Pressan - 26.07.1990, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 26. júlí 1990
13
á öndverðum meiði
AF GRASA-GUDDUM
OG GRÓÐUREYÐINGU
Hugmyndir Sigmars B. Haukssonar um að endurvekja grasatínslu á íslandi og nýta
villigróður til útflutnings hafa vakið sterk viðbrögð hjá Landvernd. „Það er byrjað á öf-
ugum enda, fyrst ætti að kanna hversu mikla nýtingu villigróðurinn þolir og slík rann-
sókn myndi taka mörg árý segir Gísli Júlíusson, varaformaður Landverndar. Gísli ótt-
ast að verði villigróður auglýstur sem aukabúgrein geti ofnýting valdið uppblæstri og
gróðureyðingu.
EFTIR BJÖRGU EVU ERLENDSDÓTTUR MYNDIR KRISTÍN BOGADÓTTIR
„Landvernd hefur
mestar áhyggjur af því,
að fólk fari út í þetta án
þess að vita hvaða af-
leiðingar nýting villi-
jurta getur haft fyrir
gróður í landinu,“ segir
Gísli Júlíusson, varaformaður
Landverndar. ,,Það hefur
ekkert verið rannsakað hvort
þessi gróður þolir mikla nýt-
ingu.
Eins og þetta er auglýst í
bæklingnum frá Byggða-
stofnun er fólki ráðlagt að
byrja á láglendinu á vorin og
færa sig svo upp á hálendið
þegar líður á sumarið. Þetta
er furðulegt þegar samtímis
er rætt um að friða hálendið.
Það er ekki hægt að bera
saman ferðir á grasafjall í
gamla daga og nýtingu villi-
jurta á okkar tímum. Áður
fyrr var langtum færra fólk í
landinu og ekki ferðamenn á
leið um óbyggðirnar í þús-
undatali á hverju ári. Þá voru
fyrst og fremst tíndar fáar
tegundir jurta, fjallagrös og
eitthvað fleira. Núna á að
nýta miklu fleiri tegundir.
Þegar gert er átak í því að
auglýsa íslenskan villigróður
má búast við því að áhuginn
verði mikill erlendis, þar sem
ísland er auglýst sem hreint
og ómengað. Þegar talað er
um aukabúgrein má leiða
hugann að því, hvernig farið
hefur með aðrar aukabú-
greinar sem stofnað hefur
verið til án nauðsynlegrar
þekkingar og undirbúnings.
Gamlar hefðir eru ekki
heldur trygging fyrir gróður-
vernd. Ofbeit byggist á gam-
alli hefð í landinu, en er ekk-
ert betri af þeim sökum. Þó
að menn rífi ekki jurtirnar
upp með rótum spilla þeir
„Ég hef meiri áhyggj-
ur aföfgafólki í náttúru-
vernd en af gróðureyð-
ingu vegna grasa-
tínslu,“ segir Sigmar B.
Hauksson, en hann fékk
styrk frá Byggðastofnun til
þess að kanna möguleika á
nýtingu og sölu á íslenskum
villigróðri. Byggðastofnun
hefur einnig staðið að útgáfu
bæklingsins Nýting villigróð-
urs, með aðstoð aðila frá
Náttúrufræðistofnun. í bæk-
lingnum má lesa sér til um
hvaða jurtir eru nothæfar og
hvernig eigi að tína þær og
verka.
,,Það er ekkert nýnæmi að
villijurtir séu nýttar á íslandi,
fyrir því eru gamlar hefðir,"
segir Sigmar. „Fólk fór á
grasafjall í margar aldir án
þess að gróðurinn eyddist. Á
þessum tima var þó miklu
meira af sauðkindinni en nú
er. Reynsla frá öðrum löndum
á tilsvarandi breiddargráðum
sýnir að gróðrinum stafar
ekki hætta af svona nýtingu.
Villijurtir hafa verið tíndar til
dæmis í Kanada, Norður-
Skandinavíu og Skotlandi og
þetta hefur hvergi eytt gróðr-
inum. Það er ástæða til þess
að taka það fram að gróður-
GfSLI JÚLÍUSSON:
„Hrœddur um
vidkvœman villigróður“
að ég sé ekki sérfræðingur á
þessu sviði finnst mér ástæða
til að vara við nýtingu á við-
kvæmum villigróðri án þess
að fyrst sé nákvæmlega
kannað hvað hann þolir," seg-
ir Gísli Júlíusson, varafor-
maður Landverndar.
