Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.2002, Síða 12

12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 11. MAÍ 2002
„LÍTIÐ barn horfir hugfangið á óróann yfir
vöggunni sinni. Litskrúðugar litlar verur
hanga í þráðum, leika alls kyns jafnvægisleiki
og bærast við minnstu hreyfingu andrúms-
loftsins. Ímyndið ykkur nú svona óróa þar
sem litlu verurnar eru orðnar fullvaxnar
manneskur, trommuleikarar af holdi og blóði
og óróinn hangir neðan úr stórum krana. Í
miðjum óróanum sýnir loftfimleikamaður
ótrúlegar listir mitt í kraftmiklum, flæðandi
taktmynstrum trommuleikaranna.“
Þannig kynnir Listahátíð Óróaseggina, eða
Mobile Homme, franska götulistamenn sem
sýna listir sínar við Reykjavíkurtjörn á morg-
un kl. 14.00. Jón Þórisson stjórnar þessu
verkefni Listahátíðar og hefur meðal annars
haft með höndum að útvega þeim krana.
„Þetta eru götulistamenn, trommuleikarar,
sem við ætlum að hífa upp í um 30–40 metra
hæð. Þar hanga þeir skrautlega klæddir í
óróa, en með þeim er líka loftfimleikakona
sem gerir sínar kúnstir úr rólu, undir
trommuleiknum. Þetta verður mikið fyrir
augað, og kannski svolítið skuggalegt. Ég er
einmitt að fara með þau núna niður í Hljóm-
skálagarð að kanna aðstæður. Þetta lítur allt
vel út í dag, en það er nú svo með Ísland að
hér eru bara sýnishorn úr veðri. Þau segjast
nú þola talsverðan vind, en allt hlýtur þetta
þó að hafa sín mörk. Það má þó varla vera al-
veg logn, eitthvað verður óróinn að hreyfast.“
Mobile Homme er hópur listamanna sem
starfa með Transe Express-fjöllistahópnum í
Frakklandi. Hópurinn var stofnaður árið
1987 af Gilles Rhode og Brigitte Burdin sem
enn starfa sem listrænir stjórnendur hópsins.
Með Transe Express starfa nú um 60 lista-
menn sem einkum koma fram á götum úti, á
svölum og syllum hárra bygginga eða hang-
andi niður úr turnum og krönum. Hópurinn
vakti heimsathygli um árþúsundamótin í Par-
ís þegar hann stóð fyrir tilkomumiklu sjón-
arspili við Pompidou-nýlistasafnið. Það er
sama hvar borið er niður í umfjöllun um sýn-
ingar Óróaseggjanna, „mikið undur“ og „til-
komumikið sjónarspil“ segja þeir sem séð
hafa. Hópurinn hefur komið fram við ólíkustu
tækifæri um allan heim, en listamennirnir eru
tíðir gestir á listahátíðum og eins við opnanir
og vígslur húsa, þar sem þeir hanga gjarnan
eins og bjargfugl í klettavegg meðan þeir
leika listir sínar. Allir sem vilja ættu að geta
notið sjónarspils Óróaseggjanna á Listahátíð,
því sýning þeirra við Reykjavíkurtjörn er að
vonum öllum opin.
Óróaseggirnir Mobile Homme
„ÞAU SEGJAST ÞOLA
TALSVERÐAN VIND!“
Óróaseggir í sjöunda himni.
E
IGUM við ekki bara að hittast á
Gráa kettinum? Það á hvort
sem er alveg eftir að setja sýn-
inguna upp,“ segir Ólafur Elías-
son þegar blaðamaður nær af
honum tali eftir komuna til
landsins. Þegar þetta samtal á
sér stað er mjög farið að líða að
sýningaropnun í galleríi i8 en Ólafur er hinn
rólegasti. Þegar við hittumst síðan á umræddu
kaffihúsi á föstudagsmorguninn virðist sýning-
in enn vera til að mestu leyti í höfði Ólafs, sem
dregur upp blað og blýant, og fer að skissa upp
grunnmynd af galleríi i8. „Sko,“ segir hann og
byrjar á því að byrgja algerlega fyrir glugga
gallerísins með þunnum viðarvegg. „Ég bý til
nokkurs konar kassa úr sýningarrýminu á efri
hæð gallerísins, sem verður alveg myrkvaður.
