Lesbók Morgunblaðsins - 06.07.2002, Blaðsíða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 6. JÚLÍ 2002
N
ÝSKIPAÐUR sendiherra
Kanada á Íslandi, Gerald
R. Skinner, opnar í dag
sýningu á verkum kan-
adíska landslagsmálar-
ans Davids Alexanders í
aðalsal Hafnarborgar,
menningar- og lista-
stofnunar Hafnarfjarðar. Sýningin er jafn-
framt fyrsti stórviðburðurinn í menningarleg-
um samskiptum Íslands og Kanada í kjölfar
stofnunar sendiráðs Kanada á Íslandi.
David Alexander er meðal þekktustu núlif-
andi listamanna í Kanada og eru verk hans
reglulega til sýnis á helstu söfnum og galleríum
þar í landi. Í litríkum og kraftmiklum málverk-
um sínum túlkar hann stórbrotna náttúru
Saskatchewan, Skotlands, Mexíkó, Suðvestur-
ríkja Bandaríkjanna, Grænlands og síðast en
ekki síst Íslands. Alexander er einnig þekktur
sem sýningarstjóri, m.a. hefur hann sett saman
sýningar á verkum frumkvöðla hins kanadíska
landslagsmálverks, Sjömenninganna svoköll-
uðu, í heimalandi sínu.
Flökkuþráin og ferðirnar á vit hins óþekkta
eru drifkraftur Davids Alexanders, en lista-
maðurinn forðast þó að túlka landslagið sem
ferðamaður heldur er honum efst í huga jarð-
söguleg, goðsagnaleg og tilfinningaleg merk-
ing þeirra náttúrukrafta sem hann stendur
frammi fyrir hverju sinni. Að hans mati eru
þessir kraftar hvergi gegnsærri og áhrifameiri
en á norðurslóðum. Þessum kröfum kemur
hann á framfæri í stórum málverkum og með
miklum andstæðum forma og lita, setur þannig
af stað röð sjónrænna árekstra sem halda
áhorfandanum hugföngnum. Málverkin í Hafn-
arborg eru afrakstur Íslandsdvalar Alexand-
ers sumarið 2000, er hann var með vinnuað-
stöðu í Straumi. Hann varð altekinn af
hraunlandslaginu bæði á Reykjanesskaganum
og víðar á Suðurlandi, og um leið af því hvernig
Jóhannes Kjarval túlkaði þetta landslag hér á
árum áður. Þessar myndir hafa nú verið sýnd-
ar víða um Kanada við afar góðar undirtektir.
Orkideur í óbyggðum
„Ég byrjaði á þessari myndaröð fyrir um sex
árum,“ segir David Alexander. „Í myndunum
er ég að vinna með hugmyndina um það hvern-
ig við mennirnir horfum á náttúruna og hvern-
ig við um leið temjum hana að eigin reynslu
með aðskotahlutum sem sem eru okkur venju-
legir og tamir. Ég kom hingað til Íslands fyrst
árið 1999 og dvaldi hér í mánuð; ferðaðist um
landið og teiknaði landslagið. Mér var þá boðið
að sýna hér í Hafnarborg og ég sagði strax já.“
Hlutirnir sem David Alexander setur í lands-
lagið vekja eftirtekt; – það eru þeir sem draga
okkur að því. Fjallgarður með bambusstól í
forgrunni; lækir og fossar umvafðir orkideum;
dalir bak við frumskóg af kaliblómum. Það þarf
að horfa djúpt inn í myndirnar til að finna
landslagið. „Þetta er mín leið til að sýna hvern-
ig við eignum okkur allt á jörðinni. Stóllinn er
eitthvað sem okkur langar að setjast á til að
njóta okkar og þess sem við sjáum. Hann hefur
praktískt gildi. Þessi framandi blóm vekja hins
vegar upp spurninguna hvað þau séu að gera
þarna, því við vitum að þau þrífast ekki í þessu
landslagi. Blómin hafa mismunandi merkingu
allt eftir því hver áhorfandinn er. Hvítt blóm í
vestrænni menningu er tákn hreinleikans,
meðan það táknar dauðann í asískri. Þannig
horfir hver og einn á landslagið og út frá eigin
forsendum, því blómin hafa ólíka merkingu eft-
ir því hvaðan þú kemur og hver þú ert. Þetta
eru spurningarnar sem ég velti fyrir mér, og
þannig set ég þær upp í myndmálinu. Blómin
eru líka öll í forgrunni, þannig að þú þarft að
taka þér tíma til að komast inn í landslagið og
leita það uppi bak við þessi menningarlegu
tákn.
