Lesbók Morgunblaðsins - 10.11.2001, Blaðsíða 7

Lesbók Morgunblaðsins - 10.11.2001, Blaðsíða 7
í Reykjavík árið eftir og er ákaflega svört kómedía með laustengdum söguþráðum um leit nokkurra persóna að lífshamingjunni, sem leiðir sumar þeirra á afar vafasamar brautir. Happiness hefur m.a. verið kölluð „fordóma- laus mynd um barnaníðinga“. Svo mikið er víst að Todd Solondz veigrar sér ekki við að rjúfa bannhelgar. Nýja myndin, Sögur, er myrkt drama, sem skiptist í tvo kafla, Skáld- skap og Staðreyndir (Fiction og Non-Fiction). Í þeim fyrri leikur Selma Blair háskólanema sem á í ástarsambandi við prófessorinn sinn og í þeim seinni leikur Paul Giamatti kvik- myndagerðarmann sem gerir viðkvæman ungling að viðfangsefni sínu. Svarthvítur krimmi frá Coenbræðrum Ný mynd frá bræðrunum Joel og Ethan Coen sætir ævinlega tíðindum. Allt frá fyrstu mynd sinni, krimmanum góða Blood Simple (1984), hafa þeir staðið fyrir það ferskasta og besta í bandarískri kvikmyndagerð, einhvers staðar mitt á milli óháða geirans og Holly- wood. Í raun taka Coenbræður Holly- woodhefðirnar, krimmann, ærsla- og gaman- leikinn, glæponamyndina, nýjum og persónulegum tökum, sýna þeim einlæga virð- ingu um leið og þeir nálgast þær með bros á vör, nútímalegum ofbeldislýsingum og krít- ískri endurskoðun, að ekki sé minnst á yf- irburða fag- og tæknikunnáttu. Stundum rjúfa þeir hefðirnar með myndum eins og Barton Fink og Brother Where Art Thou? en yfirleitt vinna þeir með þær. Þeir bræður eru nú að nálgast fimmtugt og er nýja myndin, sem Kvikmyndahátíð í Reykjavík sýnir nú, The Man Who Wasn’t There eða Ósýnilegi maðurinn, sú níunda sem þeir gera saman, Joel Coen leikstjóri, Ethan sem framleiðandi en saman skrifa þeir handritin. Ósýnilegi maðurinn leiðir Coenbræður á eftirlætisslóðir þeirra, til rökkurkrimmans, „film noir“ hefðarinnar, sem Blood Simple og jafnvel Fargo að hluta tilheyra, þar sem græðgi, framhjáhöld og spilling leiða til morða. Billy Bob Thornton leikur ólukkuleg- an hárskera í Kaliforníu 5. áratugarins. Þegar hann uppgötvar að eiginkona hans (Frances McDormand, sem prýðir flestar myndir bræðranna, enda ekki aðeins afburða leikkona heldur eiginkona Joels) heldur fram hjá hon- um setur hann af stað háskalegt ráðabrugg til að veita henni ráðningu. Auðvitað fer ráða- bruggið úr böndunum með verstu afleiðing- um. Myndin er í svart-hvítu og sækir efni sitt í verk eins og Double Idemnity og The Post- man Always Rings Twice. Orson Welles í erfiðum málum Sá fjölhæfi leikari, leikstjóri og handrits- höfundur Tim Robbins drottnar yfir glæsi- legum leikhópi í mynd sinni Cradle Will Rock eða Hriktir í stoðum, sem byggist á atburðum úr listalífi New Yorkborgar á fjórða áratug síðustu aldar. Kreppan mikla er að baki og róttækni ríkir í menningargeiranum. Orson Welles er 22 ára 1936 þegar hann, ásamt framleiðanda sínum John Houseman, setur upp byltingarkenndan söngleik eftir Marc Blitzstein, sem heitir The Cradle Will Rock og veldur slíku fjaðrafoki að sýningunni er lokað frumsýningardaginn. Þennan atburð notar Robbins sem grunn fyrir breiða, samsetta umfjöllun um tjáningarfrelsið, listina, hags- munina og stjórnmálin. Hann fléttar saman nokkrum sögum og persónum; auk Welles og Houseman (Angus MacFayden og Cary Elw- es) koma til leiksins Nelson Rockefeller (John Cusack), mexíkóski listamaðurinn Diego Ri- vera (Ruben Blades) og fleiri, en meðal ann- arra leikara eru Bill Murray, sem leikur drykkfelldan búktalara, Susan Sarandon sem ítölsk baráttukona, Hank Azaria, Joan Cus- ack, Vanessa Redgrave, Philip Baker Hall, John