Pressan - 17.12.1992, Blaðsíða 4

B 4
FIMMTUDAGUR PRESSAN 17. DESEMBER 1992
BÆKUR & PLÖTUR
Stjörnubœkur
UÓÐ
Gyrðir Elíasson: Mold í skuggadal
Mál og menning
★★★★
Meiri mannleg nærvera, hlýja og angur-
værð sem tengjast aðskilnaði og missi,
algerlega nýju stefi í sjálfhverfum heimi
Gyrðis. (JHS)
Sigfús Bjartmarsson: Zombíljóðin
★★★★
Zombíljóðin eru eitt metnaðarfyllsta
verk sem komið hefur út lengi og á
nokkuð örugglega eftir að verða eitt af
kennileitum nýhafins áratugar. (JHS)
Guðbergur Bergsson: Hið eilífa
þroskar djúpin sín (þýðingar)
Forlagið
★★★
Einstæður lykill að spænskri Ijóðlist en
frágangur textans er sumstaðar ekki
nógu góður. (JHS)
Vilborg Dagbjartsdóttir: Klukkan í
turninum
Forlagið
★★★
Góð bók en ekki mjög persónuleq. Vil-
borg hefur áður gefið meira af sjálfri sér,
hér einbeitir hún sér fyrst og fremst að
reynslu annarra og þegar kemur að
stóru spurningunni er það ekki hún sjálf
sem yrkir. (JHS)
ÞÝÐINGAR
Richard Brautigan: Silungsveiði í
Ameríku
Gyrðir Elíasson íslenskaði
Hörpuútgáfan
★★★★
Verulega fyndin bók sem kemur manni
stöðugt á óvart með óvæntum hug-
myndum, skringilegum uppátækjum
og spriklandi myndlíkingum. (JHS)
Romain Gary: Lífið framundan
Forlagið
★★★★
Lesandinn þarf að'búa yfir einstöku
kaldlyndi til að komast hjá að verða
snortinn. (KB)
Mikhail Búlgakov: Hundshjarta
Mál oq menninq
★ ★★★
Verkið er unnið af miklum vitsmunum
og ögun. Búlgakov er hvass penni og
fyndni hans háðsk og grimm. (KB)
Pascal Quignard: Allir heimsins
morgnar
Mál og menning
★★★★
Undrafallegt verk sem situr í minning-
unni löngu eftir að lestrinum er lokið.
(KB)
Erik Fosnes Hansen: Sálmur að leið-
arlokum
Mál og menning
★
Lærður og hátíðlegur, málfræðileqa
kórréttur en steinrunninn. Textinn hefur
verið pússaður svo vandlega að allt líf
hefur um leið nuddast af honum. (KB)
Isabel Allende: Sannleikur allífsins
Mál og menning
★
Það getur ekki talist vænlegt þegar hver
skáldsaga eins höfundar er verri en sú
næsta á undan, einsog tilfellið er með
Isabel Allende. (JHS)
BARNA- OG UNGLINGA-
BÆKUR
Friðrik Erlingsson: Benjamín dúfa
Vaka-Helgafell
★★★
Friðrik gerir úr efniviðnum bráðlifandi
fólk og sjálf sagan er óvenjuleg og
spennandi. (JHS)
Þorgrímur Þráinsson: Bakvið bláu
augun
Fróði
★ ★★
Höfundurinn heldur spennu allan tím-
ann því b'ókin er vel upp byggð og
ágætlega skrifuð þótt ekki sé hún laus
við hnökra. (JHS)
Jón Dan: Tveir krakkar og kisa
Skjaldborg
★★★
Þetta er indæl lítil saga fýrir börn yngri
en lOára. (JHS)
Þórarinn Eldjárn/Tryggvi Ólafsson:
Litarím
Forlagið
★★
Sumar vísurnar eru fínar, en annars
staðar dugar húmorinn ekki til að rétt-
læta hortittina. (JHS)
Ármann Kr. Einarsson: Grallaralíf í
Grænagerði
Vaka/Helgafell
★★
Grallaralíf í Grænagerði er ágætlega
skrifuð bók en svolítið flöktandi, einsog
höfundurinn hafi aldrei alveg ákveðið
sig hvers konar sögu hann vildi skrifa.
(JHS)
Þorgrímur Þráinsson: Lalli Ijósa-
staur
Fróði
★ ★
Textinn er oft fjörlegur en dettur sums
staðar niður í flatneskju endursagnar-
stílsins. (JHS)
Helgi Guðmundsson: Markús Árel-
íus hrökklast að heiman
Mál og menning
★ ★
Þórarinn Eldjárn/Sigrún Eldjárn:
Heimskringla
Forlagið
★★
Helgi Jónsson: Myrkur í maí
Skjaldborg
★ ★
Hann er misdökkur,
blái liturinn í lífínu
- segir Egill Ólafsson í spjalli um nýju plötuna og fleira.
