Lesbók Morgunblaðsins - 31.03.2001, Blaðsíða 6

6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 31. MARS 2001
Ó
TRÚLEGA margir Ís-
lendingar hafa á liðnum
40 árum kynnst heimili
Neumann-hjónanna
Marínar og Helmut í
Austurríki. Ég held að
nöfn þeirra séu alltaf
nefnd saman, svo ná-
tengd eru þau í gestrisni sinni og hjálpsemi við
alla sem til þeirra koma eða leita og þá ekki síst
þá sem dvelja í Vínarborg við nám og hafa þá
verið tíðir gestir á heimili þeirra og notið
þeirra rómuðu gestrisni og oft ómetanlegrar
fyrirgreiðslu á ýmsum sviðum og ekki síst á
vegum tónlistarinnar. Heimili þeirra, hvort
sem það var í Klosterneuburg eða í Vínarborg,
hefur staðið öllum opið og aðstoð veitt með
gleði gefandans.
Þetta er sannkallað menningarheimili, hlý-
legt og fagurt. Á veggjum hanga íslensk og
austurrísk listaverk og margir eru skrautmun-
irnir frá báðum þjóðum. Í stóru bókasafni
þeirra hjóna kennir ýmissa grasa, jafnt ís-
lenskra sem austurrískra. Þar er m.a. frum-
útgáfa allra Nonnabókanna á þýsku og fræði-
rit um og eftir ýmsa vísindamenn.
Flygillinn hennar Marenar, en hún er út-
lærður píanóleikari, er þarna líka.
Hún stundaði píanókennslu fyrr á árum. Nú
er hann ekki eins mikið notaður, en um jól og
áramót stillir Marín upp jólakortunum, sem
koma alls staðar að úr veröldinni frá vinum
sem er í mun að Neumann-fjölskyldan fái að
vita hvernig þeim hefur tekist að þræða braut-
ir tilverunnar, en eru líka með þessu móti að
sýna að þeir muni hjálp þeirra og greiðvikni er
þeir þurftu á að halda. Ef svo heldur sem horfir
kemur að því að ekki verður rúm á flyglinum
fyrir allan þann sæg sem þeim berast ár hvert.
Indælt á Laugarvatni
Marín og Helmut eiga þrjú uppkomin börn:
Hertu fædda 1960 í Reykjavík, en þar bjuggu
þau fyrsta árið eftir að þau giftu sig í Hafn-
arfirði árið 1959. Herta talar mjög fallega ís-
lensku. Klaus, sem er fæddur í Vín 1966. Hon-
um hefur tekist með námi í Háskólanum í Vín
að ná mjög góðum tökum á „móðurmáli“ sínu.
Hann fer gjarnan á sumrum til lax- og silungs-
veiða á Íslandi. Rut er yngst, hún er fædd 1968
í Austurríki og á eftir að tileinka sér íslensk-
una, sem og tvö barnabörn sem litið hafa dags-
ins ljós á undangengnum fáum árum.
Á sumrin finnst Marín og Helmut fátt in-
dælla en að dvelja í sumarbústað sem þau eiga
á Laugarvatni. Eftir því sem árin líða og meira
tóm gefst frá fastri vinnu eru þau þar lengri
tíma á hverju sumri í hvíld og við störf.
Helmut er fæddur í Vín 29. maí 1938. Hann
lærði ungur á píanó hjá ömmu sinni í Linz og
um leið fékk hann kennslu í tónfræðum hjá
stjúpafa sínum, próf. Georg Wolfgruber. Því
næst stundaði hann tónlistarnám í Schlier-
bachklaustri um nokkurt skeið, en kerfisbund-
ið nám í tónlist hóf hann upp úr því við Bruckn-
er-konservatoríið í Linz og var þar eitt ár. Þá
þreytti hann inntökupróf í Mozarteum í Salz-
burg og nam þar tvö og hálft ár.
Enginn skyldi draga í efa áhuga Helmut á að
helga sig tónlistargyðjunni einni á þessum
tíma, en þó er honum síst láandi þótt honum
yrði aðeins á að líta útundan sér þegar á vegi
hans urðu fagurbrosandi tvær Íslandssólir,
frænkurnar Svanhvít Egilsdóttir og Marín
Gísladóttir frá Hafnarfirði, sem voru þar við
tónlistarnám. Sú síðarnefnda varð, eins og fyrr
er getið, lífsförunautur hans.
Frá Salzburg fluttist Helmut í tónlistar-
akademíuna í Vínarborg, þar kynntist hann
próf. Othmar Steinbauer og lærði af honum
sellóleik og tók kennarapróf í því 1961 og loka-
próf ári síðar.
