Lesbók Morgunblaðsins - 08.09.2001, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 8. SEPTEMBER 2001 9
mín eins og ég sé skynlaus á það, sem í loftinu
liggur. Svarar svo: „Nei. Það held ég nú ekki.
Aldrei.
En þeir voru margir, sem undruðust að við
skyldum búa hér. En þetta var alltaf okkar
heimili og barnanna.
Hér var alltaf rúmt um okkur.“
Og sonur hennar Hörður tekur undir það.
„Okkur vantaði aldrei pláss,“ segir hann.
„Það er nefnilega ótrúlega mikið pláss í
svona litlu húsi,“ segir Hulda.
Og það eru orð að sönnu. Einhvern veginn er
eins og Árholt stækki, þegar inn er komið.
Þessi innbyggða stækkun minnir mig á æv-
intýrahús, sem ég las um í bernsku. Það hús
teygði sig, fetti og bretti allt eins og íbúunum
þóknaðist. Þannig umvefur Árholt íbúa sína og
gesti. „Þetta er stórgott hús,“ segir Hulda.
„Ég hef alltaf átt heima í timburhúsi. Á
Djúpavogi, þar sem ég er fædd og bjó fram á
fimmtánda ár, bjuggum við í timburhúsi. Og
hér á Húsavík fluttum við inn í timburhús og
úr því fór ég hingað.“
– Hafa þá timburhúsin sál?
„Já. Fólk segir það. Það gerir brakið. Það
brakar oft í húsinu, þótt enginn gangi um. Mér
finnst það bara notalegt.
En ég get sagt þér af málara, sem var að
mála hér í stofunni, og hélt ég væri heima. En
ég hafði brugðið mér frá. Og þegar ég kom aft-
ur, varð hann svo hræddur, þegar hann komst
að því að hann hafði verið aleinn í húsinu.
Ég hugsa að ég fengi hann ekki til þess að
mála fyrir mig aftur.“
Nú er öðru vísi um að litast frá Árholti en
var þegar Anna og Sigtryggur áttu þar heima.
Þar gera byggðin og þó meira skrúðgarðurinn
útslagið. „Þegar ég var að alast hér upp voru
bara tún upp eftir öllu,“ segir Hörður. „Þar
gátum við krakkarnir leikið okkur upp og nið-
ur með Búðará. Við sáum svo langt. Nú sést
ekkert fyrir trjánum í skrúðgarðinum.“
Það er ekki laust við að eftirsjá gæti í rödd
hans.
„Áin er góður nágranni,“ segir Hulda, þegar
við horfum út um eldhúsgluggann.
Og þegar ég beygi mig til að rekast ekki í á
útleiðinni kveður hún mig með þessum orðum:
„Hann Jónas sagði einu sinni að hann flytti
ekki úr húsinu lifandi. Og þannig varð það. Ég
hugsa bara að ég geri þau orð hans að mínum.“
Stofan í elzta hluta hússins. Í horninu vinstra megin er skápurinn, sem Björn Björnsson snikkari
smíðaði í húsið nýtt.
Eldhúsið í Árholti. Til hægri er stiginn upp á loftið, þar sem eru tvö herbergi og framloft.
Stofan í suðurhúsinu. Sér inn í stofu í elzta hluta hússins og fram í forstofu.