Turturro og Emily Watson. Alls eru um 20 stór hlutverk í myndinni, flest byggð á sögufrægu fólki og gerði Robbins ítarlegar sagnfræðirannsóknir við handritsgerðina og undirbúning á tökum, þótt hann taki sér skáldaleyfi á stöku stað. Tim Robbins er einhver metnaðarfyllsti listamaður Hollywood og er Hriktir í stoðum þriðja leikstjórnarverkefni hans. Þau fyrri, pólitíska satíran Bob Roberts (1992), þar sem hann lék jafnframt titilhlutverkið, og Dead Man Walking (1995), fengu fyrirtaks viðtökur; sú síðarnefnda færði m.a. Óskarsverðlaun til handa eiginkonu hans, leikkonunni Susan Sarandon. Hann er jafnframt eftirminnilegur sem leikari í myndum á borð við The Player, The Shawshank Redemption, The Hudsucker Proxy og Arlington Road. Ný martröð frá Aronofsky Á Kvikmyndahátíð í Reykjavík fyrir tveim- ur árum vakti mikla athygli fyrsta mynd ungs Bandaríkjamanns, Darrens Aronofsky, sem dróg titil sinn af tákninu Pí. Hún var hræódýr en afar hugvitssamlegur og óvenjulegur sam- særistryllir, martraðarkennt ferðalag á mörk- um raunveruleika og óraunveruleika. Önnur mynd Aronofskys er á ekki ósvipuðum miðum, þar sem ferðalagið liggur inn í helvíti eitur- lyfjafíknar. Aronofsky byggir handrit sitt á sögu eftir Hubert Selby jr. og lýsir þar hvern- ig vaxandi fíkn étur upp líf persónanna, Harr- ys, sem hyggst auðgast á dópbraski, m.a. á kostnað móður sinnar, vinkonu hans Marion og vinarins Tyrone. Afleiðingarnar eru skelfi- legar, geðveiki og vændi. Aronofsky hafði aukið fé umleikis við gerð nýju myndarinnar, sem heitir Requiem For a Dream eða Sálumessa draums, og nýtur leik- ara eins og Jared Leto, Jennifer Connelly, Marlon Wayans og ekki síst Ellen Burstyn sem var tilnefnd til Óskarsverðlauna fyrir leik sinn í myndinni. Hinsegin vampírumynd Hin expressjóníska vampýrumynd Þjóð- verjans F. W. Murnau, Nosferatu frá 1921, er ein sú fyrsta og áhrifamesta sinnar tegundar, full af eftirminnilegum atriðum: Skuggi vamp- írunnar, Orlocks greifa, mjakast upp stiga, hann gufar upp í reykjarmekki, hann starir ís- köldum augum, fullum af grimmd, örvænt- ingu og þjáningu, inni í ljósopið, túlkaður af undarlegum leikara með hið viðeigandi nafn Max Schreck, eyrun oddhvöss, hendurnar eins og klær, neglurnar eins og rýtingar. En hvað ef Schreck var ekki að leika vampíru, heldur var vampíra í raun og veru? Og Murn- au léti þess ógetið við aðra leikara og starfs- menn við tökur Nosferatu? Og starfsfólkið færi að fá ókennileg bit á hálsinn og þjást af ókennilegum slappleika? Svona er efnislegur grundvöllur Shadow Of the Vampire eða Skuggi vampírunnar, eins og handritshöfundurinn Steve Katz skrifar hana. Þessi mynd hefur vakið mikla athygli fyrir óvenjulegt efni og efnistök. Leikstjórinn E. Elias Merhige er af líb- önskum uppruna en menntaður og búsettur í New York, þar sem hann setti upp fjölmargar leiksýningar m.a. á verkum Shakespeares, Becketts og Strindbergs. Frumraun hans í kvikmyndagerð, Begotten (1991), er fáséð til- raun með hrollvekjuformið, þar sem guð fremur sjálfsvíg, móðir jörð tekur sæði hans og fæðir afkvæmi þeirra með skringilegum af- leiðingum. Begotten vakti athygli kvikmynda- áhugamanna, Time valdi hana eina af bestu myndum ársins, en hún fékk litla dreifingu. Merhige varð hins vegar eftirsóttur leikstjóri auglýsinga og rokkmyndbanda, m.a. fyrir Marilyn Manson (Anti-Christ Superstar). Um Skugga vampírunnar segir hann: „Hún er ekki hylling til Murnau eða þöglu myndanna. Hún er ekki einu sinni kórrétt sagnfræði. Ég nota Murnau til að velta fyrir mér hugmynd- inni um sköpunarsnilld á 20. öldinni ... En um- fram allt er myndin hrollvekjandi og fyndin saga um kvikmyndagerð, fáránlegt, lífrænt og gagntakandi eðli hennar.