Pressan - 17.12.1992, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR PRESSAN 17. DESEMBER 1992
B Æ K U R & PLÖTUR
B 15
Gamlir hippar
ganea aftur
Eitt og annað um endurútgá
Lítil menntaskólastelpa í út-
víðri hippamussu með klunna-
legan kross um hálsinn kemur
inn úr frostinu í Austurstræti.
Hún fer að afgreiðsluborði plötu-
búðarinnar og biður um Trúbrot.
Árið er ekki 1969, nei þetta gerð-
ist í gær.
í ár er endurútgáfa á gömlum
tónlistartidum næstum því jafn-
viðamikil og á nýrri tónlist.
„Áhuginn er fýrst og fremst á
tónlist hippaáranna," segir Jónat-
an Garðarsson, útgáfustjóri
Steina hf. Það fýrirtæki á útgáfu-
réttinn að meirihluta íslenskrar
tónlistar og hefur verið duglegt
við að koma gömlum titlum á
markað á geislaplötum. Það er
meira mál en sýnist að koma
gömlu lögunum aftur á markað-
inn.
„Það er mjög mikið af tón-
böndum týnt,“ útskýrir Jónatan.
„Á þessum árum voru menn
ekkert að halda upp á bönd og
prentfilmur, sérstaklega ef platan
gekk illa. Menn sáu ekki fýrir
geislaplötuþróunina og hugsuðu
ekki mikið um ffamtíðina.“
„Sumt er hagstætt, annað
ekki,“ svarar Jónatan þegar ég
spyr hann hvort endurútgáfumar
borgi sig. „Það þarf auðvitað að
selja ffekar fá
intök
þegar
við fáum allt efhið á silfurfati, en
það eru undantekningartilfelli; í
mörgum tilfellum höfum við
þurft að vinna með tæknimönn-
um í vondum afritum — upp-
runalegu böndin hafa glatast —
og sú vinna tekur lengri tíma en
margan gmnar. Einnig höfum við
oft reynt að bæta upplýsingamar
sem voru á upprunalegu útgáf-
unni og það em ómældar kvöld-
stundir og símtöl sem hafa farið í
upplýsingaöflun."
Eggið eða hænan
En hvort kom á undan, eggið
eða hænan? Varð hippamúsíkin
vinsæl hjá krökkunum af því
geislaplötunum var haldið að
þeim, eða höfðu þau þegar fengið
áhuga?
.Þetta krækist saman og
fylgist að,“ segir Jónatan.
„Það gerðist á svipuðum
tíma og við byrjuðum
að gefa út „Aftur til
fortíðar“-safnplöt-
; urnar að fyrsta
söngkeppni fram-
haldsskólanema var
haldin. Ég tók eftir
því að helmingurinn
af lögunum sem
krakkarnir sungu var
gömul hippa- og bítlalög.
Hera Björk Þórhallsdóttir varð
t.d. í öðru sæti með „Án þín“,
lag af fyrstu Trúbrotsplötunni,
og lengi á eftir var þetta lag
einskonar „cult“ í framhalds-
kólunum. Með útkomu
til fortíðar“-platn-
anna gafst líka útvarpsfólki
tækifæri á að spila lög
þessa tíma á ný. Gömlu
plöturnar voru orðnar
hálfóspilanlegar í plötu-
söfnunum.11
Ekki hlustaðir þú á tónlist
foreldra þinna þegar þú varst á
þessum aldri, það hefði líklega
þótt ískyggilega púkó. Hvað er
að krökkunum í dag?
„Jú, ég grúskaði nú mikið í
gamalli djasstónlist þegar ég
var unglingur,“ leiðréttir Jón-
atan, „en það er rétt, það hefði
þótt hallærislegt að hiusta á
sömu tónlist og foreldrarnir.