Innan þessa rýmis eru síðan þrjú verk sem
fjalla á einhvern hátt um það hvernig við sjáum
og skynjum. Sýningin er þannig hugsuð sem
ein heild, þó svo að hlutarnir fjalli um ólíkar
hliðar viðfangsefnisins.“
Hér mundar Ólafur blýantinn og teiknar gat
á viðarvegginn, sem safnlinsu verður komið
fyrir í, með það í huga að varpa ljósinu utan af
götunni inn á skjá í myrkvuðu sýningarrým-
inu. „Þetta er útfærsla á hugmyndinni um hina
frumstæðu myndavél eða „camera obscura“,
tækni sem fyrst var notuð á endurreisnartím-
anum. Vegna myrkursins í gallerírýminu varp-
ast götumyndin fyrir utan glugga i8 í gegnum
safnlinsuna á skjáinn þar inni. Þetta er því
nokkurs konar bein útsending (eða innsetn-
ing!) á veruleikanum úti fyrir,“ segir Ólafur. „Í
gluggaveggnum hinum megin verður síðan
kviksjá, sem speglar götumyndina í nokkurs
konar sjónhverfingu (Ólafur teiknar nokkur
óregluleg form til skýringar og lýsir því með
nokkurs konar krassi hvernig speglar hring-
sjárinnar magna upp og brengla götumynd-
ina). Í þriðja verkinu er ljósi varpað á vegg inni
í galleríinu sem skapar tilfinningu fyrir þrívíðu
veggjarými. Í gallerínu reyni ég að skapa
ákveðna metafóru fyrir mannshöfuðið. Við get-
um litið á rýmið sem höfuð, gluggana með lins-
unum sem augu og skynjun áhorfenda sem
heilastarfsemi,“ segir Ólafur og horfir hugsi á
teikninguna fyrir framan sig.
Myndlist sem sjálfsathugun
Í myndlist sinni hefur Ólafur mjög beint
sjónum að því hvernig við upplifum veru-
leikann og þáttum sem hafa áhrif á þá upplifun.
Sýningin í i8, er að sögn Ólafs tengd því sem
hann hefur verið að sýna að undanförnu, þó svo
að útfærslan sé önnur og í raun afmörkuð við
þrjár hliðar á skynjunarferlinu. „Camera
obscura-verkið í i8 fjallar um virkni sjónarinn-
ar, kviksjáin vísar til sjónhverfinga og muninn
á því hverju við trúum og hvað við sjáum og
þriðja verkið þ.e. veggmyndin, fjallar um þann
þátt sem heilastarfsemin á í að skapa þær
myndir sem við sjáum. Með því að leiða áhorf-
andann í gegnum þessar upplifanir, vil ég
virkja hann til að leiða hugann að eigin stöðu
sem skynjanda umheimsins,“ segir Ólafur.
„Þannig er þátttaka sýningargestsins ómiss-
andi þáttur í verkum mínum. Án áhorfandans
er sýningin ekkert, því verkin hafa takmarkað
gildi sem myndverk í sjálfu sér.“
– Tengist áhersla þín á sjónræna skynjun,
þar sem notast er við ýmiss konar tækni frá ár-
dögum ljósmynda og kvikmynda, að einhverju
leyti því vægi sem sjónræn menning hefur í nú-
tímasamfélagi?
„Á vissan hátt já, en kannski mætti frekar
lýsa þessum áhuga sem nokkurs konar grunni
fyrir víðtækari athuganir á hlutum sem eru að
gerjast í samtímanum og birtast samtímis á
ólíkum þekkingarsviðum. Með notkuninni á
camera obscura, er ég líklegast fyrst og fremst
að líta aftur til endurreisnartímans, þegar
þessi tækni var virkjuð í teiknivélum og við
þróun ákveðinnar rýmishugsunar. Á þessum
tíma, þ.e. í kringum upplýsinguna, fær mað-
urinn nefnilega áhuga á sjálfum sér, og að
kanna eigin virkni. Það er kannski fyrst á þess-
um tíma sem maðurinn verður ekki aðeins fær
um að hugsa, heldur fær að hugsa um það að
hugsa. Í byrjun tuttugustu aldar birtist við-
leitnin til sjálfsathugunar á mun sterkari hátt í
áhrifamiklum pælingum bæði sviði sálgrein-
ingar og ljósmyndunar,“ segir Ólafur og hug-
leiðir orð sín um stund.