SIGMAR B.
HAUKSSON:
„Aukabúgrein
fyrir konur“
inn er ekki rifinn upp með
rótum, heldur eru jurtirnar
aðeins klipptar.
Það er alrangt sem hefur
verið haldið fram að nýting
villijurta geti orðið einhver
stóriðja hér á landi. Þess
verður dyggilega gætt að
gróðri verði ekki misboðið og
við munum meðal 'annars
halda námskeið fyrir fólkið
sem hefur hug á því að
stunda þetta sem aukabú-
grein. En hinsvegar getum
við ekki haft eftirlit með
hvernig framkvæmdin verð-
ur, það verður að treysta fólki
í þessu eins og öðru. Og þeir
sem hafa gefið sig í þetta
hingað til eru einmitt nátt-
úruunnendur.
Það er einnig alrangt að
stórfelld markaðsfærsla fari
fram erlendis. Það hafa verið
gerðar lauslegar athuganir,
en markaðurinn er að mestu
ókannaður. Mestur áhugi
hingað til virðist vera fyrir
sex jurtum sem hægt er að
nota í te, þar á meðal er blóð-
berg. Það hefur verið haft
samband við smáfyrirtæki
erlendis, en langmestur hluti
þeirra jurta sem verða tíndar
núna og næstu árin verður
nýttur innanlands."
Þú lést þau orð falla í
sjónvarpsviðtali að villi-
grasatínsla væri heppileg-
ur starfi fyrir konur og
unglinga. Afhverju þessi
kynskipting, áttu við að
þetta sé eitthvert liðlétt-
ingastarf?
„Strákar og karlmenn eiga
auðveldara með að fá vinnu á
landsbyggðinni, það er hinn
bitri sannleikur. Þeir vinna
við ýmsar verklegar fram-
kvæmdir, þeir grafa skurði,
eru í vegavinnu eða við smíð-
ar. En á landsbyggðinni eru
margar vinnuþurfi konur
sem gætu stundað villijurta-
tínslu. Þetta verða ekki nein
uppgrip en gæti orðið góð
aukabúgrein."
gróðri engu að síður. Ef mikið
er tekið af plöntu verður hún
ekki eins sterk og annars.
Plantan stendur þá verr að
vígi fyrir árstíðaskiptin og er
illa undirbúin að lifa af vetur-
inn.
Ég er sérstaklega hræddur
um blóðbergið og birkið. Þó
*
Ovátryggðir bílar á vegum landsins
HVAÐ GERIST
ÞEGAR ÞEIR
VALDA TJÖNI?
Pú ert í sunnudagsbíltúr með fjölskyldunni og
með allt á hreinu. Bíllinn er tryggður og allir í ör-
yggisbelti. En þið lendið í árekstri, slasist og bíll-
inn ykkar er gjörónýtur. I Ijós kemur að ökumaður
hins bílsins hafði fátt á hreinu — honum hafði t.d.
láðstað tryggja bílinn. Slíkt gerist alltof oft við eig-
endaskipti. En hvernig stendur á því og hver er
réttur þinn í tilfelli sem þessu?
EFTIR INGIBJÖRGU SÓLRÚNU GÍSLADÓTTUR
Það geta verið a.m.k. tvær
ástæður fyrir því að óvá-
tryggður bíll ekur um göturn-
ar. Onnur er sú að sumir
trassa það að greiða gíróseðl-
ana frá tryggingarfélögunum
og aðrir kaupa ekki nýja
tryggingu á bilinn við eig-
endaskipti.
Au tryggingar
í hálft þriðja ár
I fyrra tilvikinu reyna
tryggingarfélögin ýmsar inn-
heimtuaðgerðir í 3 mánuði.
Beri þær engan árangur til-
kynna þau lögreglunni að
ekki hafi verið greitt vátrygg-
ingariðgjald af bílnum og fara
fram á það við hana að hún
klippi númerin af honum.
Eru tryggingarfélögin þó
ábyrg í 14 daga eftir að þessi
tilkynning er send en eftir
það er billinn óvátryggður.
