Lesbók Morgunblaðsins - 03.03.2001, Blaðsíða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 3. MARS 2001
E
INU sinni voru
Danir góðir í fót-
bolta þótt hallað
hafi undan fæti
síðustu ár. Nú eru
Danir hins vegar í
fremstu röð í ljós-
myndun og marg-
ir þarlendir ljósmyndarar hafa
hlotið heimsathygli fyrir myndir
sínar. Nægir þar að nefna Hen-
rik Saxgren, Nikolaj Fuglsig og
Claus Bjørn Larsen en sá sem
lengst hefur þó líklega náð er
jafnframt yngstur þeirra, Joac-
him Ladefoged. Hann hefur
hlotið verðlaun World Press
Photo keppninnar og var í
fyrrasumar tekinn inn í Magnum ljósmynda-
samtökin, þar sem hann er næstyngstur
meðlimanna, þrítugur að aldri.
Ladefoged sýnir myndir frá Albaníu og
Kosovo í Louisiana í tengslum við Magnum
sýninguna og það hefur verið í nógu að snú-
ast fyrir hann frá því að sýningin var opnuð.
Landar hans hafa smám saman verið að átta
sig á þeirri viðurkenningu sem hann hefur
hlotið fyrir myndir sínar og Ladefoged hefur
því þeyst á milli viðtala þar sem umræðuefn-
ið er oftar en ekki hvernig það sé að vera
orðinn frægur.
Þótt það hafi sínar slæmu hliðar, t.d. í
þeim viðbrögðum margra landsmanna hans
að ekkert þýði lengur að bjóða honum verk-
efni því hann sé orðinn of upptekinn til að
sinna þeim, gefur alþjóðleg viðurkenning
honum kost á að sýna myndirnar sínar og
segja frá. „Ég ímynda mér auðvitað ekki að
ég breyti heiminum með mynd-
unum, maður verður að vera
Ameríkani til að trúa því. Ég
trúi hins vegar á mátt mynd-
arinnar til að upplýsa fólk, ég vil
segja sögu með myndum mín-
um, sögu sem vonandi verður til
þess að vekja menn til umhugs-
unar,“ segir hann.
Stólar á hól
Fyrir hálfum öðrum áratug
var farið að kenna blaðaljós-
myndun í Danmörku og segir
Ladefoged það hafa ýtt mjög
undir áhugann á ljósmyndun,
sem svo hafi aftur skilað sér í
þeim stóra hópi Dana sem vakið
hafa alþjóðaathygli fyrir myndir sínar. Eftir
ljósmyndanám starfaði Ladefoged sem
blaðaljósmyndari í sex ár, á Aarhus Stifts-
tidende og Politiken, nokkuð sem hann segir
hafa veitt sér dýrmæta reynslu. Hann yf-
irgaf hins vegar öryggi fastrar vinnu fyrir
nokkrum árum til að hafa meira frelsi til að
gera það sem hugurinn stóð til. Og þarf ekki
að sjá eftir því.
Myndum Ladefogeds hefur verið lýst sem
listrænum en hann leggur áherslu á að hann
líti ekki á sig sem listamann. „Fréttamyndir,
myndir af fólki í neyð, eru ekki list, þær eru
raunveruleikinn. Ég vil alls ekki að þessu
tvennu sé blandað saman en viðurkenni að
sumar uppstillingarnar sem ég hef gert, t.d. í
Danmörku eru tilraun til þess að vera dálítið
listrænn,“ segir hann og vísar þar m.a. til
myndasyrpu sem hann gerði fyrir tengdafor-
eldra sína er reka húsgagnaverslun. Þau
fengu tengdasoninn til að mynda húsgögn og
gáfu honum frjálsar hendur til þess. Nið-
urstaðan varð vægast sagt óhefðbundin
syrpa mynda af húsgögnum úti í guðsgrænni
náttúrunni.
Lifi af portrettmyndum
Ladefoged hefur hlotið alþjóðlega viður-
kenningu fyrir fréttamyndir og myndir af
daglegu lífi fólks. Hann segist hins vegar
hafa í sig og á með tekjum af portrett-
myndum, sem hann tekur í Danmörku. „Það
vilja allir láta taka portrett og ég lifi aðallega
af þeim tekjum. Með aðildinni að Magnum
hafa mér hins vegar gefist aukin tækifæri til
að ferðast og sinna verkefnum fyrir blöð og
tímarit, en það er það sem mig langar mest
til.“
Líf ljósmyndarans er þó í föstum skorðum,
hann er giftur og von á fyrsta barninu innan
skamms. Segist Ladefoged ekki reiðubúinn
að vera of mikið að heiman, hingað til hafi
það aðeins verið um 2 mánuði á ári, 10-12
ferðir. Aðildin að Magnum hefur breytt því
að hann er nú tekinn alvarlegar en áður, seg-
ir hann. Og verkefnunum fjölgar. „Ég er
orðinn kröfuharðari og get leyft mér að neita
verkefnum. Ég tek t.d. aldrei uppstillingar
og skreytingar. Auglýsingar mynda ég að-
eins í undantekningartilfellum,“ segir Lade-
foged.
