Pressan - 30.09.1988, Síða 18

18
Föstudagur 30. september 1988
JÓNASTRYGGVASON
sovétmenntaður fimleikaþjálfari
ALAGIÐ MEIRA EN A
HANDBOLTA S TRÁK UNUM
Þeir segja að konur hafi orðið svo hrifnar þegar Jónas
Tryggvason fór að tala í sjónvarpið að símalínur þar á
bæ hafi verið rauðglóandi. Jónas renndi sér i gegnum
sjónvarpsútsendingar eins og hann hefði þennan fjöl-
miðil í blóðinu. Og þjóðin hún var miklu nær um
leyndardóma fimleikanna — tvöfaldar skrúfur, flikk,
klínur og krabba. Þessi íþrótt, sem mörgum finnst hund-
leiðinleg á að horfa, var allt í einu orðin hið dægilegasta
skemmtiefni. Þeir segja annars að Jónas Tryggvason sé
að vinna mikil stórvirki með ungum íslenskum fimleika-
krökkum. Til þess hefur hann líka veganestið, því í heil
fimm ár nam hann fimleikafræði i Mekku þeirrar íþrótt-
ar, Sovétríkjunum.
„Pegar ég var að byrja að stunda
fimleika fyrir einum fimmtán árum
var íþróttin ákaflega vanþróuð hér
á landi. Hún var næstum því út-'
dauð, það voru varla haldin Is-
landsmót. bað Jjotti ekkert athuga-
vert við það heldur að ég byrjaði
fjórtán ára gamall, sem er satt að
segja alltof seint. Síðan þá hef ég
verið meira og minna í fimleikum
allar stundir. Þetta er mikið að
breytast. Þaðer uppgangur í íþrótt-
inni hér á landi og skilningur á því
að krakkarnir þurfa að byrja
snemma til að ná árangri. Á hverju
ári laum viö inn fjöldann allan af
krökkum á aldrinum 5—6 ára —
þegar ég var að stíga mín fyrstu
spor var alvanalegt að fólk byrjaði
ekki fyrr en það var komið hátt á
tvítugsaldur. “
— Er þetta ekki með fádæmum
krefjandi íþrótt, menn mega varla
vera að því að hugsa um margt ann-
að en fimleikana?
„Hún er það. Það er í raun meira
álag á I0—11 ára krökkum sem eru
að æla fimleika heldur en á Itand-
boltalandsliðinu og á sundköppum
á borð við Eðvarð Þór. Þau sem eru
hvað efnilegust æfa eina 20—30
tíma á viku. Og það er náttúrlega
ýmislegt annað sem gerir okkur
erfitt fyrir. Til aðspila fótbolta þarf
varla annað en að stilla upp tveimur
mörkum úti á túni, en þau áhöld
sem þarf í almennilegan fimleikasal
kosta 5—6 milljónir og lágmarks-
búnaður kostar hátt í milljón."
— Þurfa menn ekki líka að vera
sérstaklega útbúnir frá náttúrunnar
hendi til að eiga einhverja von i lim-
leikum?
„Jú, það er alveg víst. Sá sem á
ekkert erindi í fimleika finnur það
fljótt ogdettur út. Þeir sem ekki eru
liðugir og ná ekki að tileinka sér
splitt og spíkat eða beygja sig alveg
saman í keng endast varla lengi og
eins er mikilvægt að hafa snerpu og
sprengikraft, kraft til að franr-
kvæma há stökk. Svo veltur þetta
líka mikið á erfðaeiginleikum eins
og hæö, þyngd og beinabyggingu."
ÓMANNÚDLEGUR
ÞRÆLDÓMUR?
— Nú er mikið talað um að
þarna sé alltof mikið lagt á ung
börn, þrotlausar æfingar og þræl-
dómur?
