Lesbók Morgunblaðsins - 28.07.2001, Blaðsíða 10

10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 28. JÚLÍ 2001
M
EÐ höfuðið út um
glugga gamla spor-
vagnsins, sem skalf
eins og búðingur úr
málmi á harðahlaupum
í átt að sjónum, fund-
um við strákarnir lykt-
ina af öldunum og
sungum með munninn fullan af vindi og skons-
um þau lög sem við vissum að tengdust sjónum
mest og blístruðum til vegfarenda og hringd-
um bjöllunni við hverja einustu stoppistöð, til
þess að geta sagt með sanni að peningunum
sem eytt var í fargjaldið hefði verið vel varið.
Við vorum á ferðinni í morgunsárið með
töskur yfirfullar af mat og drykk, hnífa með
hefnigjarnri egg og með tvíbreið sundföt með-
ferðis, til að ryðjast niður á ströndina, sem átti
sér einskis ills von, með ógleymanlegan
frænda okkar, sem var sérfræðingur í öllu sem
viðkom sjónum, í fararbroddi.
Eftir að hafa farið í gegnum löngu göngin
sem lágu undir járnbrautarteinana komum við
út í skjannabjart sólskinið og sá okkar sem
hafði tryggt sér sæti við hlið sporvagnstjórans
öskraði eins og sjómaður á siglupalli: „Hafið,
hafið.“
Við skröltum framhjá baðströndunum sem
án undantekningar báru nöfn dýrlinga sem við
hrópuðum hvert af öðru uns við komum að lok-
um þessarar ofsahröðu ferðar á endastöð, sem
var að sjálfsögðu beint á móti baðströndinni
Paradís.
Við strákarnir fórum allir úr fötunum saman
í felum á bak við skiptiklefana og hoppuðum á
öðrum fæti til þess að íklæðast sundfötunum
sem voru með belti undir handarkrikunum og
klofbót sem náði niður að hnjám. Stelpurnar
afklæddust aftur á móti í skjóli mæðra sinna,
vafðar fyrir siðasakir ótryggum handklæðum
og spriklandi eins og magadansmeyjar í morg-
unsólinni.
Ég man að við hlupum í fyrsta skipti þetta
sumar niður eftir ströndinni í átt að hafinu,
sem glennti upp grænt ölduginið, skreytt tönn-
um úr sjávarfroðu, og öskraði: „Velkomin aft-
ur.“
Við námum staðar í sjávarmálinu og skor-
uðum hin fláráðu hafdjúp á hólm með fífl-
djarfri stórutá en urðum þegar í stað fyrir
ískaldri holskeflu sem skvettist á okkur þegar
ókunnur maður, sem kom hrópandi á harða-
hlaupum niður bratta ströndina, stakk sér í
ölduna sem hann undantekningarlaust missti
af.
Til að koma í veg fyrir að óvinaher gæti
komið þarna að landi grófu barnungir bar-
dagamenn djúpar virkisgrafir, sem hafið fyllti
þolinmótt aftur, eftir endilangri ströndinni.
Þeir grófu líka skotgrafir og byggðu vígi og
skiparaðir þar sem orrustur, háðar í riddara-
legum anda, hófust en sem enduðu í blóðugum
en hljóðum slagsmálum – flækju fót- og hand-
leggja sem var baðað út, munnum fullum af
sandi, skrámuðum nefjum – bældum niður af
risaveldi mæðranna, sem komu aftur á
skammvinnum og beiskum friði með rassskelli.
Aðeins lengra út með ströndinni við hlið
konu sem svaf undir svartri regnhlíf skreytti
feit stelpa sandkökuna sína með súkkati úr
hvítu dílagrjóti og ferskjusteinum sem komu í
stað lítilla kirsuberja.
Ég minnist baðvarðarins sem hallaði sér
fram á pálrekuna og beið eftir gigtveikum við-
skiptavinum til að greftra þá innan girðing-
arinnar umhverfis sandbaðið, sem risastórir
hrægammar hnituðu yfir dulbúnir sem máfar.
Ég minnist svartklædda karlsins með
skálmarnar brettar upp að hnjám og skóna
hangandi um hálsinn sem seldi ferska kókos-
hnetubáta og hvatti okkur, í samvinnu við lím-
onaðisalann, til að belgja okkur gegndarlaust
út á graskersfræjum – söltuðum að sjálfsögðu.
