Lesbók Morgunblaðsins - 31.03.2001, Blaðsíða 19

Lesbók Morgunblaðsins - 31.03.2001, Blaðsíða 19
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 31. MARS 2001 19 H ANN rogast með málverk, stóran fleka, þegar mig ber að garði. Við erum staddir á jarðhæð Gerðubergs og hann leggur flekann glað- beittur frá sér og heilsar, strokinn og settlegur að vanda. Það er bersýnilega í mörg horn að líta. Sjón er að þessu sinni í hlutverki sýningarstjórans. Hér er þá drasl? get ég ekki stillt mig um að spyrja og vísa í dularfulla yfirskrift sýn- ingarinnar, Drasl 2000. Ég er með listann yfir verkeigendur í jakkavasanum og kemst ekki hjá því að hleypa brúnum. Sjaldan sett þessa sveit í samhengi við drasl. Hvaða árás er þetta eiginlega? „Þetta er engin árás,“ svarar Sjón hlæj- andi. „Ég er alls ekki að veitast að þessu góða fólki. Drasl er bara þema sýningarinnar, verk sem fjalla um eða unnin eru úr drasli ýmiss konar. Það hefur lengi viðgengist í myndlist að raða saman drasli, allar götur frá því dada- istarnir byrjuðu á því á sínum tíma. Ég hef líka alltaf verið spenntur fyrir þessu, leikið mér með drasl frá því ég var lítill. Leikur er raunar lykilorð í þessu öllu saman. Það er ekki ónýtt að geta leikið sér. Leikur er líka ómissandi þáttur í listsköpun. Ef listamaður stendur ekki í gamansömu sambandi við til- veruna er erfitt að fylgja honum eftir. Ekki svo að skilja að leikur geti ekki verið gráglett- inn líka.“ Í yfirskriftinni felst sum sé engin yfirlýsing um gæði verkanna. Öðru nær. Klippimyndir Ferrós Það kemur strax í ljós á jarðhæðinni. „Þegar ég var beðinn um að setja upp þessa sýningu fór ég að hugsa um hvað ég vildi sjá. Til þess er leikurinn gerður. Ég mundi strax eftir verkum sem ég hafði heillast af sem unglingur, gamlar klippimynd- ir eftir Erró sem ég sá í bókum,“ segir Sjón og staðnæmist við röð lítilla mynda. „Hérna eru þær komnar. Myndirnar eru unnar úr tímaritum og það sem mér finnst mest spenn- andi við þær er hvað þær eru ósjarmerandi. Erró hefur „ruslað þessu saman“ áður en hann varð poppaður. Meðan hann hét enn þá Ferró. Þetta eru hráslagalegar myndir en ná tökum á manni. Þær hafa aldrei verið sýndar opinberlega áður en Listasafn Reykjavíkur var svo vinsamlegt að lána þær á þessa sýn- ingu.“ Næst ber fyrir augu ljósmyndaröð Magn- úsar Pálssonar, Sólskríkja, mús, kengúra. „Magnús byrjar hér á því að gera sólskríkju úr drasli,“ segir Sjón og rýnir í verkið. „Tínir hana síðan í sundur svo úr verður mús og loks kengúra. Í þetta verk fer ekkert nema hauga- matur og hugvit listamannsins.“ Málverkið sem getið var í upphafi er eftir Ómar Stefánsson og nefnist Sjálfraðandi rusl. Allt á tjá og tundri í þeim heimi. Þarna er líka ljósmyndaverk eftir Friðrik Þór Friðriksson, Sería um kjúkling. „Friðrik gerði þetta verk 1977 þegar hann var enn þá að reyna að smygla sér inn í raðir myndlist- armanna. Við sjáum hvar kjúklingurinn klekst út, brot úr æviskeiði hans og loks hvar hann endar í maganum á þremur þjóðþekkt- um Íslendingum.“ En þau örlög! Úr ryksugupoka Haralds Jónssonar kemur verk unnið sérstaklega fyrir sýninguna. Hanga sýni af ló, ryki, hárum og kuski í pok- um á vegg. „Maður getur ímyndað sér að þetta sé landakort,“ veltir Sjón fyrir sér. „Kannski heimskortabók ruslsins?“ Annað ryksuguverk er þar skammt undan. Höfundur þess er Kristinn G. Harðarson. „Hann hefur unnið mikið með sígarettu- stubba og ryk og hér getur að líta sýnishorn þeirrar vinnu. Ryksugan er öflugt tæki til listsköpunar,“ segir sýningarstjórinn. Á jarðhæð er einnig gert ráð fyrir mynd- bandsverki eftir Ásmund Ásmundsson en það er ekki komið í hús. „Ásmundur er þarna uppi á húsþaki að rífa kjaft. Ruslkúltúrinn holdi klæddur.