Pressan - 12.08.1993, Síða 22

E R L E N T
22 PRESSAN
Fimmtudagurínn 12. ágúst 1993
MAÐUR VIKUNNAR
Yitzhak Rabin
Brostnar vonir
Yitzhak Rabin, forsætis-
ráðherra ísraels, hefur ekki
staðið undir þeim vænting-
um sem gerðar voru til hans.
Þegar Rabin tók við embætti
fyrir ári lýsti hann því sigur-
glaður yfir að innan sex til
tólf mánaða myndi sér takast
að ná samkomulagi um sjálf-
stjórn Palestínumanna á
hernumdu svæðunum,
Vesturbakkanum og Gaza-
svæðinu. Forsætisráðherran-
um tókst ekki að standa við
orð sín og friður er ekki í
sjónmáli. Með vægðarlaus-
um sprengjuárásum ísraels-
hers á suðurhluta Líbanons
hefur Rabin þvert á móti
gert öllum ljóst að hann tel-
ur valdbeitingu enn heppi-
legustu leiðina til að ná settu
marki.
Yitzhak Rabin hefur tekið
þátt í ýmsum friðarviðræð-
um á stjórnmáiaferli sínum.
Enginn vafi leikur þó á því
að hann er ekki draumóra-
maður heldur fyrst og fremst
hermaður. Rabin fæddist ár-
ið 1923 í Jerúsalem, sem þá
var verndarsvæði breska
Þjóðabandalagsins í Palest-
ínu. Foreldrar hans voru
rússneskir innflytjendur og
getur Rabin státað af því að
vera eini innfæddi forsætis-
ráðherrann í sögu Israels,
„sabra“ á máli heimamanna.
Rabin lagði stund á búfræði
en að námi loknu gekk hann
tii liðs við „Palmah", skyndi-
árásasveit öflugustu neðan-
jarðarhreyfingar gyðinga.
Rabin kleif hratt metorða-
stigann innan Israelshers og
var fljótlega gerður að æðsta
yfirforingja. Það var því fyrst
og ffernst Rabin sem lagði á
ráðin um hinn átakamikia
sigur Israela yfir sameinuðu
herliði araba í sex daga stríð-
inu 1967.
Rabin gegndi embætti
æðsta yfirforingja til 1968 er
hann sneri sér að stjórnmál-
um. Eins og flestir sömu
kynslóðar snerist Rabin á
sveif með Verkamanna-
flokknum, enda var flokkur-
inn þá ráðandi afl í ísrael.
Rabin var fljótlega gerður að
sendiherra og sendur til
Washington. Þar komst
hann að raun um að Banda-
ríkjamenn voru fullir aðdá-
unar á hinu kjarkaða smá-
ríki, sem tókst að vinna svo
frækiiegan sigur á aröbum
1967. Árin sem Rabin dvaldi
vestanhafs kynntist hann
ýmsum af helstu frammá-
mönnum í bandarískum
stjórnmálum, sem síðar áttu
eftir að reynast ákaflega þýð-
ingarmiklir varðandi öryggi
og framtíð ísraels.
Að loknu stríðinu 1973
vaidi Golda Meir forsætis-
ráðherra Yitzhak Rabin sem
eftirmann sinn. Shimon
Peres, fýrrum aðstoðarmað-
ur Bens-Gurion, brást þá
ókvæða við, enda hafi hann
alltaf litið svo á að hann einn
ætti rétt á embættinu. Flöfn-
un Peresar átti eftir að draga
dilk á effir sér og hleypti af
stað áköfum metingi á milli
hans og Rabins, sem nú hef-
ur staðið yfir linnulaust í
tuttugu ár. Rabin vísaði Per-
es ffá sér á þeim forsendum
að hann væri „óþreytandi
samsærismaður“. En Peres
átti eftir að koma fram
hefndum. Árið 1977 var Ra-
bin neyddur til að segja af sér
embætti þegar upp komst að
eiginkona hans, Leah, lét hjá
líða að loka bankarcikningi
sínum í Washington eftir að
fyrrum sendiherrahjónin
sneru aftur til Israels.
En Rabin komst aftur til
valda, eins og íbúar Líban-
ons hafa ekki farið varhiuta
af. Tugir þúsunda óbreyttra
borgara hafa flúið heimili sín
og Rabin hefur hótað að
suðurhluti Líbanons verði
gerður óbyggilegur ef skæru-
liðar Hizbollah iáta ekki af
árásum á ísrael. I kjöifar nýj-
ustu aðgerða Israelshers er
heimamönnum nú að fullu
ljóst að langþráð von um
frið er enn aðeins íjariægur
draumur.