Í skugga hinna fáu skiptiklefa Paradísar-
strandarinnar, sem voru slípaðir af sjávarroki
og -seltu, lærði hið einmana barn, með klút
hnýttan um höfuðið, leiðinlegan og dapurlegan
leik sem það átti eftir að leika alla ævi á meðan
annað barn stakk sér fram af marbakkanum
og hrópaði „Sjáðu, mamma!“ og rassinn mar-
aði í hálfu kafi í hringiðu fótanna sem löðrung-
uðu hafið sem hló hæðnishlátri.
Hinn barnungi veiðimaður kapphlaupa-
krabbanna kleif höfðann til að komast til hinna
refsifanganna, sem voru dæmdir til að slíta
hörpudiska af klettinum. Þeirra var gætt af
hræðilega gamla manninum sem hallaði sér
fram yfir hafflötinn með hvítan stein bundinn
við snærisenda og sem frá upphafi vega hafði
látið sig dreyma um að veiða kolkrabba til að
sjóða niður í soð.
Flúið frá höfðanum faldi barnið fótinn,
svartan af ígulkerjabroddum, fyrir systur
sinni sem stakk þá úr með nál sem hafði verið
dauðhreinsuð við loga vaxeldspýtu. Við lok að-
gerðarinnar lét flóttamaðurinn hlaupakrabb-
ann detta niður um hálsmál bráðabirgðahjúkr-
unarkonunnar. Skrækjunum og smelli
löðrungsins fylgdi, á einum þúsundasta úr sek-
úndu, gráturinn sem flæddi yfir ströndina á
meðan krabbinn, lafmóður bak við klett, þreif-
aði á klóm sínum og gat ekki trúað því að hann
hefði sloppið svo auðveldlega með skrekkinn.
Á heitasta tíma dagsins birtist límonaðikarl-
inn á sandhólunum eins og í hillingum og við
fylgdum hirðingjabarninu með augum ofsa-
trúarmannsins þar sem það fetaði úlfaldalesta-
troðningana sem lágu frá vin allra bragðgóðra
hluta með tvo ísa sem fíkin sólin sleikti.
Ég minnist boltans sem skoppaði af andliti
manns sem svaf og mannsins sem óð út í sjóinn
í skónum og með úrið án þess að nokkur varaði
hann við; og ég minnist óða barnsins sem
öskraði með handleggina vafða um háls móð-
urinnar að það vildi ekki læra að synda.
Nærri sjávarbakkanum hvarf annar íþrótta-
maður undir vatnsborðið, gleyptur af gráðugu
hringlaga gini eigin björgunarhrings, og fyrr-
verandi ólympíusundkappi horfði svipbrigða-
laus á karl sem lét sig fljóta með hendurnar
krosslagðar á brjóstinu, áður en hann lagði í
sundsprettinn sem myndi fleyta honum yfir
mörk landhelginnar.
Faðir minn sneri aftur til búðanna og var bú-
inn að veiða fisk sem átti heima á hryllings-
safni, er spriklaði ennþá örlítið á brennheitum
steininum en lá svo kyrr eins og bilað sjáv-
arleikfang og horfði á okkur forviða stórum og
ásakandi augum.
Við komum líka til baka, kóralsafnarar, með
litlar fötur kúffullar af smarögðum og skel með
hjarta úr perlumóður og hungraði í hvalkjöt,
en fengum eggja- og spínatböku sem í hádeg-
inu – eftir að hafa verið allan morguninn í
tösku opinni móti sólu – ilmaði eins og nýkomin
úr bakarofni.
Frændi minn stóð á fætur á meðan hann
sagði við mig með fullan munninn: „Fylgstu
með þessu, stýrimaður.“ Og hann fleytti kerl-
ingar með steini sem að loknum hinum þremur
reglubundnu stökkum eftir sjávarfletinum
lenti beint á ólympíukappanum fyrrverandi á
leið hans til baka frá hafsbrún.
„Svona á að lifa lífinu!“ hrópaði frændi minn
og lét eins og ekkert væri og settist beint á
túnfiskdós með hárbeittar brúnir eins og há-
karlstennur, sem framkallaði lestarfylli gíf-
uryrða að sjómannasið.
