Lesbók Morgunblaðsins - 10.02.2001, Page 8

8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 10. FEBRÚAR 2001
Í APRÍL síðastliðnum þurfti ég að fara ímiklum flýti uppá Landspítala. Brjóta um-ferðarreglur og keyra of hratt. Það var húndóttir mín sem vildi æðibunast í þennan
heim á sama hraða og okkur finnst orðið norm-
alt. Og farin að kalla „daglegt líf“. Þegar við
komum inná stofuna þá var haldinn fyrirlestur
á öllu því sem stóð til boða. Glaðloft, pillur,
sprautur, mænudeyfing, allt nútímatækni til að
lina þjáningarnar og eftir fyrirlesturinn þá
sagði þessi elskulega ljósmóðir, sem nóta bene
var frábær, að það væri svo mikið að aukast að
konur fengju sér deyfingu við sársaukanum.
Sársauki er fallegt orð á prenti en orð sem
við notum ekki mikið í dag enda næstum óþarft
því okkur líður vel og höfum það gott. Kannski
hefur öldin sem leið líka skilið eftir svo mikinn
sársauka að við viljum ekki horfast í augu við
hann lengur. En þetta orð, sársauki, er orð sem
vert væri að hafa í huga á fleiri vinnustöðum en
á Landsspítalanum.
Leikhúsið er vinnustaður sem halda mætti
að væri fullur af sársauka. Þar er jú unnið með
tilfinningar daginn út og daginn inn. Dramatík
uppá hvern einasta dag. Blóð, sviti og tár. Ekki
aðeins á æfingum heldur er flest leikhúsfólk
þekkt fyrir allt annað en skoðanaleysi.
En það undarlega hefur gerst að listamenn
leikhúsins hafa sogast inní hringiðu og hraða
samfélagsins. Inní munstur þar sem allt skal
vera skemmtun. Líf og fjör. Litir og hressleiki.
Lífið verður að vera í lit og litaskalinn er skær.
Áður var það pastel en núna eru það skærir lit-
ir. Skærir litir sem skína. Ekki þessir dökku því
þeir eru leiðinlegir og þungir. Það er ekki
skemmtun. Það gæti komið róti á hugann.
Þó leikhúslistamenn séu jú líka fólk með
þarfir og langanir sem vilja eiga hlut í kökunni
sem verið er að bjóða, þá hefur á meðan staðið
er við kökuborðið gleymst að þefa af samferða-
mönnunum. Forvitnast um þessar lífssögur
sem við eigum að fjalla um.
Við kökuborðið eiga þeir enga möguleika á
að vera áhorfendur sem síðan búa til sögur
útfrá því sem þeir sjá eða skynja. Þeir geta ekki
gagnrýnt það sem þeim finnst miður fara vegna
þess að þeir eru á sömu skemmtun og verðandi
áhorfendur. Að gagnrýna er einnig sársauka-
fullt einsog pólítík sem reyndar er orðið bæði
gamaldags og hallærislegt í leikhúsinu.
Það er þrælfyndið að hugsa til þess hve stutt
það er síðan mörgum þótti það beinlínis „out“
að vinna í hinum svokölluðu stofnanaleikhús-
um. Í lok síðustu aldar sýndu stofnanaleikhúsin
að sumra mati einungis ófrumleg leikrit og vit-
lausa söngleiki. Og ef fólk neyddist til að vinna í
þessum ófrumlegu leikritum eða söngleikjum
þá var það einungis fyrir lifibrauði svo hægt
væri að búa til alvörulist annarstaðar í „alvöru-
leikhúsum“.
Nú er það keppikefli að komast sem hraðast
inní húsin. Slá í gegn, verða frægur og lesa mik-
ið inná auglýsingar. Það gefur svo góðan pen-
ing. Vera líka í talsetningu og leikstýra. Skrifa
svo um helgar. Þetta er alveg hægt. Allir geta
allt. Og ef það tekst ekki að komast inní húsin
strax þá bara fara í sömu formúluna og leigja
sal.
Leiklistin er meir og meir að nálgast mat-
argerð nútímans. Innfluttur pakkamatur sem
fljótlegt er að útbúa og neyta. Þetta má nefni-
lega ekki taka of mikinn tíma.
Þó þetta sé mjög sýnilegt hjá stóru leikhús-
unum þá er það enn sýnilegra hjá grasrótinni
því hún hefur alltaf haft viss hlutverk. Mik-
ilvægt hlutverk og erfitt. Stór partur af þessu
hlutverki hefur verið að ýta við hugmyndum,
breyta vinnuaðferðum eða hreyfa við fyrirfram
ákveðnum skoðunum. Þannig hefur verið viss
spenna milli kynslóða sem hefur verið skapandi
og nauðsynleg. Spenna og eftirvænting sem
hefur oft haldið mönnum á tánum. En þetta
hlutverk hefur týnst eða að minnsta kosti
breyst svo mikið að það er varla sýnilegt.
Kanski var það sett á pásu meðan hagnast var á
afurðinni.
Kannski er þetta plott hjá ríku, vondu kapít-
alistunum sem eru búnir að metta eldri kyn-
slóðir og færa sig þá bara neðar í neysluhóp-
anna. Plott sem við föttum ekki og verðum
ómeðvitað þáttakendur í. Því allir verða að eiga
allt og við viljum hafa fjölbreytileika í lífinu.
Ekki það sama og í gær, það erum við búin að
sjá. Við verðum að búa til nýjar stjörnur hvert
leikár og þær verða að vera yngri og yngri.
Börn eru unglingar 10 ára og forstjórar mega
ekki vera eldri en 25. Það verða skemmtilegar
forsetakosningarnar þegar frambjóðendur
verða allir 12 til 14 ára. Eða erum við að bíða.
Bíða eftir Godot sem er væntanlegur á hverri
stundu. Hann var búin að segja að hann kæmi
og það yrði hrikalegt að missa af honum. Sér-
staklega ef ég einn mundi missa af honum. Aðr-
ir myndu hitta hann en ekki ég. Hvað yrði sagt.
Ég yrði svo einn. Að vera einn er sársaukafullt.
Að vera einn er ekki skemmtilegt. Það er ein-
mannalegt og við erum búin að hafna þeirri
hugmynd að listamaðurinn standi einn. Við eig-
um að vera öll saman í gleði og nýjum fötum
með mettan maga.
Dóttir min er sönn nútímakona. Kom í heim-
inn á korteri. 3200 grömm og 52 cm og finnst
allt vera svo skemmtilegt. Hefur skoðun á öllu,
líka litunum á fötunum sínum en ég verð að ná
að klára farsann áður en ég fer í Bónus. Það eru
víst mörg tilboð um helgina.
T ÍÐARANDI Í ALDARBYRJUN
ÖLL SAMAN Í GLEÐI
OG NÝJUM FÖTUM MEÐ
METTAN MAGA
Morgunblaðið/Kristinn
„Það er þrælfyndið að hugsa til þess hve stutt það er síðan mörgum þótti það beinlínis „out“ að vinna í hinum svokölluðu stofnanaleikhúsum. Í lok síðustu aldar sýndu stofnanaleikhúsin að sumra
mati einungis ófrumleg leikrit og vitlausa söngleiki.“
Höfundur er leikhússtjóri Leikfélags Reykjavíkur.
E F T I R G U Ð J Ó N P E D E R S E N