Helg jörð eða vígaslóð
Þessa mynd kalla ég Eldhús jarðar. Þannig
er Ísland fyrir mér. Það er eins og að ganga á
eggjaskurn, gæti brotnað hvenær sem er. Mað-
urinn þarf að fara varlega og og tilfinningin er
sú að maðurinn fái aðeins að vera á þessari jörð
svo lengi sem honum er ætlað. Landið hér er
svo ungt og viðkæmt og mér finnst að mað-
urinn geti brotið það hvenær sem er.
Ég las eitt sinn mjög áhugaverða bók eftir
Simon Shama sem heitir Landslag og minning
(Landscape and Memory). Þar segir hann með-
al annars frá hugmynd sinni um hinn eina nátt-
úrulega skóg sem eftir er í Evrópu. Hann er í
Póllandi [Katynskógur]. Eina ástæðan fyrir því
að þessi skógur hefur fengið að lifa er sú að
harðstjórar margar aldir aftur í tímann eign-
uðu sér hann sem griðastað. Á hinn bóginn
voru ótal gyðingar drepnir og grafnir í þessum
skógi. Þannig er sama jörðin einum manni
vígaslóð meðan hún er helg í augum þeim
næsta. Þetta sjáum við hvarvetna í sögu
mannsins; – í dag sjáum við þetta í Ísrael.
Landið hefur táknræna merkingu sem mað-
urinn gefur því, og hún fer eftir því hver þú ert.
Tvíburaturnarnir í New York voru tákn í
landslagi borgarinnar. Hvaða tákn getur komið
í staðinn fyrir þá? Þetta eru hugmyndir mínar
um það hvernig fólk horfir á landið með ólíku
hugarfari og með ólíkan bakgrunn, sögu og
menningu. Iðnaðarsamfélagið horfir öðrum
augum á landið en þeir sem vilja hlú að því. Ís-
land er lítið land og það þarf að hugsa vel um
það. En það er alltaf von, og ég held að blómin í
landslaginu mínu séu einmitt vonin.“
David Alexander fæddist árið 1947 í Van-
couver. Árið 1985 útskrifaðist hann frá Sask-
atchewan-háskólanum í Saskatoon. Hann hef-
ur sýnt verk sín víða um heim, t.d í Englandi,
Skotlandi, Bandaríkjunum og Tékklandi, fyrir
utan fjölda sýninga í heimlandi sínu.
Ætar konur og eimaðar sálir
Í Sverrissal Hafnarborgar verður opnuð
sýning á verkum sjö listamanna sem kalla sig
Distill. Þetta er alþjóðlegur hópur sem vinnur
rýmisverk sem rannsaka mannlega reynslu í
myndverkum unnin í ýmis efni. Hópurinn skír-
skotar til skynjunar líkamans frá menningar-
legu og skynrænu sjónarhorni. Þótt nálgunin
og aðferðirnar sem listamennirnir nota til að
skýra hugmyndir sínar séu mismunandi, nota
þeir oft sameiginlegt stef endurtekningarinn-
ar. Þeir draga út og umbreyta innsta kjarna
mannlegrar reynslu. Einn Íslendingur er í
hópnum, Hrafnhildur Sigurðardóttir.