Egill Ólafsson er stjarna. Ein sú
skærasta á meðal vor. Hans verð-
ur vart daglega á öldum ljósvak-
ans, hann á metið í leik í íslensk-
um bíómyndum og er á fjölunum
þess á miÚi.
Þá er það tónlistin. Egill var
Stuðmaður frá byrjun og í Spil-
verki þjóðanna á fímm plötum
1975-1978 (sé „Á bleikum nátt-
kjólum" með Megasi talin með).
Hinn íslenski þursaflokkur kom
næst, líklega hápunktur tónlistar-
ferils hans. Loks meira stuð með
Stuðmönnum, þá sólóplatan „Tifa
tifa“ í fyrra og nú „Blátt blátt“.
Hvað hefur Egill að segja um nýju
plötuna?
„Hvað er hægt að segja?“ spyr
Egill á móti og kímir, „maður
miðar alltaf að því að þurfa að
segja sem minnst, það er nógu
margt sagt með því að gera plöt-
una. Það er ákveðin fullnæging í
því að gera plötu; maður losnar
við lögin í eitthvert form og þá er
hægt að segja að ákveðnum kapít-
ula sé lokið. Ef piatan er skoðuð í
því ljósi að þetta er önnur platan
sem ég geri vaknar spurningin: Á
að halda áífam á sömu línu eða á
að láta eins og fyrsta skrefið hafi
aldrei verið stigið? Ég held að ég
hafi valið ómeðvituðu leiðina; ég
er ekki að fylgja fyrstu plötunni
eftir á neinn hátt.“
Það er leikhúsþefur af mörgum
lögunum hjá þér. Ertu lagstur í
revíurokkið?
„Því er ekki að leyna að ég hef
fengið leikhúsbakteríuna og hrif-
ist af mörgum sem hafa samið
músík fyrir leikhús. Þetta form
hentar mér ágætlega. Ef ég geri
aðra plötu held ég að hún verði
mikið í þá veruna, kannski með
formerkjunum „fysna-vísna-rev-
íu-söngvar“.“
Verða sólóplötur árlegur við-
burður hjá þér hér eftir?
„Það er voðalega erfitt að segja,
— fer að sjálfsögðu allt eftir við-
tökum og áhuga útgefenda. En
það er alltaf léttir að koma tónlist
frá sér. Það sem ég sé ffam á næst
er að setja saman band snemma á
næsta ári og taka næstu plötu upp
„læf‘; semja sérstaklega fyrir
hljómsveit."
Ertu með ákveðna menn í
huga?
„Já og það er allt í lagi að nefna
þá; Richard Korn á bassa, Árna
Scheving á víbrafón og harmón-
íku, Ásgeir Óskars á slagverk og
Jónas Þóri á píanó.“
Nýja platan er mjög fjölbreytt
og þú hefur líka margskonar
söngstíl, áttu fleiri karaktera í
pokahorninu?
„Þetta eru nokkrir gírar sem
maður getur sett sig í,“ segir Egill
og hlær, „ætli ég sé ekki búinn að
spreða þeim öll-
um, enda lögin
líklega komin yfir
tvöhundruð sem
ég hef sungið, en
það er aldrei að
vita. Platan fer
nokkuð víða, en
samt finnst mér
hún ekki vera
nema í þremur
kategoríum: Efni
sem gæti verið
Þursaefni, þótt
útfærslan sé önn-
ur, svo eru lög
sem tengjast því
sem ég var að
gera á „Tifa tifa“
og loks þessi leik-
húsættaða tón-
list.“
Hver er mark-
hópurinn; hvaða
fólk kaupir Egil?
Seturðu þig í ein-
hverjar stellingar
til að höfða til
ákveðins hóps?
„Ja, ég hef nú
eiginlega ekki
hugsað út í þetta með markhóp-
inn,“ stynur Egill. „f sumum til-
fellum er það líklega fólk sem hef-
ur haft gaman af því sem ég hef
gert í gegnum tíðina. Öðrum líkar
kannski við eitt lag sem þeir hafa
heyrt. Ég veit ekki með stelling-
arnar... eina leiðarljósið sem ég
hef er að gera það sem mig langar
til að gera. í nafngiftinni, „Blátt
blátt“, er aðeins verið að vitna í
þennan blús sem þetta líf er jú
alltaf. Hann er misdökkur, blái lit-
urinn í lífinu; stundum alveg svar-
blár en þegar best lætur nálgast
hann tærleika himinsins. Það er
eitthvað blátt í öllum lögunum,
einhver tregi.“
Ertu ánœgður með útkomuna?