Hann er þekktur fyrir þrjósku og að gefa
sér góðan tíma í verkefni. Þegar hann mynd-
ar fólk er hann „alveg uppi í andlitinu á því.
Það getur verið mjög erfitt þegar fólk vill
ekki láta mynda sig og því verð ég að láta
mig hafa það að vera oftar en ekki hent í
burtu,“ segir hann um leið og hann blaðar í
gegnum bunka af myndum af þungbrýndum
vegfarendum við gaddavírsrúllur í Mitrovica
í Kosovo.
Því færri litir því betra
Vörumerki Joachims Ladefogeds eru
svarthvítar myndir en hann segist þó alls
ekki fráhverfur því að taka í lit eða öðru
formati. „Ég var t.d. nýlega á ferð í Afríku
ÞRJÓSKUR, DANSKUR,
SVART-HVÍTUR
Joachim Ladefoged hefur náð einna lengst danskra
ljósmyndara og hefur nú gengið til liðs við Magnum
ljósmyndasamtökin. Eftirlæti hans eru fréttaljósmynd-
ir en hann hefur lifibrauð sitt af því að taka portrett.
URÐUR GUNNARSDÓTTIR ræddi við Ladefoged.
Ljósmynd/Joachim Ladefoged
Hægindastóll úr verslun tengdaforeldranna kominn á sandhól á Jótlandi. 2000.
Joachim Ladefoged
Veröldin, eins og hún kemur nokkr-um af bestu ljósmyndurum heimsfyrir sjónir, er efni ljósmyndasýn-ingar sem nú stendur yfir í Loui-
siana-safninu skammt norður af Kaup-
mannahöfn. Sýningin ber yfirskriftina
„Veröldin – nú og er farandsýning Magn-
um- ljósmyndara, sem farið hefur víða um
heim.
Sýningin er gríðarstór, á fimmta hundr-
að ljósmyndir hanga á veggjum safnsins,
myndir sem teknar eru á síðasta áratug.
Magnum-ljósmyndasamtökin voru stofnuð
fyrir fimmtíu árum af fjórum ljósmynd-
urum; Robert Capa, Henri Cartier-Bresson,
David Seymour og George Rodger. Tveir
þeirra létu lífið á átakasvæðum en einn lif-
ir enn, Cartier- Bresson, kominn yfir ní-
rætt. Hann er löngu hættur að taka myndir
en hefur tekið til við að mála þess í stað.
Sýningin var sett saman í tilefni hálfrar
aldar afmælisins en einnig hefur verið gef-
in út bók um sama efni.
Tæplega 60 ljósmyndarar eru í Magnum
sem eru vafalaust virtustu samtök heims á
þeim vettvangi. Þau hafa innan sinna vé-
banda ljósmyndara á borð við Josef Kou-
delka, James Nachtwey, Martin Parr, Carl
de Keyzer, Eve Arnold og Susan Meiselas.
Ljósmyndararnir hafa ekki aðeins skrásett
stríð og aðrar hörmungar sl. hálfa öld,
hversdagurinn, líf frægra jafnt sem
óþekktra hefur orðið til að skapa ógleym-
anlegar myndir.
Ljósmyndarar fanga augnablikið og
halda í hið gengna, sagði danski rithöfund-
urinn Klaus Rifbjerg. Hann kveðst líta á þá
sem hálfa fréttamenn og hálfa málara sem
laðist að stríði og afhjúpi allt í myndum
sínum.
Þótt Magnum og stríðsljósmyndun teng-
ist órjúfanlegum böndum eru ljósmyndir
frá átakasvæðum aðeins þriðjungur sýn-
ingarinnar. Bera þær yfirskriftina „Frá-
sagnir af óreiðu og ná allt aftur til Flóa-
bardaga, Bosníu, Kosovo, Tsjetsjníu,
Mið-Austurlanda og Sómalíu. Myndir sem
sumar hverjar hafa náð að festast í hugum
lesenda blaða og tímarita um tákn þeirra
hörmunga sem stríð kallar yfir manneskj-
una.
En myndirnar eru annað og meira en
heimildir um stríð, þær skrá hvorki meira
né minna en afstöðu þessa sextíu manna
hóps til veraldarinnar eins og hún er í
þeirra augum. Hversdagurinn, undir yf-
irskriftinni „Fagurfræði daglegs lífs“ er
líklega stærsti hluti sýningarninnar. Þar
getur að líta daglegt líf í klaustri í Tíbet, á
Kúbu, í Bandaríkjum. Hinir hæstu jafnt og
hinir lægstu ljósmyndaðir við aðstæður
sem kunna að virðast framandi vegna þess
hve venjulegar þær eru. Myndir Martins
Parr stinga þar í stúf þar sem gagnrýnin
og sjálfshæðin sýn hans á veruleikann hef-
ur skipað mönnum í tvær fylkingar er deila
um ágæti þess að ljósmynda sjálfan sig um
allan heim og draga dár að samborgurum
MYNDIR
AF SÖGU
HEIMSINS
Magnum/Bruno Barbey
Eftirstöðvar Flóastríðsins: Olíustöðvarnar brenna í baksýn er bandarískir hermenn halda á brott.