„Flestallt sem við tökum okkur
fyrir hendur í dag er orðið svo sér-
hæft, við erum farin að sérhæfa
okkur í öllum mögulegum hlutum
strax í bernsku. Það er það sem þarf
til að ná árangri. En það er heldur
enginn sem skyldar okkur til að
standa í þessu ef við viljum ekki ná
árangri. Við íslendingar höfum náð
langt í skákinni. Ástæðan er sú að
við höfum haldið á málunum eins
og þeir gera úti í hinum stóra heimi,
til dæmis í austurblokkinni. Krakk-
arnir læra mannganginn i frum-
bernsku, mæta reglulega á skákæf-
ingar, læra teoríu og tefla á mótum.
Þetta skilar árangri. Það þýðir ekki
að býsnast alltaf yfir því hvernig
þeim sé þrælkað út þessum austur-
þýsku, rúmensku og rússnesku
stelpum, hvað þetta sé grimmt. Ef
við viljum vera með verðum við að
lara að eins og þeir. Við eigum ekki
annarra kosta völ. Annars eru
ýmsar mótsagnir i þessu. Sjáðu til
dæmis krakka sem læra á hljóð-
færi. Þáu eru sett fyrir framan
píanó og þurla helst að æfa sig 6—8
tíma á dag. Þau eru bókstaflega
jörðuð fyrir framan flygilinn. Það
talar aldrei neinn um að þetta sé
andstyggilegl eða ómanneskjulegl."
—- Svona hugsa þeir ábyggilega
fyrir austan járntjald, en eiga þessi
viðhorf heima hérna á Fróni?
„Það verður enginn afreksmaður
nema með mikilli vinnu, sjálfsaf-
neitun og aga. Þetta á jafnt við urn
fimleikamenn, myndlistarmenn,
tónlistarmenn, Iistdansara, skák-
menn og stærðfræðinga. Hér á
landi geta menn lifað af stærð-
fræðikunnáttu, en ekki fimleikum.
Samt leggur limleikamaðurinn
ekkert minna á sig en stærðfræð-
ingurinn. Viðhorlið er annað fyrir
austan, þjóðfélag þeirra álítur það
jafnmikils virði að eiga góða
íþróttamenn og stærðfræðinga eða
tónlistarmenn. Það er borin virðing
fyrir vinnunni, sjálfsafneituninni
og aganurn. Menn voru að hneyksl-
ast yfir því hérna um daginn að
handboltastrákunum hefði verið
lofað 700 þúsund krónum fyrir að
vinna verðlaun á Ólympíuleikun-
um. En þetta er bara hvatningin
sem þarf. í flestum löndum, hvort
sem það er fyrir austan eða vestan,
eru ólympíuverðlaun metin til
launa, rétt eins og við íslendingar
metum stórmeistaratign í skák til
ákveðinna launa. Þetta er i hæsta
máta eðlilegt — það er þó varla von
til þess að við fáum of marga
ólympíuverðlaunahafa. Hvað höf-
um við aftur, einn á síðustu
Ólympíuleikum og þar áður einn
1956. Ég hugsa að það hefði varla
kostað þjóðfélagið of mikið að
borga undir þessa tvo — og væri
sök sér þó þeir væru fimm eða sex. “
— Er annars einhver von til þess
að íslenskt fimleikafólk eigi eftir að
verða samkeppnishæft á alþjóða-
mótum?
„Við eigum tæpast eftir að sjá
fimleikaveislu eins þá sem Bjarni
Fel. og strákarnir buðu upp á, að
minnsta kosti ekki næsta áratug-
inn. En þá gæti ýmislegt farið að
ske. Það er 8—lOárasamfelld vinna
að byggja upp góðan hóp af fim-
leikakrökkum."
VILDI KOMAST
TIL ÞEIRRA RESTU
— Nú fórstu alla leið til Sovét-
ríkjanna til að stunda fimleika-
vísindi. Hvernig stóð á því að þú
lagðir út í það ævintýri?