The Guardian
Síðasta tœkifærið
Átökin í Bosníu hafa nú loks knúið Bandaríkin og banda-
lagsþjóðimar í Evrópu til aðgerða. Tillaga Atlantshafsbanda-
lasins, NATO, uni að hefja loftárásir á stöðvar Serba er fyrsta
merkið um trúverðugar hótanir í garð Serba vegna linnu-
lausra árása þeirra. Það er sorglegt að þjóðir heims skuli hafa
beðið svo lengi með að beita kröftum sínuin að þær séu nú
tilneyddar að grípa til hemaðaraðgerða í stað þess að leita ffið-
samari leiða.
Hverjar svo sem aðgerðirnar verða er nauðsynlegt að Ör-
yggisráð Sameinuðu þjóðanna veiti fúllt samþykki sitt Tiilaga
Atlantshafsbandalagsins vekur vissulega óhug meðal margra.
Þó er flestum ljóst að hún er þrautalendingin. Loftárásir á
stöðvar Serba em síðasta tækifærið til að bjarga þvi sem eftír
er af Bosníu. Um leið gefst Evrópuþjóðum síðasta tækifærið
til að halda í það litla sem effir er af trúverðugleika þeirra.
Þjóðræknir Rússar og kommúnistar í eina sæng

Rykið dustað af
hugmyndafræði
Félagar í Paniat, flokki öfgafullra þjóöernissinna og gyöingahatara, í áróöursgöngu um Moskvu í júní 1992.
öfgasinnaðir hægri- og
vinstrimenn hafa fram til
þessa ekki virst eiga annað
sameiginlegt en öfgamar. Eða
hverjum hefði dottið í hug
fyrir fimm árum að tengja
saman róttæka kommúnista
og ofstækisfulla þjóðernis-
sinna? Líklega fáum. En tím-
amir hafa breyst og með þeim
hugmyndafræði stjórnmála-
manna.
Öfgarnar hafa sameinað
hægri- og vinstrimenn, en eitt
skýrasta dæmið um það er að
finna í Rússlandi. Þar sitja þeir
saman í ritnefnd dagblaðsins
Dien; Sergej Babúrín, for-
sprakki þingmanna úr hópi
þjóðræknissinna, Guennadi
Zjúganov, núverandi leiðtogi
Rússneska kommúnista-
flokksins, Alexander Sterl-
igov, fýrmm ofúrsti í KGB og
núverandi konungssinni, Al-
exander Dúguín, höfundur
kenninganna um „þriðju leið-
ina“, og „andófsmaðurinn"
Edward Savjenko, öðm nafni
Limonov.
Ritstjóri blaðsins og frum-
kvöðull þess, rithöfundurinn
Alexander Prókhanov, reynir
þó allt til að hrista fasista-
stimpilinn af málgagninu.
„Við fasistar?“ segir hann með
uppgerðarundrun við vest-
ræna blaðamenn. „Þú hefur
látið ljúga þig fúllan. Afi minn
barðist undir fána Nikulásar
II og faðir minn undir fána
kommúnista til vemdar Sov-
étríkjunum. Verð ég að velja á
milli föður míns og afa?“
Svarið er ekki sérlega sannfær-
andi, ekki síst þegar litið er á
stefnu blaðsins. Dien segist
vera „fylgjandi þjóðfélags-
breytingum“, „byltingarsinn-
að“ og „hlynnt framtíðar-
stefúu“, auk þess að vera opið
fyrir „frjálsum hugsuðum"
sem spoma vilja gegn „útrým-
ingu rússnesku þjóðarinnar“.
Milósevísk hamskipti
Prókhanov fullyrðir að
samband öfgasinnaðra hægri-
og vinstrimanna sé í rauninni
rökrétt ffamhald af fortíðinni,
að minnsta kosti í Rússlandi.
„Hvor tveggja hreyfingin hef-
ur á tilfinningunni að hún
hafi verið niðurlægð og henni
neitað um félagslega réttar-
stöðu auk þess sem henni er
misboðið með landnámi er-
lendra menningarstrauma.“
Zjúganov, sem er stofnfé-
lagi í Þjóðernisfylkingunni,
samtökum þjóðernissinna og
fasista, velti fyrir sér þjóð-
ræknisstefnunni í grein er
hann ritaði í Sovietskaja Rossia
og það án þess svo mlkið sem
minnast á kommúnista. Þegar
hann er beðinn um útskýring-
ar svarar hann því til að félags-
leg réttlætískennd sé hverjum
Rússa í blóð borin og alþjóða-
hyggjan komi af sjálfu sér í
jafnvíðfeðmu landi og Rúss-
landi. Zjúganov er sem sagt
fýrst Rússi og síðan kommún-
isti, en það hefúr vakið nokk-
um taugatitring innan flokks-
ins.