Ástæðan fyrir þessari hippa-
dýrkun er líklega að tónlist
þessara tíma var svo hrikalega
góð, í samblandi við að það er
ekki eins mikið framleitt af
melódískri og grípandi dægur-
tónlist 1 dag.“
Músíkhlustun ungmenna
hefur breyst mikið þau rúmlega
tuttugu ár síðan hipparnir voru
og hétu.
„Það var mjög algengt að það
væru í það minnsta tíu manns í
hveijum bekk sem voru að pæla
alvarlega í tónlist," rifjar Jónatan
upp. „Það virðast fáir verulega
djúpt þenkjandi músíkpælarar í
dag af yngra fólki. Áreitið er orðið
svo gífurlegt; allar
þessar útvarps-
stöðvar. Ég segi nú
kannski ekíd að það
hafi verið betra að
hafa bara gömlu
gufuna, en allt þetta
framboð hefur
vissulega vatnað út
tónlistaráhuga
fólks. í gamla daga
voru allir á sömu
bylgjulengd; „Á
nótum æskunnar“
hét t.d. þáttur sem
Pétur Steingríms-
son sá um á laugardögum. Hann
spilaði það sem þótti merkilegast
og skipti þá engu máli þótt lagið
væri korterslangt, eins og algengt
var hjá rokkurum í þá daga.
Næsta mánudag í skólanum var
svo pælt í þættinum út frá öllum
sjónarhornum. Sá sem var ekki
með á nótunum var talinn algjört
viðundur."
Sú hippatónlist sem Steinar hf.
hafa verið að gefa út að undan-
förnu eru t.d. plötur Trúbrots
„Undir áhrifum“ og sú fyrsta,
sem bar nafn sveitarinnar, plata
Selfosshippanna Mána og safn-
platan „Blóm og friður“.
En það er endurútgefið fleira
en hippatónlist, þemaplötur ým-
iskonar hafa verið vinsælar, t.d.
„Tónlist síldaráranna" og safn-
platan „Fyrstu árin 2“ sem Skífan
gefur út. Þar eru ýmis lög sem
Skífan á í fórum sínum.
Annað athyglisvert sem hefur
verið að koma út upp á síðkastið
er t.d. sólóplata Jóhanns G,
„Langspil", „f gegnum tíðina"
með Mannakorni, tvær fyrstu
plötur Þursaflokksins, „Bráða-
birgðabúgí", „Götuskór“ og
„Sturla" með Spilverki Þjóðanna,
Stuðmannaplötumar „Tívoh"" og
„Sumar á Sýrlandi",
safh vinsælustu laga
Grafíkur sem heitir „Sí
og æ“, „16 ára“ með
brot af því besta sem
stuðfyrirtækið Geim-
steinn hefur gefið út,
fyrsta plata Hljóma og
sú síðasta, „Hljómar
’74“, „Mávastellið“ með
Grýlunum og margar
fleiri, þ.á m. auðvitað
hellingur af jóla- og
barnaplötum.
Margtáleiðinni
Það eru þegar uppi áætlanir
um endurútgáfur næsta árs og
enn virðast Steinamenn ætla að
verða iðnir við að veita úr safn-
inu. Á næsta ári má búast við
hljómleikaplötu Þursaflokksins
og fjórðu plötu sveitarinnar,
„Gæti eins verið“. Einnig kemur
út tímamótapönkplata Fræbb-
blanna, „Viltu nammi væna?“;
miðplata Hljóma frá 1969, sem
þarf mikla endurvinnslu því upp-
runalegu teipin týndust annað-
hvort í útlöndum eða fóru á
öskuhaugana; „Frelsi“ og „Blús
fyrir Rikka“ með Bubba Mort-
hens; „ísland“ með Spilverkinu
og fyrsta plata Mannakorns.
Aðrar fyrirhugaðar endurút-
gáfur eru t.d. safn með Brimkló,
síðasta Trúbrotsplatan „Man-
dala“ og „Allt heila klabbið“ með
Svarthvítum draumi, sem kemur
út í vor.