Þær gagnrýnisraddir heyrast
hjá tryggingarfélögunum að
lögreglan gangi ekki nógu
vasklega fram með klippurn-
ar en lögreglan ber því við að
erfitt reynist stundum að hafa
upp á bílunum.
I síðara tilvikinu gerist það
einfaldlega að fyrri eigandi
bílsins tilkynnir eigenda-
skipti til Bifreiðaskoðunar
Islands og tiltekur fyrirhug-
að tryggingarfélag nýs eig-
anda. Nýi eigandinn lætur
aftur á móti undir höfuð
leggjast að panta sér trygg-
inguna og enginn rekur á eft-
ir honum. Gamla tryggingar-
félagið er laust allra mála og
það nýja veit ekki um fyrir-
hugaðan viðskiptavin. Bíleig-
andinn er löngu búinn að
gleyma tryggingunum og
man ekkert eftir þeim fyrr en
kemur að næstu bifreiða-
skoðun. Hafi hann keypt
hálfs árs gamlan bíl getur lið-
ið hálft þriðja ár þangað til
hún verður.
Hlutur tryggingar-
félaganna
Óvátryggðir bílar eru
tryggingarfélögunum nokk-
uð áhyggjuefni. Engar tölur
eru tiltækar um fjölda slíkra
bíla enda koma þeir ekki til
kasta yfirvalda nema þeir
valdi tjóni. Hjá Sigmari Ár-
mannssyni, framkvæmda-
stjóra Sambands íslenskra
tryggingarfélaga, fengust
þær upplýsingar að nokkur
slík tilvik væru á ári hverju.
Hann var að því spurður hver
væri staða þess sem yrði fyrir
tjóni af völdum slíks bíls.
Sagði hann að í gildi væru
reglur frá árinu 1970 sem
legðu tryggingarfélögunum
ákveðnar skyldur á herðar.
„Það getur skapast mögu-
leiki á því að knýja á dyr hjá
Sambandi íslenskra trygging-
arfélaga og leita eftir bótum á
munum og mönnum ef um er
að ræða óvátryggt ökutæki.
Bætur hjá okkur greiðast þó
aðeins að því marki sem tjón-
ið fæst ekki bætt hjá þeim
sem ábyrgð ber á því. Þar get-
ur bæði verið um að ræða
eiganda ökutækisins, sem
ekki hefur hirt um að vá-
tryggja það, og ökumanninn
ef hann er annar en eigand-
inn. Það verður fyrst að
ganga að þessum aðilum og
leita bóta þar. Ef í Ijós kemur
að sá sem var valdur að tjón-
inu er ekki borgunarmaður
fyrir því, þá er mögulegt að
leita til okkar." Sagði hann að
á hverju ári greiddu trygging-
arfélögin bætur vegna 2—3
ökutækja sem ekki væru vá-
tryggð og ekkert væri af eig-
endum að hafa. Tjónatilvikin
eru hins vegar þó nokkuð
fleiri. „Þetta þykja okkur
auðvitað dálitlir blóðpening-
ar en okkur eru lagðar þessar
skyldur á herðar til að tryggja
hagsmuni tjónþola."
En meginreglan er sem
sagt sú, að sá sem á eða ekur
óvátryggðum bíl er sjálfur
ábyrgur og skaðabótaskyldur
ef hann veldur tjóni.
Nýtt kerfi á döfinni
Nokkrar viðræður hafa átt
sér stað milli tryggingarfélag-
anna og Bifreiðaskoðunar Is-
lands um það hvernig koma
megi í veg fyrir að vátrygging
lendi í undandrætti við eig-
endaskipti. Hjá Óskari Eyj-
ólfssyni hjá Bifreiðaskoðun
íslands kom fram að þeir ætla
að reyna að setja fyrir lekann
með því að breyta þeim eyðu-
blöðum sem notuð eru við
eigendaskipti. Á að gera þau
þannig úr garði að þau verði
ígildi tryggingarbeiðni frá
nýja bíleigandanum. Bif-
reiðaskoðunin kemur beiðn-
inni síðan á framfæri við við-
komandi tryggingarfélag
sem getur þá rekið eftir ið-
gjaldi.
Líkurnar á því að sunnu-
dagsbíltúrinn endi með
árekstri við óvátryggðan bíl
munu því heldur minnka á
næstunni. Eftir sem áður
verða þó þeir trassar á ferð
sem halda að þeir geti tryggt
sig eftir á.