gerBgreinfyrir íslandiá áhrifa- svæBi breskrar heimsvalda- stefnu fram undir 1940, lýst kreppunni miklu og baráttu gegn banka- og hringavaldi. ViB endalok þess timabils er greint frá stofnun Sósialistaflokksins, siBan klofningu hans vegan FinnlandsstriBsins og barátt- unni viB HéBin. bá tekur þýska heimsvaldastefnan viB og viB- horfiB til fasismans hér á landi, efling sameiningarbaráttu gegn þeirri hættu og tilraunir nasista til þess aB ná hér fótfestu. SIBan kemur striBiB, breska hemámið hér og herleiBing Einars og fé- laga hans til Bretlands. Þá er komiB að lýBveldisstofnuninni lifskjarabyltingunni á striBsár- unum, viBskiptunum viB Banda- f rikjamenn og her þeirra hér, i nýsköpunarstjórninni, sIBan ' landhelgisbaráttunni og loks | þeirra sögu, sem nú er enn i . miBjum kliBum — sögunni af | Gæsin brunnin og tréð úti I garði Jólahugvekja — eda Glæsileg verdlauna- myndagáta 225 þúsund í verdíaun Para- dísar- heimt Bestu plötur ársins 1980 ,,Guð er ekkert legur” — Séra Jakob Jónsson í Helgarviðtali Hvað upplýsa ,,brand- ararn- ir”? Þeyr, Fræbbblarnir og Utangarðsmenn — Af rokkhljómleikum í Gamla Biói „hersetnu lýBveldi”. í bókarlok er siBan prentuB svokölluB „ný- sköpunarræBa” Einars sem haldin var I útvarp 1944, þegar utanþingsstjórnin lagBi fram dýrtiBarfrumvarp sitt. ÞaB fer aB sjálfsögBu ekki milli mála, að endurminningar Einars — sem engu aB sIBur má þó kalla greinargerB eBa rök- stuðning sögunnar viö skoöanir hans og réttmæti pólitiskrar baráttu — varpa margháttuöu nýju ljósi á þessi söguriku tima- bil, vekja tilihugunar um margt og kveikja einnig nýjar spurn- ingar. En einn mesti annmarki bókarinnar finnst mér vera sú varnarstaöa, sem þeir setja sig I báBir, sögumaöur og söguritari. Samandráttur heimilda hennar og öll úrvinnsla þeirra, svo og frásögnin sjálf er of augljóslega viö þaðmiðuB að reyna að sanna ogsýna, aöEinarhafialltaf haft rétt fyrir sér, honum hafi helst aldrei skjátlast i mati sinu eða hugsjónabaráttu, það sýni nú gögn sögunnar, og verða þar drýgstur framburður leyniskiöl bandarisk, sem birt hafa verið á siöustu árum og ótæpt er vitnað i. Ég skal engu neita um þetta sönnunargildi, þaB er vafalaust töluvert, en þegar menn setjast niöur áttræBir aö lita yfir ævi- feril sinn og málefnabaráttu, er það nokkuð rik skylda viö sam- feröamannina og nýjan tima aö hafa þá staöreynd rika I huga, að öllum skjátlast einhvern tima meira eða minna á ævi- hlaupinu, lika mér og þér og jafnvel Einari Olgeirssyni og öllum fjandvinum hans. Og skrásetjaranum liggur þessi skylda um viöhorf og verk ekki siöur á heröum. Þegar hann ■■ wm mm % wm mm m FR0BLE6 06 i VEL GERB i HONDBÚK [ Taylor, Ron og Lambert, Mark: máli, aö þessi bók sé góö fyrir , TÆKNIHEIMURINN. unglinga á öllum aldri. Hún er | Reykjavik, örn og örlygur, ekki of yfirboröskennd og ekki I 1980. of fræðileg til að geta falliö öll- Bókin Tækniheimurinn er um i geð. I fyrsta bókin i bókaflokki sem 1 bókinni Tækniheimurinn