En hvað á eftir að koma út og
hvað ætti að koma út? Af hippa-
efninu fer flest að verða komið,
en þó vantar tilfinnanlega plöt-
una „Magic Key“ með Náttúru.
Platan er jafnan talin meistara-
verk íslenska hipparokksins
ásamt „Lifun" Trúbrots, sem
Geimsteinn gaf út í fyrra. Einnig
væru Svanfríðar-platan „What’s
hidden there“ og ballöðuplata
Jónasar R. og Einars Vilbergs
kærkomnar.
Margar barnaplötur síðustu
áratuga hafa verið endurútgefhar
en enn eru margar ókomnar; þ.á
m. ein sú allra besta, „Eniga men-
iga“, eftir Olgu Guðrúnu Árna-
dóttur og Ólaf Hauk Símonarson.
Margar grínplötur hafa elst illa en
þó ætti „Látum sem ekkert c“
með Halla, Ladda og Gísla Rúnari
að koma á markaðinn á ný.
Nýrokkbylgjan hefur verið
vanrækt og því ekki seinna
vænna að á markaðinn komi á ný
plötur Þeysara, Purrks Pillnikks,
Tappa Tíkarrass og Kuklsins. Það
hefur lengi staðið til hjá Smekk-
leysu að gefa þessar plötur út á
ný, en enn er óvíst um fram-
kvæmdina.
Svo eru það auðvitað plötur
Megasar, þær eru orðnar tólf tals-
ins og lítið af þeim er fáanlegt í
dag, m.a. engin sem hann gerði
fyrir 1980. Það er mikill áhugi á
þessu efhi, t.d. seldist „Megas all-
ur“ upp á sínum tíma, en það var
kassi með öllum plötunum sem
hann hafði gert 1985. Skífan á út-
gáfurétt að plötum Megasar og
sagði Megas nýlega að endurút-
gáfa væri fyrirhuguð, en ekki vit-
að hvenær eða hvernig. Það þyrfti
að ná góðu lagi á markaðinn og
bíða eft ir hentugum tíma.______
Gunnar Hjálmarsson
Lúskrað á liðsmönnum Hitlers
ÞORSTEINN E.JÓNSSON
DANSAÐ í HÁLOFTUNUM
SETBERG 1992
★★★
QÁrið 1940 tók átján ára
stráklingur sig upp, hætti
í Menntaskólanum á Ak-
ureyri og fór til Bretlands. Þar
gekk hann í konunglega breska
flugherinn, RAF. Og ævintýrin
létu ekki bíða eftir sér.
Þorsteinn hafði ungur hrifist af
flugi, fylgst dáleiddur með þeim
útlensku hetjum sem komu við á
íslandi á fjórða áratugnum. Og í
flughernum varð hann beinlínis
ástfanginn af flugvélum: „Spitfire
IX, nýja unnustan mín, var óneit-
anlega fögur. Yndisþokki hennar
fólst í mjúkum, bogadregnum lín-
um, en jafnframt var hún þrótt-
mikil og ögrandi."
Flestar stúlkur létu sér svona
lýsingar vísast vel líka.
Áður en Þorsteinn gekk til liðs
við Georg VI. kóng af Bretlandi
var hann hæfilega kærulaus ís-
lenskur unglingur. Reykti, drakk,
spilaði billjard, fór á kvennafar og
sprengdi enga einkunnaskala. Það
var ævintýraþrá sem rak hann í
breska flugherinn, þótt vísast hafi
það haft sitt að segja að móðir
hans var ensk.
Hann fór.margar árásarferðir
frá Englandi inná meginland Evr-
ópu, var sendui til Norður-Afríku
og síðar Belgíu og Frakklands.
Stundum minnir frásögn Þor-
steins á magnaðar hasarbækur,
þegar hann lýsir viðureignum við
Húnana í háloftunum. Það er ekki
annað en að hrífast með.