„Ég er ánægður með margt,
annað ekki. Maður er svo sem
aldrei fullkomlega ánægður. Ann-
markinn við að vera ekki með
hljómsveit er að menn prófa sig
ekki mikið áfram. Tónlist batnar
oftast við það að hún er flutt og
menn komast að því hvað virkar
og hvað ekki. Hjá mér er tónlistin
dálítið eins og skissur; jújú þær
lifa sínu lífi, en ég er viss um að ef
tónlistin væri flutt oftar mundi
hún taka einhverjum breytingum,
það myndaðist annað yfirbragð. Á
þessum tveimur sólóplötum var
ég fyrst og fremst að reyna að
standa einn og ég get verið nokk-
uð ánægður, mér hefur fundist
eitthvað bitastætt á báðum plöt-
unum.“
„Millimúsík“ er orð sem Agli
er tamt að nota um tónlistina
sína. Hann útskýrir hugtakið.
„Það er alveg ljóst að það sem
herjar á markaðinn er í mestu
magni músík sem maður segir að
sé miðja vegu á veginum. Það er
tónlist nýjustu tískustrauma; hún
vísar til frægra sveita sem eru að
gera álíka hluti úti í heimi. Einnig
eigum við til eitthvað sem á að
fara þvert á það, og er þá enn önn-
ur tíska sem iðkuð er í einhverjum
kjallaraholum. Svo er til fyrirbæri í
tónlist sem ég vil kalla millimúsík
og er hvorugt þetta. Sú tónlist
sækir ekki mjög mikið í það sem
er nýjast af nálinni, heldur sækir í
gamlar hefðir og fer langt aftur í
tímann; tekur m.a. sitthvað úr
klassískri tónlist og miðaldatónlist
- er tímalaus. Ég hef dálítið farið
eftir þeirri línu, hef sótt í það sem
gamalt er; þ.e. sótt í þjóðlega tón-
list ýmissa landa, sömuleiðis í
þjóðiagið — sem er merkilegt fyr-
irbæri því það er lag sem hefur
flækst land úr landi og hver þjóð
hefur tileinkað sér og sungið hver
með sínu nefi. Tónlistin er ný þótt
hún sæki í gamlar hefðir, er sem-
sagt millimúsík.“
Hvernig skiptir millimúsíkin
rnáli fyrir þá sem lifa í nútíman-
um?
„Fortíðin á alltaf erindi við nú-
tímann. Maðurinn hefur í sjálfu
sér lítið breyst. Ég sæki t.d. þessar
línur í gamalt danskvæði: „Þrá að
darka í djöfulsveðrum, dísarsali
að heimsækja.“ — Maðurinn er
enn við sama heygarðshornið,"
hnýtir Egill við til útskýringar og
við látum það verða lokaorðin.
Teygður lopi
EGILL ÓLAFSSON
BLÁTT BLÁTT
SKlFAN
★
Mönnum eru mislagðar
hendur og Egill Ólafsson
er engin undantekning.
Hann á ffekar slæman dag á nýju
piötunni sinni; þetta er kraftlítið
verk. Það er allt í lagi þótt plötur
séu fjölbreyttar, en þessi er jafn-
framt sviplaus, formlaus og í flesta
staði heldur rýr.
„Tifa tifa“, fyrsta sólóplata Eg-
ils, kom út í fyrra og hlaut góðar
viðtökur, enda ágætis verk. Efffið
á „Blátt blátt“ hljómar eins og efni
sem komst ekki inn á þá plötu,
eins og hálfgert safn úr ruslakistu
Egils — bragðdauf upphitun á
leifum síðustu veislu.
Það kviknar sjaldan neisti á
plötunni og sumt er afspyrnu-
slæmt; „Ma, ma, ma“, sem Egili
bullar með Berglindi Björk Jónas-
dóttur, er t.d. hræðilegt lag og „Er
þetta satt?“ er annað mjög slæmt.
Svona útbelgt revíu-leikhús-popp
á lítið erindi út af fjölunum. Mað-
ur spyr bara: Hvenær slapp Lilli
klifurmús úr Hálsaskógi og fór að
gefa út plötur? Revíupopp þarf þó
ekki endilega að vera slæmt. Til-
raunir Egils með formið eru bara
ekki komnar nógu langt til að þær
virki sannfærandi. Innan um lé-
legu lögin státar platan þó af
nokkrum ágætum, titillagið „Blátt
blátt“ er t.d. gott, sömuleiðis
„Seint á kvöldin“ og „Land og
vegabréf': í þeim finnur Egill sig
ágætlega.
