Tíminn Sunnudagsblað - 27.05.1962, Blaðsíða 5

var harður í kröfum og tók ekki í
xnál að láta skipið sigla til hafnar í
Noregi, nema hann fengi fyrir það
fimm hundruð ríkisdali, auk fargjalds
og fæðispeninga. Stóð í löngu þjarki
um þetta. Bjarni vissi, að yfirvöldun-
um var í mun, að ekki drægist lengur
að koma þeim Sjöundárhjúum á högg-
stokkinn, og harð'neitaði hann að slaka
til, enda fór sem hann uggði, að geng-
ið var að kröfum hans að síðustu.
En ekki varð komizt hjá enn frek-
ari tilkostnaði Ekki hlýddi annað en
íslenzkur prestur fylgdi föngunum til
Noregs og veitti þeim hina síðustu
huggun við höggstokkinn. Sá, sem fór
slíka ferð, varð að hafa vetursetu cr-
lendis, og hlutverk prestsins var þess
eðlis, að fáir fíktust eftir því. Kom
því ekki annað til mála en greiða hon-
um ríflega þóknun, þrjú hundruð rík-
isdali, auk fargjalds og matarpeninga.
Loks þótti liklegt, að traustur gæzlu-
maður yrð'i að vera með í förinni.
En hér stoðaði ekki að horfa í skild
inginn. Utanferð Bjarna og Steinunn-
ar var undirbúin af kappi siðustu viku
ágústmánaðar, og Geir biskupi Vídalin
var falið að velja prest þeim til
fylgdar.
Um þessar mundir var ungur prest-
ur, séra Hjörtur Jónsson, kennari í
Hólavallaskóla, á hálfum launum.
Slíkum manni veitti ekki af að drýgja
laun sín, enda leitaði Geir biskup til
hans. Séra Hjörtur var þetta sumar
hjá foreldrum sínum í Akurey í Rang-
árþingi, og lét biskup senda eftir hon-
um í skyndi, svo að hann væri ferð-
búinn, þegar skipið léti úr höfn um
miðbik septembermánaðar.
Séra Hjörtur gaf kost á sér til far-
arinnar. Þó vildi hann fá viðbótar-
þóknun vegna viðhafnar í klæðaburði
og annarra slíkra útgjalda í ókunnu
landi. En þá var stiftamtmanni nóg
boðið. Hann aftók að fallast á slíkt
bruðl, nema til kæmu fyrirmæli
stjórnardeildarinnar í Kaupmanna-
höfn. Það sætti séra Hjörtur sig við
í þeirri von, að úr rættist siðar. En
það rak hann sig á, þegar til kom, að
ekki var gott að eiga eftirkaup við
stjórnarherrana.
XXVII
Mitt í öllu þessu umstangi gerðist
óvæntur atburður Að morgni laugar-
dagsíns 31. ágústmánaðar 1805 lcorn
Waldbohm, tukthúsráðsmaður, á fund
Frydensbergs bæjarfógeta og sagði
honum andlát Steinunnar frá Sjö-
undá. Kvað hann hana hafa geis-pað
golunni í fangahúsinu þá um morg-
uninn klukkan níu.
Ekki er kunnugt, með hvaða hætti
dauða Steinunnar bar að. En hún
hafði aðeins verið sjúk einn dag og
dó snögglega. Hún hafði fram að
þessu verið hin hraustasta, og svo vill
til, að heimild hefur varðveitzt um
það, að aldrei voru nein meðul keypt
handa henni árið 1805.
Frydensberg, bæjarfógeti, skrifaði
landlækninum, Tómasi Klog, þegar í
stað og krafðizt þess, að lík Stein-
unnar væri krufið og rannsakað, hvort
hún hefði dáið eðlilegum dauðdaga
eða af annarlegum orsökum. Héðan
af verður naumlega um það dæmt,
hvort heldur þetta eru viðbrögð emb-
ættismanns, er hefur grun um, að
ekki sé allt með felldu um dauða
fanga, eða varúðarráðstöfun, gerð
þess að firra grun og getsökum. Hitt
er alkunnugt, að ýmsar sögur komust
á kreik um það, þá þegar eða siðar,
með hvaða atburðum Steinunn hefði
dáið, og eflausl hefur orðalagið á
bréfi Frydenbergs og sjálf líkskoðun
in frekar magnað þær sögur en slævt
þær. Ein sagan er á þann veg, að
sjálfur Friðrik Trampe, er um þessar
mundir var orðinn stiftamtmaður, hafi
af vorkunnsemi hlutazt til um það, að
hún fengi eitur til þess að fyriifara
sér á, þegar sýnt var, að lífi hennar
yrði ekki borgið. Það mun að sönnu
rétt, að Trampe kenndi í brjósti um
þau Bjarna og Steinunni, en hitt er
fjarri lagi, að hann hafi farið að
stofna embættisheiðri sínum í hættu
með slíku tiltæki, enda hefði þá lík-
inu sennilega veiið holað í jörðina
ókrufðu. Önnur saga hermir, að Stein-
unn hafi verið þunguð eftir fangavörð
inn, og var honum eignað það, að
hann hefði fyrirfarið henni. Við' þessa
sögu var síðar tengt nafn fangagæzlu-
manns, er látinn var, þegar þessir at-
burðir gerðust. Vafalaust er þetta
ekki heldur annað en þjóðsaga. Það
hefur þótt bezt við hæfi í frásögum,
að endalok Steinunnar væru sem sögu-
legust. í þrið'ja lagi komst það á
kreik, að Steinunn hefði drepið höfði
við vegginn í hegningarhúsinu og rot-
að sig með þeim hætti.