“ Hvað sem slíkri speki líður er Skuggi vamp- írunnar með þeim forvitnilegustu á hátíðinni. John Malkovich leikur Murnau og Willem Dafoe er hinn dularfulli Max Schreck. Fastur í æskunni Forvitnileg er einnig ný mynd úr óháða bandaríska geiranum, Chuck & Buck, gerð af leikstjóranum Miguel Arteta, sem er frá Puerto Rico og hefur áður getið sér gott orð fyrir frumraunina Star Maps. Handritshöf- undur myndarinnar, Mark White, leikur jafn- framt annað aðalhlutverkið, Buck O’Brien, 27 ára gamlan mann, sem enn hugsar og lifir eins og 11 ára drengur; hann býr hjá móður sinni, hefur aldrei unnið eða stundað framhaldsnám, hlustar aftur og aftur á gömlu plöturnar sínar, leikur sér með bílana sína og nartar í sleiki- brjóstsykra. Æskuvinur hans, Chuck eða Charlie Sitter, hefur hins vegar fullorðnast með eðlilegum hætti, er metnaðarfullur tón- listarfrömuður á uppleið í Hollywood og býr við vellystingar. Þegar móðir Bucks deyr leit- ar hann Chuck uppi og býður honum í jarð- arförina. Þeir hafa ekki sést í 15 ár en fyrir Buck er Chuck enn besti vinur hans. Chuck deilir ekki þeirri hugsun og þegar Buck flyst til Los Angeles og hyggst setjast upp hjá vini sínum vandast málið. Mark White segist hafa verið orðinn leiður á bíómyndum um fullkomið fólk sem lifir full- komnu lífi. Buck er andstæða Chucks, sem býr í paradís hinna fullkomnu, Los Angeles, en handan við þá framhlið er óöryggi og ótti. Miguel Arteta leikstjóri segir: „Ef ég ætti að lýsa því í einu orði um hvað myndin fjallar frá mínum sjónarhóli þá er það „fyrirgefning“. Maður fyrirgefur því fólki sem hefur valdið manni vandræðum og þá getur maður fyr- irgefið sjálfum sér og fullorðnast.“ Auk Whites eru í aðalhlutverkum bræðurn- ir Chris Weitz, sem leikur Chuck, og Paul Weitz, en þeir eru þekktastir sem leikstjórar grínsmellsins American Pie. Einkalíf síamstvíbura Önnur hnýsileg bandarísk mynd um sam- skipti tveggja manna er Twin Falls Idaho eða Síamstvíburarnir, sem gerð er af eineggja tví- burum og fjallar um síamstvíbura sem þeir leika sjálfir. Í upphafi myndarinnar kemur falleg ung vændiskona inn í niðurnítt gamalt hótel og bankar á herbergisdyr. Um leið og hún gengur inn segir hún við myndarlegan ungan mann sem kemur út úr baðherberginu: „Hér er allt fullt af afstyrmum“ og bætir við að hann líti þó út eins og venjulegur maður. Hún hefur varla sleppt orðinu þegar hún sér að þessi ungi maður er samtengdur öðrum eins. Þessir menn eru semsagt óaðskiljanleg- ir; þar af leiðandi eiga þeir ekkert einkalíf. Kynni þeirra af ungu vændiskonunni raska því heldur betur grónum samskiptum síams- tvíburanna. Síamstvíburarnir er frumraun tvíburanna Michaels og Marks Polish; Michael leikstýrir, þeir Mark skrifa handritið saman og fara með aðalhlutverkin. Þeir eru 27 ára gamlir og hafa alla tíð verið afar samrýndir. „Að vissu leyti,“ segir Mark, „fjallar Twin Falls Idaho um til- finningar okkar hvors til annars.“ Þar fyrir utan hafa þeir lengi haft óstöðvandi áhuga á síamstvíburum, allt frá því þeir sáu mynd af hinum frægu Chang og Eng Bunker sem Skuggi vampírunnar: Vágestur herjar á tökustað. Sögur: Forboðnar ástir og forboðin kvikmyndagerð. Skuldbindingin: Rannsóknarlögga sem getur ekki hætt. Brauð og túlípanar: Húsmóðir finnur lífshamingjuna í Feneyjum. LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 10. NÓVEMBER 2001 7 Hriktir í stoðum: Leikhússtríð í New York.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.