Lesbók Morgunblaðsins - 24.11.2001, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 24. NÓVEMBER 2001 13
BÆKURNAR um göldrunginn
Harry Potter verða senn gefnar
út á velsku eftir að höfundurinn,
J.K. Rowling,
gekk til samn-
inga við bóka-
forlagið
Bloomsbury á
dögunum.
Forlagið, sem
einnig gefur
Potter út í
Englandi, leit-
ar nú að þýð-
anda en Velska bókaráðið kem-
ur að fjármögnun verkefnisins.
Talsmaður útgefandans segir
verkefnið leggjast vel í menn en
þó sé fyrirjáanlegt að erfitt
verði að snúa ýmsum hugtökum
yfir á velsku. Nefnir hann orðið
„muggle“ sem dæmi. Ógerlegt
sé að þýða það á velsku. „Eina
leiðin sem mér sýnist fær í því
tilviki er að láta orðið halda sér
en breyta stafsetningunni,“ seg-
ir hann. Harry Potter kemur
sem sagt til með að auðga vel-
skan orðaforða á næstu miss-
erum.
Fölsuð bílflök
ÞRÍR menn hafa verið teknir
höndum í Marseille í Frakklandi
grunaðir um aðild að stórfelldri
listfölsun. Lögregla lagði í vik-
unni hald á um fjörutíu skúlpt-
úra og teikningar eignaðar
franska myndhöggvaranum
César en grunur leikur á að
hundruð verka hafi þegar verið
seld undir fölsku flaggi.
Einn hinna grunuðu, 45 ára
gamall maður, er talinn hafa
líkt eftir verkum Césars með því
að ganga í skrokk á bílum með
hamri og traðka á kaffivélum.
Aðrir í haldi eru blaðamaður og
listsali sem grunaður er um að
hafa falsað plögg varðandi höf-
undarrétt.
César, sem hét fullu nafni
César Baldaccini, andaðist árið
1998, 77 ára að aldri. Hann var
þekktur fyrir umdeilda tækni
sem gerði honum kleift að
pakka saman bílum og afmynda
málma. Tóku verk hans á sig
ýmsar myndir.
Lögregla veit ekki á þessu
stigi hversu margir listunn-
endur hafa orðið fyrir barðinu á
þremenningunum en kaupendur
eru oftar en ekki tregir að gefa
sig fram í málum af þessu tagi.
„Setið ykkur í spor kaupenda,“
segir talsmaður lögreglu. „Ann-
aðhvort eru þeir heiðarlegir –
en þá býður orðspor þeirra
hnekki – eða samsekir. Hvort
tveggja er vont.“
Talið er að salan hafi aðallega
átt sér stað í Frakklandi og
Belgíu og hagnaður þremenn-
inganna hlaupi á milljónum
Bandaríkjadala.
Tolkien verðmætur
PRÓFARKIR, frumútgáfur
bóka og sendibréf J.R.R. Tolk-
iens, höfundar Hringadrótt-
inssögu, seldust á um níu millj-
ónir króna í Lundúnum nýverið.
Kaupandinn lét nafns síns ekki
getið en hann bauð í gegnum
síma.
Óvenju mikill áhugi er á
Tolkien í Bretlandi um þessar
mundir en í næsta mánuði verð-
ur kvikmynd, byggð á fyrstu
bók trílógíunnar frægu, frum-
sýnd.
Efni þetta er úr safni náins
vinar Tolkiens, George Sayer að
nafni, og eru flest sendibréfin
stíluð á hann eða eiginkonu
hans. Þau voru skrifuð á ára-
bilinu 1952-71. Í einu þeirra seg-
ir Tolkien: „Þú reyndist mér
ákaflega vel þegar ég átti um
sárt að binda. Lof þitt og hug-
hreysting stöppuðu í mig stál-
inu.“
Potter á
velsku
ERLENT
J.K. Rowling
Á SÝNINGU í austursal Gerðarsafnssem ber heitið Sjónarhorn sýna hjóninMargrét Jóelsdóttir og Stephen Fair-bairn nýleg þrívíddarverk. Í verkun-
um, sem takast á við spurningar um skynjun
augnabliksins, tíma og sjálfsmynd, vinna Mar-
grét og Stephen með efnivið og form sem tengj-
ast milli verka, og varpa sífellt fram nýjum hug-
myndum og sjónarhornum. „Upphafið að þessari
sýningu liggur eiginlega í verkinu „Sólstafir“, en
það unnum við fyrir sýningu í Ljósafossvirkjun.