Vladimir Bondarenko er
þeirrar skoðunar að þegar
Rússneski kommúnistaflokk-
urinn var stofnaður árið 1990
hefði hann fýrst átt að leggja
áherslu á þjóðernisstefnuna,
síðan á félagshyggjuna — sem
þýðir víst ekkert annað en
þjóðernissósíalismi. Bondar-
enko heldur því ffarn að þjóð-
ernissinnaðir bolsévikar hefðu
ekki gert neina athugasemd
við slíka stefnubreytingu og að
sá eini sem kom í veg fyrir
framkvæmd hennar hafi verið
Gorbastjov. En ef Zjúganov
skírir flokkinn upp á nýtt
núna, án þess að leita sam-
þykkis innan hans, er hætta á
að hann missi mikilvægan
fjárstuðning og hneyksli hluta
íylgjenda flokksins. „Hingað
til hefur honum ekki tekist að
hafa hamskipti að hætti Mi-
losevics, en það kemur að
því,“ fullyrðir Bondarenko.
Hagfræöi til vinstri —
menning til hægri
Hvort þetta þýðir svo að aii-
ir þeir sem kalla sig kommún-
ista séu í raun heitir þjóðem-
issinnar er annað máí. Alex-
ander Dúguín er nú samt al-
deilis hræddur um það.
„Rússneski kommúnista-
flokkurinn hefúr ffá upphafi
stutt „þriðju leiðina“: róttæka
hagffæðistefnu vinstrimanna
og menningarleg gildi öfga-
sinnaðra hægrimanna, en af
áróðursástæðum hafa þessi
sjónarmið ekki farið hátt til
þessa. Nú er tækifærið til að
segja sannleikann; sannir
kommúnistar hafa alla tíð ver-
ið þjóðræknissinnar.“
Spyrji einhver hvað í
ósköpunum „þriðja leiðin“
snúist um stendur ekki á svari
hjá Alexander Dúguín. Hann
var kominn með ofnæmi fyrir
stefnu Sovétríkjanna einhvem
tíma á níunda áratugnum og
smíðaði þá hugmyndina um
„þriðju leiðina" í stað þess að
snúast á sveif með vestrænum
kapítalisma, sem hann hatar
ekki minna en heimsvalda-
stefúu Bandaríkjanna. Þriðja
leiðin felst meðai annars í því
að klæða í nýjan búning hug-
myndir nasista um „aftur-
haldssama byltingu". Dúgm'n
finnst sjálfsagt að tileinka sér
það „góða“ úr hugmynda-
fiæði nasista, eins og þjóðem-
issósíalismann og byltingar-
hugmyndir Strausser-bræðra,
en gleyma afganginum. Gyð-
ingahatur nasistanna er sett
ofan í skúfíú og Dúguín held-
ur því ffam að SS hafi séð fýrir
sér Stór-Evrópu er saman-
stæði af héruðum þjóða og
miðstýrðu lénsskipulagi. Stór-
Evrópa ffamtíðarinnar myndi
ná frá Dublin til Vladivostok
og vera mótvægi við ameríska
heimsveldið.
Hvort almenningur í Rúss-
landi á effir að heillast af þess-
um hugmyndum Dúguíns er
óvíst, en hann er þegar farinn
að leggja drög að því að koma
þeim áleiðis til fjöldans. Hálfs-
mánaðarlega sér hann um
tuttugu mínútna þátt á
stærstu sjónvarpsstöð lands-
ins, Ostankino. Opinberlega
fjalla þættirnir um „leynifé-
lög“, en ef marka má síðustu
þætti virðist tilgangurinn frek-
ar sá að fá rússneskan al-
menning til að sætta sig við
Þriðja ríkið. En þrátt fyrir
þessa „hugmyndafræði“ nýju
hægrimannanna virðist Rúss-
land samt vanta sanna trú-
menn. Jafnvel Dúguín er
hættulega veikur fyrir slav-
neskum draumum og í huga
Alexanders Prókhanovs er
málstaðurinn hálfvonlaus.
Ritstjóri Dien skelfur af
hræðslu við tilhugsunina um
að komast í of nána snertingu
við vestrænt gildismat og hef-
ur litla trú á Stór-Evrópu.
„Hvaða hálfvita dytti í hug að
bjóða rússnesku þjóðina og
víðáttu landsins ffam á silfur-
fati? Framtíð okkar er ffekar á
Austurlöndum og byggist á
endurreisn stórveldisins.“
Byggt á L’Evenement du
jeudl.