„Ég vildi einfaldlega komast til
þeirra bestu í heiminum. Og það er
engin spurning, við höfurn séð það
á þessum Ólympíuleikum og við
höfum séð það margoft — Sovét-
menn eru bestir. Hefði ég ætlað að
læra tölvufræði hefði ég líklega
larið til Bandarikjanna, en ekki til
Ítalíu eða Danmerkur. Ég vildi vera
þar sem hlutirnir eru að gerast, en
ekki á einhverjum útkjálka. Þetta er
ástæðan fyrir því að ég fór til Sovét-
ríkjanna. En það gekk ekki þrauta-
laust að komast þangað. Það tók
mig heilt ár að sækja um skólann
og þegar ég loks komst inn var mér
boðið að vera á námskeiði í tíu
mánuði. Það vildi ég ekki — ég ætl-
aði að læra þetta almennilega. Það
hjálpaði ekki upp á sakirnar að ég
var íslendingur. Nemendur frá
sósíalísku löndunum og þriðja
heiminum hafa forgang fram yfir
þá sem koma frá kapítalískum
löndum. Og ísland telst vera
kapítalískt land. En með frekjunni
tókst mér loksins að fá fulla skóla-
vist, fór út rétt eftir stúdentspróf og
lenti í Moskvu daginn sem ég varð
tvítugur."
— Það myndi sennilega marga
óa við þeirri tilhugsun að eyða
fimm árum i Sovétríkjunum.
Hvernig leið þér?
„Það tók mig fyrstu þrjá mánuð-
ina að komast inn í kerfið og læra
að skilja einföldustu hluti. Eftir
það fór mér að Iíða mjög vel, var
rosalega ánægður. Kerfið þarna úti
er lika mjög þægilegt, ég var á
styrk, eins konar námslaunum, sem
maður heldur svo lengi sem maður
stendur sig í náminu. Þetta eru svo-
sem engar stórfúlgur á okkar mæli-
kvarða, en ef maður er ekkert að
bruðla þarf maður ekki að hafa
neinar áhyggjur. Þannig að ég gat
haft það rólegt og einbeitt mér að
mínum áhugamálum, enda var ég í
skólanum frá 9—5 og æföi svo frá
5—8 á kvöldin. Þar fyrir utan þurfti
maður ekki að láta sér leiðast —
maður getur labbað inn af götunni
og fengið miða á glæsilegustu leik-
sýningar, tónleika og balletta í
heimi fyrir sama og engan pening.
Hámenningin þarna fyrir austan er
sérstaklega glæsileg."
— Þú ert semsagt mjög hrifinn
af Sovétmönnum?
„Þetta er mjög gott og vingjarn-
legt fólk. Það er reyndar erfitt ef
þeir skilja þig ekki, en um leið og þú
skilur þá og þeir skilja þig, þá ertu
tekinn inn sem vinur. Ég hefði vel
getað hugsað mér að vera þarna ein-
hver ár í viðbót. Annar kostur er
líka sá að það er virkilega séð fyrir
því sem þú þarft. Húsnæðið fær
maður næstum fritt, en hér leigir
maður íbúð á 30 búsund á mánuði
og á eftir að borga hita og rafmagn."
— Eitthvað neikvætt hlýturðu
þó að hafa séð?
„Svartamarkaðsbraskiö fannst
mér leiðinlegt, að fólk skyldi vera
að borga mánaðarlaunin sín fyrir
einhveria fáránlega hluti. Það fór
líka svolítið í taugarnar á mér að
vegna þess að ég var útlendingur
virtust margir beinlínis ætlast til
þess að ég stæði í svartamarkaðs-
braski. Mig Iangaði ekkert að
standa í því að kaupa eða selja eitt-
hvert drasl, var ekki kominn til þess.
Annað sem ég átti erfitt með að
fella mig við er þjónusta á opinber-
um stöðum. Það er hlutur sem þeir
kunna einfaldlega ekki. Sá sem
þjónar lítur niður á þann sem verið
er að þjóna. Kerlingarnar sem af-
greiða í matvöruverslunum eiga
það til að bókstaflegagelta á mann,
enda eru þær oft feitar og grettnar
eins og bolabítar. En þetta er nokk-
uð sem Gorbatsjev er að reyna að
breyta og ég held að þeir ættu að
geta lagað þetta í rólegheitunum.“
— Hefurðu haft mikið samband
við Sovétríkin síðan þú komst
heim?