freysteinn@mbl.is
Morgunblaðið/Hafþór
Brenni dagar líði glóð
og nætur um dúnfylltar sængur
líði ský falli regn rísi sól
og setjist komi morgunn héluð birta
líði vindur sveiflist tré komi sígarettur
dagblöð og bollar af kaffi lesist bækur
opnist augu og lokist klekist púpur
rísi loftbólur og springi spretti blóm
falli lauf blikki sjónvörp opni búðir
klingi kassar glennist fætur
svitni lófar streymi blóð grenji börn
opnist kistur og lokist rísi haf og hnígi
hjarta og þenjist fólk og deyi
Þetta ljóð birtist í annarri ljóðabók Steinars Braga, Augnkúlu-vökva (1999). Þetta er eitt ,,fallegasta“ ljóðið í bókinni. Hrynj-andinn er óvenju sterkur, orðin rísa og hníga og í gegnum það
allt líður taktviss öldugangur. Hljóðlíkingar, endurtekningar og
mjúkir samhljóðar magna seiðinn en boðhátturinn er galdralegur og
fremur sjaldgæft stílbragð. Þetta er ekki boðháttur eins og ,,verði
ljós“, upphaf alls, og þetta er ekki boðháttur eins og ,,verði skrípi“,
engin gjörningaveður í uppsiglingu. Það er heldur hversdagslegur,
svæfandi, nánast tómhyggjulegur tónn í þessu ljóði þar sem allt fram
streymir endalaust. Þetta er lífið og það bylgjast eins og alda og líður
eins og svefn.
Augnkúluvökvi er kraftmikil ljóðabók og ljóðið sem hér birtist að of-
an er í rauninni ekki mjög gott dæmi um Augnkúluvökva almennt.
Heimurinn sem birtist í bókinni er martraðakenndur, hlaðinn þján-
ingu, einsemd og ótta við að ,,um leið og ég játi þér ást mína komi
mennirnir/ af ökrunum og skeri mig á háls“. Að mörgu leyti er Stein-
ar Bragi í Augnkúluvökva að bregðast við svipuðum heimi og
Houellebecq í Öreindunum sem kom út ári síðar á íslensku.
fyrst klufu þeir atómið svo hjónabandið og
í fyrramálið keyri ég fjölskylduhundinn í
svæfingu ég meina hvað er einn hundur
hjá langdrægari krullujárnum tannburstum
og stjörnukíkjum eða hvað er hönd sem þrýstir
innihaldi lengra útí geiminn og dauðann hvað
er hjónabandið annað en klofið og ástin annað
en ýlfrið frá kvikindinu þegar það skynjar
hvert stefnir [...]
Heimurinn er bara efni og allt er vörur á markaði. Í magnaðasta ljóði
bókarinnar, Um endurhljóðblandanir strumpanna, er spáð 212 orðum
yfir dóp og hamingju og einu orði yfir snjó. Harkalegum myndlík-
ingum ægir saman í grófu og ofhlöðnu orðaflóði, ekki til að hneyksla
heldur vegna þess að allt hefur misst merkingu sína. ,,Ég hef séð það
live og lesið um það í blaðinu/ en fyrir mér felur þetta morð stríð
enga/ aðra merkingu í sér en nákvæmar skýringar/ á getu eldflauga
til að rata innum/ skráargöt [...]. Orðavalið ber þess merki að öll tabú
og gildi eru horfin og eftir stendur ekkert nema tómið. Það er ekki
þar með sagt að bókin sé ofbeldi, klám eða geðveiki heldur er eins og
höfundur sé hinum megin borðsins. Hann er ekki hluti af flóðbylgj-
unni heldur er hann hann sá sem öskrar á móti til að halda vitinu. Það
er eins og hann hafi misst skelina eða skrápinn, þegar flestir geta lok-
að augunum á meðan fréttir færa mönnum kvöld- og morgun-
skammta af helstu hörmungum heimsins (í bland við skrítnar og
skemmtilegar fréttir) er eins og höfundurinn innbyrði allt þar til
hann springur og gýs framan í lesandann. Bókin er ekki bjartsýn en
krafturinn, orðgnóttin og frumlegar myndlíkingar halda henni á floti
og rúmlega það og ef menn láta ekki dónaskapinn villa sér sýn sjá
þeir að þarna yrkir einhver sem er ekki sama.
Undanfarin ár hafa sumir kvartað yfir að ljóðið sé orðið of rólegt, taki
ekki á heiminum, og menn hafa beðið um spark í rassinn, kalda gusu,
skot í hnakkann. Ljóðið má vera það sem það vill en fyrir þá sem vilja
spark í rassinn ætti Augnkúluvökvi að duga í bili.
STEINAR BRAGI
SKILJIST
LJÓÐRÝNI
A N D R I S N Æ R M A G N A S O N