Þar hófum við tilraunir okkar með meðhöndlun
spegils, þannig að úr verður í senn sjónhverfing
og speglun,“ segir Margrét. Í „Sólstöfum“, líkja
listamennirnir eftir þeirri birtu sem sólin varpar
á fjörugrjót, og um leið breytingunni sem verður
á litaskynjun og birtu á ólíkum augnablikum
sama viðfangsefnis. „Við vinnum áfram með
þessa sólstafi í verkinu „Ferðasólstafir“ en þar
höfum við framreitt stafina í handhægum umbúð-
um, þannig að fólk getur tekið þá með sér, og
aukið á upplifun augnabliksins í landslaginu,“
segir Stephen. Stafirnir verða að nokkurs konar
afstæðum tímastikum í verkinu „Líðandi“, og að
tæki til nákvæmrar kortlagningar sjónarhorna
og skynjunar í „Staðir“. Þar hafa listamennirnir
vandlega kortlagt ólík sjónarhorn út frá sama
punktinum, og notað staðsetningartæki til að til-
greina afstöðuna nákvæmlega.
Margrét og Stephen hafa unnið saman að list
sinni í fjölda ára. Þau eru búsett við sjávarsíðuna
í Kópavogi, en bæði eru þau alin upp við sjáv-
arsíðu, Margrét á Ísafirði en Stephen við suður-
strönd Englands. Fjörugrjót, hafnir og hafið eru
þau viðfangsefni sem flest verkanna fjalla um, en
einnig er má gægjast inn í gömul kofaskrifli og
girðingarstaura sem tíminn hefur unnið á. „Tíða-
þulir“ sýnir skýrt þann persónuleika sem tíminn
gæðir efnisheiminn, en um er að ræða stafrænar
myndir af gömlum girðingarstaurum. Eftir því
sem staurarnir hafa verið bættir og tjaslað sam-
an í girðingarvinnunni í gegnum tíðina hafa þeir
tekið á sig ólíka mynd. „Staurarnir eru svo miklir
einstaklingar,“ segir Stephen. „Við höfum oft-
sinnis gengið fram hjá þeim, en það kemur að því
að þeir verða látnir fara. Í verkinu reynum við að
fanga fegurð þeirra, og leyfa sögu þeirra að
hljóma,“ segir Stephen.
Óvísindaleg lífsmynstur
Í vestursal Gerðarsafns sýnir Aðalheiður Val-
geirsdóttir málverk unnin í olíu á striga, sem bera
yfirskriftina Lífsmynstur. Hugmyndirnar að
verkunum sækir Aðalheiður í hinn óþrjótandi
heim lífvísinda, þar sem vefir, svif, frumur og
agnir í sífelldu mynstri vekja hugleiðingar um
upphaf, hringrás og tíma. „Ég geng út frá hinu
vísindalega í verkunum, en þó á mjög óvísinda-
legan hátt,“ segir Aðalheiður um verkin. „Þó svo
að ég sæki myndefnið í vísindatímarit og fræði-
bækur, er fyrst og fremst um sjónræna úrvinnslu
að ræða.“ Aðalheiður hefur unnið með afstrakt-
form í málverkum sínum fram til þessa og segir
hún lífræna viðfangsefnið vera útærslu á þeirri
vinnu. „Þessar myndir hugsa ég hins vegar sem
nokkurs konar sýnishorn eða sýni,“ bendir Að-
alheiður þó á. „Ég tek nokkurs konar sýni af
þessum lífrænu mynstrum, en myndirnar enda
hvergi, þær gætu allt eins þakið allan vegginn.
Um leið má líta á myndirnar sem nokkurs konar
prufubúta af mynstruðu efni.“
Í meðferð sinni á hinu vísindalega viðfagnsefni,
setur Aðalheiður fram aðra mynd af lífvísindun-
um en þá ógn sem margir sjá í þróun þeirra. Hún
lítur aðeins á fegurðina í lífvísindunum, eins og
þau birtast henni í myndrænu formi. „Hugmynd-
ina að verkunum fékk ég einmitt fyrst á vísinda-
fyrirlestri. Systir mín lauk doktorsgráðu í líf-
fræði fyrir skömmu og fylgdist ég auðvitað með
doktorsvörninni. Ég skildi auðvitað ekkert í því
sem þar var til umfjöllunar, en þegar ljósmynd-
um af lífrænum formum var varpað upp á vegg
varð ég allt að því fyrir vitrun,“ segir Aðalheiður
og hlær. „Fyrir mér voru myndirnar heillandi
heimur út af fyrir síg, því ímyndirnar fela í raun í
sér svo margar spurningar um lífið,“ segir hún að
lokum.
Hið „kvenlega“ handverk
Sýning Hrafnhildar Sigurðardóttur á neðri
hæð ber heitið Skoðun. Þar sýnir Hrafnhildur
lágmyndir unnar með blandaðri tækni, en verkin
eru unnin úr öllu frá tré, plasti, vír, fiðri og hör til
augnskugga, varalita og spegla. Í verkunum seg-
ist Hrafnhildur fjalla um stöðluð viðhorf til
kvenna og handverks sem „kvenlegs“ miðils.