„Við sem í hópnum erum, lærðum saman í
Colorado í Bandaríkjunum. Við sýndum einu
sinni saman og það gekk svo vel, að við
ákváðum að stofna þennan hóp. Síðan erum við
búin að sýna einu sinni í Chicago og erum með
aðra í farvatninu í Colorado, og hugsanlega
eina á Ítalíu. Við erum öll með rýmisverk, og
erum öll útskrifuð úr skúlptúr og keramik-
deildum skólans. Um það leyti sem við útskrif-
uðumst vorum við öll að vinna textílverk í rými,
en annars erum við öll með blandaða tækni; –
leir eða textíl, – bara það sem hentar hverju
sinni.“ Enska sögnin to distill, þýðir að eima
eða þjappa saman og segir Hrafnhildur lista-
menn hópsins eiga það sameiginlegt að stunda
eins konar eimingu eða samþjöppun á mann-
legri reynslu, tilfinningum og mannslíkaman-
um út frá ýmsum sjónarhornum. Húmorinn er
áberandi í verkum hópsins, en undirtónninn er
alvarlegur. „Verkið mitt, Sweet Sugar Candy
er bakki með því sem lítur út fyrir að vera
konfektmolar. Þegar þú horfir nánar á molana
sérðu að þetta eru kvenmannsbrjóst og skaut.
Þú hlærð þegar þú sérð það, en svo kviknar
hugsunin á bakvið. Það er alltaf verið að bera
okkur konurnar saman við sælgæti, – eins og
við séum ætar og nota kvenlíkamann í alls kon-
ar samhengi, eins og auglýsingum fyrir eitt-
hvað sem tengist honum ekki neitt.“
Listamennirnir í Distill eru:
Maria Patricia Tinajero-Baker frá Equador.
Draumar og töfrar eru uppistaðan í verkum
hennar og hún bræðir saman manneskjur og
landslag. Amy Barillaro er bandarísk. Hún
notar sama tjáningarform og notað er í leikjum
barna. Í verkum sínum skráir hún og kortlegg-
ur leiki sem tilheyra fortíðinni og leiðir þannig
áhorfandann inn í veröld barnsins. Ann Chucv-
ara er einnig frá Bandaríkjunum. Í verkum
hennar er engin saga og enginn þráður. Þar
sem þau verða ekki túlkuð með orðum þarf að
skynja þau beint og án tengiliða. Tsehai John-
son er fædd í Eþíópíu. Hún rannsakar hvernig
leirnytjahlutir geta endurspeglað menningu,
einkalíf manneskjunnar og félagslegt um-
hverfi. Julie Poitras Santos er bandarísk.
Skúlptúrar hennar eru könnun á tengslum lík-
amlegrar, innri reynslu og veröldinni sem um-
lykur okkur. Feminismi og staða konunnar er
umræðuefni Hrafnhildar Sigurðardóttur. Verk
hennar tengjast því hvernig líkami konunnar
hefur verið notaður í auglýsingaskyni og
hvernig dæmigert handverk kvenna hefur yf-
irleitt verið skoðað sem dægradvöl. Jaeha Yoo
er bandarískur og karlmaðurinn í hópnum.
Hann bendir á að hlutir hafi í sjálfu sér enga
sögu. Sagan komi frá þeim sem skoðar verkið,
áhorfandinn sæki sögur í sameiginlega vitund
okkar og tengi þær verkinu.
Sýningarnar í Hafnarborg verða opnaðar kl.
15 í dag. Þær eru opnar alla daga nema þriðju-
daga frá kl. 11 til 17 og lýkur 22. júlí.
„MÍN LEIÐ TIL AÐ SÝNA
HVERNIG VIÐ EIGNUM OKK-
UR ALLT Á JÖRÐINNI“
Morgunblaðið/Sverrir
David Alexander við Eldhús jarðar.
Morgunblaðið/Sverrir
Hrafnhildur Sigurðardóttir, Jaeha Yoo og Julie Poitras Santos í Distill.