er i hlotið hefur nafnið Heimur ágæt nafnaskrá og atriðaorða- | þekkingar á islensku. Upphaf- skrá sem eykur enn á gildi bók- j lega er þessi bókaflokkur gefinn arinnar. Þá er einnig i henni | út af Macdonald útgáfufyrir- óvenju gott efnisyfirlit. Bogi ■ tækinu i London, en þaB fyrir- Arnar Finnbogason i'slenskaöi ■ tæki hefur sérhæft sig i útgáfu bókina og hefur þonum tekist • fræöslubóka af ýmsu tagi. veltil. Hvergi ber á stirBu orða- | Efni þessa bindis er skipt i lagi, sem oft vUl verða áberandi • tvennt. Annarsvegar er þaö þegar þýddar eru bækur um | kaflinn Maðurinn og tæknin og og vlsindi. • hins vegar Samgöngur á ýms- . um öldum. 1 fyrrnefnda kaflan- [ um er rakiö upphaf og þróun J tækninnar á ýmsum öldum. J Byrjað er að segja frá á hvern J hátt frummenn náBu valdi á at- j • höfnum sem nútimafólki þykja I sjálfsagöar og eölilegar en I mörkuöuíraun tlmamót i þróun I verktækni. SiBan er raklö á I hvern hátt tæknin þróast allt til I nútimans, þegar tæknin er kom- | in inn á öll sviö samfélagsins i j meira eða minna mæli. Sú saga } er hvorttveggja i senn fróðleg • og skemmtileg. Síöari kaflinn I þessu bindi er • helgaöur samgöngum á ýmsum j öldum. Þarkemur fram á hvern J hátt samgöngur hafa breyst frá J þvi I upphafi. En mest rými fær j samgöngubylting sú sem átt ■ hefur sér staö á siöustu öld. ■ Tekin eru fyrir öll svið sam- J gangna og lýst bæBi i máli og J myndum. J Stærsti kostur þessarar bókar J er mjög aðgengileg og J skemmtileg framsetning. Höf- • undar gera bæBi ráö fyrir þvi aB I lesendur geti lesiB hana sam- I fellt og einnig aö þeir geti flett | upp á einstökum atriöum sem j þeirhafa hug á aö fá upplýsing- j ar um. ■ Skólafólk og kennarar munu ■ án efa geta haft af henni mikiö • gagn — t.d. viö aB glæöa áhuga { unglinga á sögu, þar sem bókin J gerir glögga grein fyrir þróun { hlutanna og samhengi nútiöar J og fortíöar. J En kannski má segja i stuttu ■ ----------— ----------------------------------------| A siöasta áratug hefur fræösluráð Reykjavikur verB- launaö barnabækur sem út hafa komið. A sama tima hefur farið fram mikil uppbygging skóla- bókasafna í skólum borgarinn- ar. Stærsta vandamáliö viö upp- byggingu þeirra er skortur á aö- gengilegum fræöiritum fyrir börn og unglinga — meðal ann- ars i tengslum viö námsefni skólanna. Þess vegna tel ég nauösynlegt að fræösluráö láti ekki nægja aö verölauna frum- samdar barnasögur og bestu þýBinguna á hverju ári, heldur tel ég nauösynlegt aö verölauna bestu fræöi- eöa handbókina sem gefin er út á tslandi og ætl- uö er bömum. Meö þvi móti kynni metnaöur útgefenda f því sambandi aö aukast. Bækur eins og Tækniheimur- inn og reyndar nokkrar fleiri veröskulda fyllilega aö á þeim sé vakin athygli meö verölaun- um. Aldrei er gefiö út of mikiö af slikum bókum. Vonandi rek- ast ráöandi aöilar á þessa grein og geri sitt til aö koma á endur- bótum i þessum efnum.

x

Vísir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.