“ Þegar við göngum upp stigann ljóstrar Sjón því upp að myndlistin sé hans önnur ástríða. „Ég var á myndlistarsviði í Fjöl- brautaskólanum í Breiðholti og stefndi að því að verða myndlistarmaður. Ég hef alltaf haft gaman af því að lita og teikna og fann mig snemma í því að búa til hluti. Ég fékk líka vitrun, 15-16 ára gamall, féll fyrir súrrealism- anum og fór að fara á myndlistarsýningar. Raunar steig ég skrefið til fulls á sínum tíma, hef haldið þrjár einkasýningar um dagana.“ En hvað gerðist? „Ljóðið náði yfirhöndinni. Það er auðveld- ara og snyrtilegra. Maður þarf að vera svolítil sóðabrók til að vera í myndlist. Ég er eig- inlega of fínn með mig,“ segir hann og brosir í kampinn. „Mér fer betur að sitja með blað og penna í hönd. Myndlistarbakgrunnurinn hef- ur hins vegar nýst mér ágætlega. Ég nota ýmsar hugmyndir þegar ég er að skrifa, teikna persónur og annað í þeim dúr, jafnvel heilu senurnar. Mér lætur vel að sviðsetja. Mikið af ljóðunum sem ég hef skrifað eru smámyndir. Þannig get ég staðið í þessu án þess að skíta mig út á höndunum.“ Safnarðu myndlist? „Já, ég hef gert tölvert af því að safna myndlist. Ætli ég sé ekki að bæta mér þetta upp með því að fá eitthvað upp á veggina. Ís- lensk myndlist er í mjög háum gæðaflokki.“ Hurðir og hugdettur Á efri hæðinni blasa fyrst við hugdettur Ásdísar Sifjar Gunnarsdóttur. Innsetning sem hún vinnur gagngert af þessu tilefni. Kennir þar margra grasa en verkið er enn í mótun. Þar á vegg eru myndverk eftir Magnús Kjartansson og Sigurð Örlygsson frá áttunda áratugnum þegar þeir unnu ásamt Ómari Skúlasyni töluvert með tákn úr veruleika aug- lýsinganna. „Þeir héldu mjög kraftmikla sýn- ingu með hráum samklipptum myndum sem sætti tíðindum á sínum tíma. Ég sá þessa sýningu sem unglingur og langaði að sjá verkin aftur.“ Og þau hafa fundist! „Já, þetta hefur verið heilmikil spæjara- vinna líka. Reyndar fékk ég Aðalstein Ing- ólfsson listfræðing mér til halds og trausts en hann hefur fylgst feikilega vel með íslenskri myndlist gegnum árin.“ Af öðrum toga er duftuð reykjarpípa Ingu Svölu Þórsdóttur. Vistuð í krukku. „Inga Svala hefur stundað þessa duftunarþjónustu um tíma. Ef þig vantar duftun skaltu leita til hennar.“ Sólveig Aðalsteinsdóttir á einnig verk á hæðinni, þar sem hún „finnur mikla fegurð í annars ónýtum hlutum“. „Litið við hjá Jóni Gunnari“, frægt hurð- arverk Hreins Friðfinnssonar frá því á sjö- unda áratugnum, er á sýningunni og Sjón bregður á leik fyrir ljósmyndara Morgun- blaðsins, setur höndina í gegnum eitt gat verksins. „Ég ætti kannski ekki að vera að þessu?“ spyr hann flóttalegur. „Þetta má sennilega ekki. Ég get ekki hætt á að verða handtekinn við opnun sýningarinnar.“ Ekki verður þó aftur snúið. Þessar vangaveltur leiða aftur á móti hug- ann að því hvort mörg af þessum gömlu verk- um séu ekki viðkvæm? „Svo sannarlega. Mig lang- aði að sýna ýmis önnur verk en gat ekki fengið vegna þess að þau eru unnin úr forgengi- legu efni. Ég er þannig ekki að gleyma neinum. Mönnum á borð við Kristján Guðmunds- son.“ Mitt í öllu þessu „drasli“ vaknar líka sú spurning hvort Sjón sanki sjálfur að sér miklu prjáli? „Já, það safnast að mér al- veg gífurlegt drasl. Ég er haldinn söfnunaráráttu og fer í Kolaportið svo til um hverja helgi. Ég verð að gæta þess að fara ekki á hausinn. Ég leita að hinum ýmsu hlutum en ljóstra því ekki upp hér. Það gæti einhver orðið á undan mér. Annars er listin gullgerð. Maður tekur úrganginn og hefur í efri hæðir með hugar- orkunni einni saman. Saur er til dæmis eitt af því sem er al- gjörlega ómissandi þegar menn ætla að búa til sitt eigið gull.