Egill hefur djúpa, alvöru-
þrungna rödd sem nýtist honum í
leik og söng. Röddin hefur þann
eiginleika að virðast alltaf mæla
heilagan sannleika. Kannski er
Egill þess vegna svona vinsæll í
auglýsingum. Röddin er gamal-
reynd og gamla lopasokkajóðlið
sem hann gerði ódauðlegt með
Þursunum sprettur líka upp ann-
að slagið. í „Myrtu og rósum“
kemur Egill á óvart og hljómar
eins og Valli í Fræbbblunum og í
„Far vel“ er eins og Egill hafi yngst
um tíu ár og svipar til Eyfa — lag-
ið er líka í skíðakofastílnum.
Undirspilið á plötunni er allt í
góðu lagi enda vanir menn í
hverju rúmi. Notkun á kór Lang-
holtskirkju eykur á loftkenndan
hátíðleikann og textar eru yfir
meðallagi.
Það vantar ekki að Egill Ólafs-
son er mikill listamaður, góður
söngvari og hann hefur off fengið
góðar hugmyndir — fyrri afrek
hans sanna það. En Egill getur
gert betur en þetta, miklu betur.
Platan nær sér sjaldan á strik;
„Blátt blátt“ er eiginlega ekki neitt
neitt.
Gunnar Hjálmarsson
Ósköp vingjarnlegt viðtal
ÓMAR VALDIMARSSON
GUÐNI REKTOR
VAKA-HELGAFELL 1992
★★
Hann er kallaður Guðni
kjaftur en upplýsir nú
að sér falli viðurnefnið
hreint ekki. Jón Thor Haraldsson
kallaði hann lúsablesa í vísu fyrir
nokkrum áratugum, og segir að
hann hafi aldrei séð neitt jácvætt
við Guðna rektor; hvorki fyrr né
síðar. Það kemur fram í kafla sem
ber hið dramatíska nafn „Upp-
reisnin í 4.B“.
Guðni hefur verið rektor í rúm
tuttugu ár. Hann er ósköp hæfi-
lega kjaftfor og gamaldags, en
áreiðanlega fyrst og ffemst góður
karl. Sjálfsagt er hann mikill ógn-
valdur og goðsögn í hinu afmark-
aða og lítið eitt forpokaða samfé-
lagi við Lækjargötu. Og hann er
trúlega síðastur íslendinga sem
eitthvað leggur uppúr þéringum.
Guðni rekur lífshlaup sitt sam-
viskusamlega fyrir Ómari Valdi-
marssyni á 182 blaðsíðum. Þetta
er ósköp vingjarnlegt viðtal, og
líka fengnar umsagnir frá öðrum.
Jón Thor er sá eini sem er ekki
ánægður með Guðna.
En það er svolítið athyglisvert
að rúmur helmingur bókarinnar
fer í að rekja ævi Guðna þangað
til hann varð hálfþrítugur. Síðan
hefur sosum ekkert sérstakt gerst.
Jú, hann fór að vinna á Alþýðu-
blaðinu, kenndi í MR og varð
rektor; gekk í hjónaband og eign-
aðist sjö börn. En þessi bók (ein-
sog raunar fleiri samtalsbækur
þetta árið, Hjá Báru til dæmis) er
til marks um að fyrstu tveir eða
þrír áratugirnir eru það tímabil í
ævi flestra þegar eitthvað gerist
sem er í frásögur færandi. Það er
þessvegna út í hött þegar verið er
að skamma fólk fyrir að gefa út
ævisögu sína á unga aldri.
Ábyggilega gætu margir af núver-
andi nemendum Guðna rektors
Guðmundssonar gefið út öllu lit-
ríkari ævisögur.
Ómar Valdimarsson skráir
sögu Guðna af mikilli samvisku-
semi. Rektorinn kemur til dyr-
anna einsog hann er klæddur.
Hann er skólamaður og hefur
áhuga á því að nemendur nái
árangri: flokksbundinn jafnaðar-
maður sem trúir því að sam-
keppni sé af hinu góða. Sjálfur
tekur hann sér stutt og stopul frí.
Hann er alltaf í skólanum og seg-
ist vera hæstánægður.
En vitiði hvað, tossar og slóð-
ar! Guðni rektor náði ekki inn-
tökuprófi í Menntaskólann í
Reykjavík, og varð að fara í
menntaskóla norður á Akureyri.
Svona getur nú ræst úr öllum.
Hrafn Jökulsson
„Hann er ósköp hæfi-
lega kjaftfor oggamal-
dags, en áreiðanlega
fyrst ogfremst góður
karl. “ '