Landlæknir brá fljótt við. er honum
barst bréf Frydensbergs. Iíann mælt-
ist til þess við Geir biskup Vidalín,
að krufningin mætti fara fram í skrúð
húsi dómkirkjunnar, og veitti biskup
undir eins leyfi til þess. Frá þessu
ráði var þó horfið, og likið flutt i svo-
nefnt Nýjahús, er ætlað verður, að
hafi verið hús það, er ísleifur Einars-
son háyfirdómari hafði fyrir skömntu
látið reisa og varð síðar stiftamt-
mannsbústaður, 'yfirréttarhús og
prestaskólahús. Var svo rösklega að
þessu öllu gengið, að krufning hófst
klukkan þriú uni daginn. aðeins
stundum eftir að Steinunn dó.
Ungur læknanemi, Ólafur Lofts-
son, sem síðar varð kunnari fyrir
útbreiðslu sjúkdóma en lækningu
þeirra, aðstoðaði landlækninn við
krufningu, en vitni voru Waldbohm
tukthúsráðsmaður og annar af lög-
regluþjónum bæjarins, Hinrik Krag.
í líkskoðunarvottorðinu segir, að
líkið hafi verið fært úr öllum klæð-
um og þvegið, og hafi engir áverkai
sézt á því útvortis. Síðan var höfuð-
kúpan opnuð, og þar á eftir brjósthol
og kviðarhol. Er frá því greint, að
smáæðarnar í höfðinu hafi verið mjög
þandar af blóði, sem og heilabörkur-
inn. Um sjöttungur únsu af blóðvatni
seytlaði úr þeim. Sjálfur heilinn var
með eðlilegum lit, og engra missmíða
varð að öðru leyti vart, hvorki í heila-
hólfinu né litla heilanum. í brjóst-
holinu voru æðar einnig þandar af
blóði, einkum kransæðarnar, en hjart-
að sjálft var eðlilegt. Sama gilti um
lungun. Öll liffæri í kviðarholi voru
heilbrigð, enginn annarlegur vökvi í
maganum, sem var galtómur og sam-
anskroppinn, og engin sjúkleg ein-
kenni á þörmum. Sama var að segja
um munn og háls.
Sú var ályktun landlæknis, að
Steinunn hefði fengið slag af hugar-
angri, eins og átt gæti sér stað um
konur, sem taugaveiklaðar væru, svo
sem hann vissi, að Steinunn hefði
verið.
Að loknu þessu dagsverki Klogs
landlæknis var ekki annað eftir en
husla hræ Steinunnar. Var rekin sam-
an kista úr óvönduðum fjölum,
þriggja álna löng, og líkið látið i
hana, og síðan voru nokkrir fangar
sendir með hana upp á Arnarhólsholt
til dysjunar, þar eð dauðadæmt morð-
kvendi var að sjálfsögðu ekki kirkju-
græft.
Dysinni var valinn staður við al-
faraleið út úr bænum, þar sem nú
kallast Skólavörðuholt. Grófu fang-
arnir þar grunna gröf, er sneri
austur og vestuh. á að gizka . jú
kvartil að dýpt. og settu kistuna
í hana. Röðuðu þeir steinum í
hring kringum gröfina, mokuðu möl
og mold að kistunni og báru að henni
grjót, unz þarna myndaðist dys, um
tíu fet i þvermál og nokkur fet á hæð.
Á dysinni var svo reistur stjaki, sem
höfúð Steinunnar hefði átt að festast
á, ef böðullinn hefði ekki misst af
bráð sinni. Var þá fullkomnaður sá
umbúnaður, er legstað Steinunnar
Sveinsdóttur var veittur.
Þó safnaðist talsvert af smásteinum
á dysina, þegar stundir liðu. Það var
forn siður, að ferðamenn stigu af baki
við dysjar sakamanna þær, er voru
við alfaraleiðir, og vörpuðu á þær
nokkrum steinum. Margir áttu leið r
kaupstaðinn, og margir köstuðu steini
í dys Steinku, því að vaninn var ríkur.
XXVIII
Meðan þessu fór fram, var sem óð-
ast verið að búa De tvende Söstrc,
skip Bjarna Sívertsens, til brottsigl-
ingar í Hafnarfirði. Hinn 11. septem-
bermánaðar var séra Hirti látið í t<’
vegabréf, og voru honum þá greiddi
matarpeningar sínir til loka marzmán
aðar, tveir ríkisdalir á dag, og við
skipstjórann á De tvende Söstre, Hans
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
293