Fjögur verkanna vísa beint til þeirrar ímynda-
mótunar og hlutgervingar sem lögð er á líkama
kvenna í vestrænu samfélagi. „Allir eins...ei til
neins“ sýnir röð brjósta, heklaðra úr hör, sem eru
eftirmynd hvert af öðru og vísa til staðlaðrar feg-
urðarímyndar. Í vekinu „Á bláþræði/Liposuction
kills“ víkur Hrafnhildur jafnframt að þeirri
áhættu sem felst í fegurðaraðgerðum og „Rúllu-
pylsa og slátur“ tengist neikvæðri líkamsupplifun
og uppnefnum á konum og líkamshlutum kvenna.
Uppsprettu verksins segist Hrafnhildur sækja í
reiði og skömm sem hún upplifði þegar kvensjúk-
dómalæknir líkti kynfærum hennar, saumuðum
eftir fæðingu, við rúllupylsu. „Hvernig svarar
maður svona ummælum?“ segir Hrafnhildur. Í
verkinu hefur hún hins vegar engin önnur svör en
að snúa uppnefninu upp á þann sem uppnefnir.
Verkið „Spegill, spegill“ er unnið úr gömlum
snyrtivörum úr fórum Hrafnhildar, og segir hún
verkið vera nokkurs konar uppgjör við snyrtingu
og snyrtivörur. Í verkinu hefur Hrafnhildur
blandað litum úr augnskuggum og varalitum út í
kertavax, og límt litaeiningarnar á spegil. „Ef lit-
ið er í spegilinn sést manneskjan varla fyrir lit-
unum,“ segir Hrafnhildur.
Í verkum á borð við „Krúsíndúlla,“ „Helber
sannleikur“ og „Fengur“ er tekist á við hand-
verkið, sem konur hafa fengist við í gegnum ald-
irnar. Endurtekningin og „dúllið“ í hekluðum
dúkum endurspeglar að sögn Hrafnhildar stöðu
kvenna í samfélaginu, áskipuðu aðgerðarleysi
þeirra og kyrrsetningu á heimilinu. „En um leið
er ég að vinna með viðhorf til textílverka innan
listheimsins, því hér er um að ræða efnivið sem
hefur einfaldlega neikvæðan stimpil vegna þess
að hann tengist kvenleika.“ Í verkunum má
greina tengslin, þar form þeirra vísa óljóst til
kvenlegs líkamleika. „Miðillinn og umfjöllunar-
efnið kallast þannig mjög beint á, og minni ég
með því á að listaheimurinn er langt frá því að
vera laus við kvenfyrirlitningu,“ segir Hrafnhild-
ur að lokum.
Sýningunum Sjónarhorn, Lífsmynstur og
Skoðun lýkur 2. desember.
ÓLÍK
SJÓNAR-
HORN
Morgunblaðið/RAX
Stephen Fairbairn, Margrét Jóelsdóttir, Aðalheiður Valgeirsdóttir og Hrafnhildur Sigurðardóttir sýna
í Gerðarsafni um þessar mundir.
Í Gerðarsafni í Kópavogi
standa um þessar mundir
yfir þrjár myndlistarsýn-
ingar þar sem tekist er á
við ólík viðfangsefni.
HEIÐA JÓHANNSDÓTTIR
gekk um safnið í fylgd
sýnenda.
heida@mbl.is
DAGSKRÁ ætluð börnum verður í
Menningarmiðstöðinni Gerðubergi í
dag. Yfirskriftin er „Lestu fyrir mig“
og hefst kl. 13, þá frumsýnir Stopp-
leikhópurinn Ævintýri Kuggs og Mál-
fríðar eftir Sigrúnu Eldjárn. Með hlut-
verk Kuggs og Málfríðar fara Eggert
Kaaber og Katrín Þorkelsdóttir. Tón-
list og leikstjórn er í umsjá Valgeirs
Skagfjörð en búninga gerði Súsanna
Magnúsdóttir. Leikhópurinn hannar
sjálfur leikmyndina. Þá sýnir Brúðu-
leikhúsið 10 fingur Jólaleikinn með
Leiðindaskjóðu.
Lesið verður úr nýjum barnabókum:
Ólafur Gunnar Ólafsson les úr Andan-
um í Miklaskógi, Olga Guðrún Árna-
dóttir les úr bók Guðmundar Ólafsson-
ar Lísa og galdrakarlinn í Þarnæstu-
götu, Sigrún Eldjárn les úr Geimeðlu-
eggjunum og úr bók Þórarins Eld-
járns, Grannmeti og átvextir, Anna V.
Gunnarsdóttir les úr Hnoðri litli eign-
ast vini, Auður Jónsdóttir les úr bók
sinni Algjört frelsi og Þóra Másdóttir
les úr bók sinni Svona stór.
Kynnar eru Aðalsteinn Ásberg og
Anna Pálína sem einnig skemmta gest-
um með tónlist og söng á milli upp-
lestraratriða. Aðgangur er ókeypis.
Morgunblaðið/Ásdís
Málfríður og Kuggur skoða bréfið frá prinsinum. Katrín Þorkelsdóttir
og Eggert Kaaber í hlutverkum sínum.
BARNADAGUR
Í GERÐUBERGI