„Því miður er það lítið. Ég hitti
helst sovéska togarasjómenn í heitu
pottunum í lauginni, hlusta á rövlið
í þeim og Iæði svo að einni setningu
þegar þeir eiga sér einskis ills von.
— Skólafélagar þínir hafa vænt-
anlega verið heimsfrægir topp-
íþróttamenn?
„Jú, þarna kemur fólk alls staðar
að í Sovétríkjunum. Skólanum er
skipt í þrjár deildir, þjálfaradeild,
kennaradeild og sportdeild. í sport-
deildina komast eingöngu topp-
íþróttamenn, til þess að komast þar
inn þarftu að ná árangri sem veitir
keppnisrétt á Ólympíuleikum eða
heimsmeistaramóti. Svo að þarna
kynntist maður ýmsum frægum
hetjum og vissi af öðrum. Þarna
var til dæmis Irina Rodina og
Salnikov, ólympíumeistari í 1.500
metra skriðsundi 1980 og aftur
núna 1988. Þarna náði ég líka að
kynnast flestum sem skipta máli í
fimleikunum, keppendum, þjálfur-
um og dómurum.“
STEINALDARAÐSTÆDUR
— Varstu þá ekki lítill bróðir í
íþróttinni miðað við þessar
stjörnur?
„Mikil ósköp. Ég byrjaði 14 ára,
en þessir strákar sem ég var að æfa
með byrjuðu 7—8 ára. Þeir voru
búnir að æfa í 12 ár við góðar að-
stæður, en ég í 6 ár við lélegar að-
stæður. Þú getur ímyndað þér mun-
inn. Hins vegar hafði ég marga
líkatnlega kosti sem ég gat fleytt
mér áfram á. Fyrstu tvö árin var ég
Iátinn byrja aftur á byrjuninni,
þjálfarinn minn sá að það þýddi
ekkert að byggja á svona handónýt-
um grunni. Svo ég byrjaði upp á
nýtt, sem var náttúrlega ekki það
aískemmtilegasta, en eftir tvö ár
skilaði það sér í því að ég komst í
ágætt form og var svona þokkalega
keyrsluhæfur á árunum 1982—84.
Þá kom ég heim og keppti á mótum
og í landskeppnum og var náttúr-
lega yfirburðamaður hér. í fyrra og
hittifyrra stökk ég inn í mót, þótt ég
væri eiginlega ekkert búinn að æfa.
Þá finn ég að ég bý að þessari vinnu
sem ég lagði á mig í Sovétríkjunum."
— Ertu þá ekki margfaldur
íslandsmeistari og sigurvegari á
stórmótum?
„Mín íþróttaævi hefur nú verið
hálfskrykkjótt. Áður en ég fór út
var ég alltaf að þvælast í öðru sæti.
Sigurður P. Sigurðsson stangar-
stökkvari var alltaf betri en ég,
hann var þá úti í Köln og æfði við
góðar aðstæður. Svo fóru tvö ár í að
læra allt upp á nýtt áður en ég gat
farið að keppa aftur. Þannig að
fyrst lenti ég í klúðurskóla — það
var ekki annað í boði — tvö ár fóru
í að brjóta það allt upp og siðan
náði ég svona tveimur árum í
keppnishæfu ástandi. Eftir að ég
kom heim og byrjaði að kenna
hætti ég að mestu leyti að keppa.
Það fer ekki vel saman i fimleikum
að keppa og þjálfa. Aðstæðurnar
hérna eru Iíka þannig að það er
alveg kappnóg að kenna. Það er
fyrst núna sem við höfum fengið að
láta tækin standa í salnum og þurf-
um ekki lengur að rogast með áhöld
upp á 2—300 kíló inn og út úr sain-
um á æfingum."
— Er þetta alltaf jafngaman að
standa í þessu fimleikastússi?
„Það er yfirleitt gaman. Ég gæti
helst fundið því til foráttu hvað það
er erfitt að lifa af þessu. Ég hef
þurft að grípa í eitt og annað með-
fram, hef verið að stúdera tölvu-
fræði í háskólanum og starfa annað
slagið við tölvur. “