Þorsteinn E. Jónsson skrifar
bókina sjálfur. Það er lofsvert
áræði á tímum viðtalsbókaflóðs.
Hann er lipur og skemmtilegur
penni, og tekur sjálfan sig bara
svona mátulega hátíðlega.
„Strákabókin íár.
MacLean getur
pakkað saman.“
. Hann var einn af fáum íslend-
ingum sem tóku þátt í seinni
heimsstyrjöldinni; og sá eini, eftir
því sem næst verður komist, sem
var í flughernum. Saga hans er
fróðleg og ævintýraleg. Semsagt:
Strákabókin í ár. MacLean getur
pakkað saman.
Hra&i Jökulsson
Þokkaleg
Pressublaða-
mennska
JÓNAS SIGURGEIRSSON
OG PÁLMIJÓNASSON
(SLENSKIR AUÐMENN
ALMENNA BÚKAFÉLAGIÐ1992
★
GSumir segja að frU
merkjasafn Gísla á
Grund sé feiknalega
verðmætt. Flestir telja að eignir
Jóhanns Óla Guðmundssonar séu
nærri 200 milljónum og fari vax-
andi. Kunnugir telja að Marta
Bjarnadóttir og Þórarinn Ólafsson
eigi ekki fjarri 200 milljónum
króna. Kunnugir telja óvíst hvort
Kristján Jóhannsson eigi yfir 200
milljónir enn sem komið er. Erfitt
er að meta eignir Ásgeirs Sigur-
vinssonar en kunnugir telja hann
efnaðan mann sem sé að öllum
líkindum í hópi íslenskra auð-
manna. Erfitt er að meta raun-
verulegan auð Halldórs Laxness,
þar sem upplýsingar skortir, en...
Þetta eru alltsaman sýnishorn
úr bókinni Islenskir auðmenn og
gefa góða mynd af þeim ályktun-
um sem þar eru dregnar. „Kunn-
ugir“ og „ýmsir“ og ekki síst „þeir
sem til þekkja“ eru bornir fyrir
niðurstöðum þegar þekkingu höf-
unda þrýtur — sem er býsna oft.
Á bókarkápu er upplýst að
verkið sé byggt á margra mánaða
rannsóknum höfundanna. Það
getur vel verið. En það vantar
mikið upp á að bókin veiti sann-
færandi yfirlit um íslenska milla.
Útgangspunkturinn er: Sá sem
á hreinar eignir upp á 200 milljón-
ir fær að vera með í bókinni. Það
eru eitthvað á annað hundrað
manns. Gott og vel. Höfundar
hafa hinsvegar engin tök á því að
kynna sér hvað þetta heiðursfólk
skuldar. Það er ekki mjög burðug
rannsóknarblaðamennska sem að
baki liggur. Við höfum séð mun
betur unnar greinar í Pressunni
um einstaka athafnamenn.
„Fyrst ogfremst er
þessi bók saman-
safn aflipurlegum
kjaftasögum. “
Fyrst og fremst er þessi bók
samansafn af lipurlegum kjafta-
sögum. Stíllinn er ósköp notaleg-
ur og höfundarnir passa sig sem
betur fer á því að vera ekki á móti
auðmönnunum okkar. Það væri
afar forvitnilegt að sjá lista yfir
auðugustu menn Islands, bók
sem byggði á ítarlegum rann-
sóknum þar sem ekki þyrfti að
styðjast jafnmikið við ótilgreinda
„kunnuga" og „ýmsa“.
Efnið er forvitnilegt og bókin á
sér margar fyrirmyndir í útlönd-
um. Vitaskuld er ekkert við það
að athuga þótt höfundar slíkra
bóka byggi verk sín að talsverðu
leyti á nafnlausum heimilda-
mönnum. En það er ekki nóg. Það
vita allir að ýmsum finnst Herluf
Clausen ferlega ríkur. Er ekkert
fleira í fréttum?
Hrafh Jökulsson