Lék með Sinfóníuhljómsveit Íslands
Helmut kom í fyrsta sinn fram opinberlega
með skólahljómsveit í Schlierbachklaustri, hún
flutti m.a. þriðju sinfóníu Schuberts, Paulus
eftir Mendelssohn-Bartholdy og messu eftir
Haydn. Í þessari hljómsveit spilaði Helmut á
selló. Síðar hélt hann einleikstónleika á selló
nokkrum sinnum í Salzburg og Vín.
Eftir prufuleik hjá Hans Stepanek, sem
hafði verið um skeið í Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands, er Helmut árið 1959 ráðinn til hljóm-
sveitarinnar sem sellóleikari í eitt ár og á sama
tíma tekur hann þátt í tónleikahaldi í Krists-
kirkju á Landakoti.
Aftur horfinn heim til Vínar lék Helmut með
strokkvartett í óperunni Pimpioni eftir Tele-
mann undir stjórn próf. Kurt Rapf.
Helmut réðst svo til hljómsveitar í Inns-
bruck og starfaði þar til ársins 1962 er hann
réðst aftur til Sinfóníuhljómsveitar Íslands og
þá jafnframt til kennslustarfa í Tónlistarskóla
Hafnarfjarðar.
Á Innsbruckárunum fékk Helmut fingur-
mein, sem þrátt fyrir ítrekaðar aðgerðir hefur
aldrei tekist að bæta til fulls, en hann lét ekki
hugfallast.
Árið 1964 fluttust þau hjónin heimili sitt til
Austurríkis og eftir það gegndi hann margs-
konar störfum hjá ýmsum fyrirtækjum í Vín.
Árið 1976 hóf Helmut störf hjá mennta- og vís-
indamálaráðuneyti Austurríkis og var jafn-
framt rektor elsta einkatónlistarskóla Vínar-
borgar, Franz Schubert konservatorium, sem
stofnaður var 1867. Til þess var hann kjörinn
af öllum kennurum skólans samhljóða.
Vegna afleiðinga bifreiðaslyss lét hann af
stjórninni, en hélt áfram kennslu í sellóleik og
gerir enn, auk þess sem hann stjórnar tón-
smíða-og tónvísindadeild skólans.
Á árunum 1978–’80 sat hann í norrænudeild
háskólans í Vín og lagði þar jafnframt stund á
tónlistarvísindi og heimspeki.
Þá lá leið Helmuts aftur til Salzburg og var
hann þar í tvö sumur hjá Enrico Mainardi í
sumarakademíunni og lauk síðan magisters-
prófi í tónlistarfræðum frá Tónlistarskólanum
í Vín árið 1986.
Síðan 1997 er Helmut formaður tónskálda-
félagsins í Klosterneuburg og er óþreytandi að
sjá um flutning nýrra og gamalla tónverka
bæði í Vín og Klosterneuburg.
Á tónverkalista Helmut sjálfs eru 102 full-
gerð verk, en fleiri hafa verið samin og sum eru
glötuð með öllu. Það sem er sérstakt við þenn-
an lista er að fjölmörg verkanna eru tengd Ís-
landi með einum eða öðrum hætti. Ég ætla að
stikla á stóru um verkin, því af miklu er að
taka.
Þar er að finna sex lög fyrir mezzósópran og
strokkvartett við ljóð Dags Hammarskjöld og
Rondó fyrir þverflautu og klarinett, svo og
kórverkið Einbúann við texta Jónasar Hall-
grímssonar. Alfred Schubrig, fyrrverandi
heiðursræðismanni Íslands, er helgað tónverk
sem ber nafnið „Frá Íslandi“.
Lagaflokkur við kvæði
úr Svörtum fjöðrum
Helmut hefur líka gert tvo fyrirferðarmikla
lagaflokka við kvæði úr ljóðabókinni Svartar
fjaðrir eftir Davíð Stefánsson frá Fagraskógi
og þar eru m.a. sjö lög fyrir sópran og píanó.
„Kastið ekki steinunum“ er lagaflokkur við
kvæði Gunnars Dal, tileinkaður Páli Kr. Páls-
syni, organista í Hafnarfirði. Heila óperu
Flutningur á Kristnitökukantötunni í Musikverein. Fremst á sviðinu eru einsöngvararnir Claudia Guarin, Rannveig Fríða Bragadóttir, Hjörtur Hreinsson og Sigurður Skagfjörð Steingrímsson.
Vínarsinfónían, Fukushima-kórinn og stjórnandinn Masanobu Korai.
AÐ TENGJ-
AST ÞJÓÐ
Kristnitökukantata Helmuts Neumanns, verk tileinkað
afmæli 1000 ára kristni á Íslandi, vakti athygli þegar
hún var frumflutt í húsi Tónlistarfélags Vínar, Musik-
verein, nýverið. HARALDUR JÓHANNSSON segir
frá Neumann og tengslum hans við Ísland en hann er
kvæntur íslenskri konu, Marín Gísladóttur.