“ Í betri stofunni verður Bragi Ásgeirsson fyrstur á vegi okkar. „Þetta er um það bil þrjátíu ára gamalt verk eftir Braga sem ég mundi eft- ir, myndverk þar sem hann notast við leikföng. Gott dæmi um það hvað fallegir hlutir geta orðið til úr rusli. Það er gaman að hafa Braga hérna, sjá hann í samhengi við hina listamennina á sýningunni. Hann mætti sjást meira.“ Á miðju gólfi stendur skúlp- túr úr svampi og tveimur vatnsfylltum blöðrum. Hann er á ábyrgð Margrétar Blön- dal. „Hún ætlar að gera tvo til þrjá svona skúlptúra til við- bótar og mælist til þess að þeim verði komið fyrir í gang- veginum hérna frammi þar sem þeir þvælist fyrir manni,“ upplýsir Sjón. Hann vekur athygli á því að það sé ekki fyrr en á allra síð- ustu árum að konur fara að vinna með drasl í myndlist. „Við Aðalsteinn Ingólfsson er- um sammála um það að þær séu nýfarnar að rusla til.“ Hvernig stendur á því? „Ætli það sé ekki kvenna- baráttan?“ Önnur kona, Helga Óskars- dóttir, sýnir abstraktverk í stofunni. Byggir það á leyfum af naglalakki. „Eins og þú sérð er ruslið hér skoðað frá ýmsum hliðum.“ Matur sem drasl Loks heyra til Drasli 2000 tvö málverk eftir Þorra Hringsson. „Fólki finnst skrýtnast að ég hafi valið þessi verk eftir Þorra. Þau eru af mat. Ef betur er að gáð er þarna hins vegar lýst matreiðsluaðferðum sem hefur verið hafnað.“ Sum sé algjört drasl? „Já. En fallega málað hjá Þorra.“ Það er nú það. Þannig er draslið. En hvaða 2000-þáttur er þetta? „Hann kemur til af því að á síðasta ári, 2000, var framleitt meira af drasli en á nokkru öðru ári aldarinnar sem leið, bolir, húfur, servíettur og hvað þetta nú allt heitir. Ég læt ekki mitt eftir liggja og í tilefni af sýn- ingunni hafa verið framleiddar Drasl 2000- derhúfur og fá fyrstu hundrað gestirnir hana ókeypis. Hönnuðir húfunnar eru Haraldur Jónsson og Ásdís Sif Gunnarsdóttir.“ Það er skammt stórra högga á milli hjá Sjón en hann er nýkominn frá Los Angeles þar sem hann var, sem kunnugt er, tilnefndur til Óskarsverðlauna. „Ég var rétt lentur þegar ég byrjaði að setja sýninguna upp. Fólk heldur sennilega að ég sé orðinn athyglissjúkur. Svo er ekki. Það er bara tilviljun að þetta ber upp á svo til sama tíma.“ En hvernig var vestra? „Þetta var ótrúleg upplifun. Eins og að vera staddur í frétt um einhvern allt annan mann. Samt voru þetta ekki svo mikil læti. Það var miklu afslappaðra andrúmsloft þarna en til dæmis í Cannes í fyrra. Þar eru menn svo taugaveiklaðir út af viðtökum. Óskarinn er í raun bara uppskeruhátíð. Ballið á eftir var eins og góð árshátíð.“ Það var og! Þar með kveðjumst við Sjón í svo til sömu sporum og við heilsuðumst. Hringnum er lokað. AF SJÓN- LISTUM Menningarmiðstöðin Gerðuberg verður að sönnu vettvangur sjónlista á næstunni en skáldið Sjón hefur valið myndverk á sýninguna Drasl 2000 sem opnuð verður þar kl. 15 í dag. ORRI PÁLL ORMARSSON fékk fylgd Sjóns um sali og komst meðal annars að því að skáldið ætlaði upprunalega að verða myndlistarmaður. Sjón lítur við hjá Jóni Gunnari í Gerðubergi. Verkið er eftir Hrein Friðfinnsson frá því á sjöunda áratugnum. Ein af klippimyndum (F)Errós. Verk Braga Ásgeirssonar. orri@mbl.is Morgunblaðið/Árni Sæberg

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.