Hvað er listahátíð?
„Lykilhugtak í því sem ég er að reyna að
koma hér orðum að er þáttur sjálfsskoðunar í
þekkingarleit,“ segir Ólafur. „Það er ekki nóg
að beina sjónum að nýjum uppgötvunum og
framþróun, samfélög verða að geta staldrað
við og spurt sig hvert þau eru í raun að stefna
og hvernig þau sjái hlutina í kringum sig. Hlut-
verk listarinnar hefur kannski alltaf falist í því
að meira eða minna leyti standa fyrir slíkri
sjálfsathugun. Ég vinn að minnsta kosti að
minni myndlist á þessum forsendum, enda er
ég myndlistarmaður, ekki eingöngu vegna
þess að ég hef áhuga á listum, heldur fyrst og
fremst vegna þess að ég hef áhuga á samfélag-
inu,“ segir Ólafur.
„Ég held að íslenskt samfélag, með allri
sinni atorku og uppbyggingu, þurfi mjög á
vandlegri sjálfsskoðun að halda. Margir eru ef-
laust hæfari til að leggja mat á þetta umræðu-
efni en ég, en að mínu mati skortir Íslendinga
dálítið þennan þátt. Þetta orsakast vafalaust af
því hversu lítil áhersla er lögð á það frá hendi
stjórnvalda að skapa hér grundvöll fyrir menn-
ingu og listsköpun til að virkilega vaxa og
dafna, á þann hátt að hún geti látið til sín taka á
hugmyndafræðilegum og efnahagslegum
grundvelli. Ég held til dæmis að Listaháskól-
inn sé stærð sem búi yfir miklum möguleikum
en hann fær einfaldlega ekki nógu mikla pen-
inga til að fá að blómstra og skila verðmætum
út í samfélagið í umbreyttu formi. Þetta eru
einmitt spurningar sem við ættum að velta fyr-
ir okkur í kringum Listahátíð. Við þurfum að
spyrja okkur hvers vegna verið er að efna til
listahátíðar, hvað við viljum fá fram með slík-
um viðburði og hvernig hann getur skapað
okkur frekari möguleika á að efla sjálfsskoðun
og listsköpun í samfélaginu.“
Ef allt gengur að óskum og teikning Ólafs
tekur á sig áþreifanlega mynd í galleríi i8, mun
hann hverfa til síns heima, sem skipt er milli
Berlínar og Feneyja, strax eftir helgi – og hef-
ur tæp vikudvöl hans hér á landi þá verið vel
nýtt. „Sama dag og sýningin er opnuð í i8,
verður opnaður Mýrargarður, verk sem ég
vann í samvinnu við Landform inn í nýjar höf-
uðstöðvar Íslenskrar erfðagreiningar í Vatns-
mýrinni. Þá sé ég um sýningarstjórn myndlist-
arsýningar í Galleríi Gangi sem verður opnuð
um helgina. Þar sýna fimm vinir mínir af ýms-
um þjóðernum sem allir búa í Berlín. Þá sýn-
ingu kom ég með í tösku til Íslands,“ segir
Ólafur.
Sýning Ólafs Elíassonar er framlag gallerís
i8 til Listahátíðar í Reykjavík.
SÝNINGIN ER EKKERT
ÁN ÁHORFANDANS
Ólafur Elíasson, Íslendingurinn, Daninn, Berlínar-
og Feneyjabúinn, hefur á undanförnum árum
unnið sér sess sem eftirsóttur myndlistarmaður á
alþjóðavettvangi. Fyrir helgi kom hann til Reykjavíkur
með stóra sýningu í höfðinu, aðra í töskunni og þá
þriðju úti í mýri. HEIÐA JÓHANNSDÓTTIR spjallaði
við Ólaf um sýninguna sem opnuð verður í i8 á
morgun í tengslum við Listahátíð í Reykjavík.
Morgunblaðið/Ásdís
Ólafur Elíasson ætlar að leiða sýningargesti í gegnum sjónhverfingar og sjálfsskoðun í myrkv-
uðu rými sýningarsalarins í gallerí i8. Hér leggur hann drög að því að smíði nokkurs konar stað-
bundinnar útfærslu camera obscura-tækninnar.
heida@mbl.is