Hinir fullorðnu lágu í skjannabjörtu sólskin-
inu, með höfuðið á handklæði og andlitið hulið
dagblaði sem hófst og hneig með andardrætt-
inum og fylgdi atburðarás draumanna, og var
vaggað í svefn af niði hafsins sem hljómaði eins
og hafmeyja sem reynist vera gömul brjóst-
móðir endurheimt að lokum.
Mig dreymdi sjálfan um töfra græns ískurls
sem birtist mér í líki grænmetissúpu handa
eskimóabörnum og í draumnum faldi ég úr föð-
ur míns svo að tíminn stæði í stað.
Á þeirri stundu gátu aðeins krabbarnir hald-
ið sér vakandi.
Eftir hádegið fylltist ströndin af fólki og lifn-
aði við vegna allra þeirra sem böðuðu sig í
sjónum á sama tíma. Fiskarnir flýðu lætin
skelkaðir og máfarnir fjarlægðust virðulegir
eins og bankastjórar. Kærustupar, sem kysst
hafði í kafi, kom upp á yfirborðið og leit út eins
og drukknaðar ástarsögupersónur. „Ég er
með krampa, krampa í fætinum!“ skrækti
hann. „Hann er bara að gabba okkur,“ sögðu
allir uns baðvörðurinn kom hlaupandi til að
veiða Rómeó upp úr sjónum og synda með
hann undir arminum að ströndinni, fölbláan og
stífan eins og straubretti.
Á miðri ströndinni spáði sígaunakona fyrir
um örlögin með spilastokki sem vantaði í; karl-
mennirnir drukku dökkan bjór með sígarettu-
stubb falinn á bak við eyrað og maður sem að-
hylltist vísindalegan þankagang lærði að
synda með því að spyrna fótunum af öllu afli í
skarpa steinana með augun límd við galopna
bókina.
Svo, til þess að þessi dagur myndi aldrei
gleymast, var okkur safnað saman ótalmörg-
um í sundurleitan hóp og stillt upp í virðulegar
stellingar fyrir hina óhjákvæmilegu ljósmynd
til minningar um daginn sem tekin var af öðr-
um frænda mínum sem hrópaði: „Ekki hreyfa
ykkur – kyrr – brosa!“ Útkoman varð mynd öll
á ská og skjön, hreyfð og úr fókus, sem virtist
tekin af áhöfn sem hefði með valdi tekið yfir
skip sitt – og hefði gervöll verið hálshöggvin af
þessu tilefni.
Við vorum á ströndinni þangað til örmagna
sólin seig handan sjóndeildarhringsins. Þaðan
skaut upp tunglinu, sem skein í himinhafinu
eins og gríðarstór marglytta.
Máfarnir hnipruðu sig saman fyrir nóttina á
sjóveiðistöngum hinna sofandi veiðimanna og
reyktu gegnsósa þörungasígarettur en sjórinn
skilaði pappírsbátum á hvolfi, árinni minni með
blaðinu breiða og hálfdrukknuðum bókhöldur-
um.
Hin hæga alda kvöldsins rauf drauminn og
veggi vígisins sem barnið hafði byggt af sandi
og þurrkaði út nöfnin sem rist höfðu verið í
sandinn að eilífu. Eftir að hafa tekið saman
föggur okkar yfirgáfum við ströndina og í
húminu sem steig upp af sænum litum við út
eins og fólk sem hafði fyrir guðs lukku bjarg-
ast úr ógnvænlegum sjávarháska.
Elena Musitelli þýddi.
PARADÍSAR-
STRÖNDIN
SMÁSAGA
Klettar í Quarto (Lo scoglio di Quarto) eftir S. De Avedano 1887; einmitt þar sem sagan gerist.
E F T I R
E N Z O D I N O M U S I T E L L I
Höfundur fæddist í Genúa á Ítalíu 1935 og lést
1999. Hann samdi smásögur og ljóð sem birtust í
ítölskum dagblöðum og tímaritum. Tvær
smásögur hafa birst í íslenskri þýðingu í Morg-
unblaðinu og er þessi því sú þriðja. Heildarútgáfa
af verkum hans er væntanleg árið 2001.