Tíminn Sunnudagsblað - 27.05.1962, Blaðsíða 15

Eðvarð þóttist þurfa að hefna ein-
hverra hrekkja á Páli og hugðist nú
að lúskra honum duglega. Móðir
hans vildi aftra Eðvarð inngöngu,
en sá piltur vissi, hvers hann mátti
sín, hann lyfti bara löppinni með
þungu járnklæddu stígvéli og spyrnti
því fyrir brjóst konunnar, svo að
hún — sem var lítil og veikbyggð
— hálfféll við og rak upp vein. Gólf-
fatan valt um koll, og skólpið flæddi
um hvítskúrað gólfið, Við þessar að
farir urðu yngri börnin svo hrædd,
að þau öskruðu hvert í kapp við ann
að. Runnu þá tvær grímur á Eðvarð,
svo að lítið varð úr refsiaðgerðum
við Pál í bili. Rétt á eftir kom hús-
bóndinn heim og þótti aðkoman ó-
fögur, reiddist hann mjög og vildi
klaga Eðvarð fyrir kaupmanni, en
kona hans aftók það með öllu, hún
kvað þau ekki vera bættari við að
komast í ónáð þar og gæti það varð-
að vinnumissi og mættu þau sízt við
þvi. Þau rök voru ómótmælanleg, og
allt var látið kyrrt liggja.
Kaupmannshjónin vildu þeim víst
líka vel, því ag um haustið, þegar
mamma var lasin, höfðu þau boðizt
til að taka telpuna. Því boði var ekki
unnt að neita, þó að það kostaði
þær mæðgurnar mörg tár. Emilía
iitla var augasteinn móður sinnar og
eina dóttirin. Kaupmannshjónin áttu
enga dóttur og vildu gjarnan taka
telpuna alveg, en fyrst um sinn hafði
það orðið að ráði, ag hún svæfi og
borðaði í kaupmannshúsinu, en móð
ir hennar hugsaði tim föt hennar.
Vegna þess fékk hún að fara heim
til móður sinnar einu sinni í viku.
Það voru gleðistundir. Annars var
engnn vondur við hana í húsi kaup-
manns nema Jónína. Að vísu var
frúin afarströng, enda dönsk og
þótti lítið til alls koma á íslandi,
hún reyndi einnig ag aga syni sína,
en réð lítið við þá.
Eitt var það, sem olli börnunum
miklum kvölum — einkanlega Em-
ilíu — sem var því óvön. Allur mat-
ur var afar sterkur á bragðið og
kjötið til dæmis svo salt, að börnin
sveið í munninn, sótti þau því mikill
þorsti, en var harðbannað að drekka.
Það átti að vera heilsuspillandi!! og
þar var frúin á verði og alltaf með
laxeroliuflöskuna á lofti! Magi telp-
unnar þoldi ekki þessa meðferð, og
beið hún þess aldrei bætur. En þó
hún léki sér lítið við drengina og
væri raunar hálf hrædd við þá, naut
hún góðs af, þegar þeir voru að
hnupla bollum í eldhúsinu og stelast
fram í „Bislagið“ — sem kallag var,
þangað sem vatnstunnan stóð. Hún
var ávallt full, það sá fjósakarlinn
um. Þar fengu börnin sér að drekka
og stóðu vörð hveit um annað. Kæmi
einhver skyndilega, svo ag ekki ynn
ist tími til að koma bollanum inn á
eldhúsborðið, var eina ráðið að
sökkva honum í tunnuna. Það kom
því æði oft fyrir, þegar vatnstunn-
an var hreinsuð, að nokkrir bollar
fundust á botni hennar. Kenndi frú-
in Jónínu um, en hún var ekki svo
vel kynnt, að neinn tæki það sárt.
Tíminn leið til næsta hausts, þá
var það orðið að ráði, að kaupmanns
hjónin flyttu með sína fjölskyldu til
Kaupmannahafnar, og vildu þau taka
Emilíu með sér, en það aftóku for-
eldrar hennar. Þau vissu, að barninu
leið þar ekki of vel og gátu ekki hugs
að til þess að missa alveg sjónar
á því — hvað svo sem við tæki fyrir
þeim öllum hér. Og víst beið hungur
vofan stöðugt við dyrnar hjá þeim,
eins og fleiru þurrabúðarfólki á þeim
árum.
Andrés Magnússon, faðir Emilíu,
var járnsmiður, hafði hann lært þá
iðn á Akureyri, en þau ár var hann
fastur heimilismaður í Hvammi í
Hrafnagilssókn. í Hvammi kynntist
hann Ingiríði Benediktsdóttur, sem
var alin þar upp hjá móðurforeldrum
sínum, Jósep Jósepssyni og Ingiríði
Bjarnadóttur, sem lengi bjuggu á
þeirri jörð. Kynsæl mun sú ætt hafa
verið, því að langafi Ingiríðar Bene
diktsdóttur — Jósep Tómasson var
tvíkvæntur og átti ellefu börn með
hvorri konu!! Bróðir þess Jóseps var
Jónas, afi skáldsins Jónasar Hallgríms
sonar.
Mannmargt mun hafa verið í
Hvammi, þegar Ingiríður var að alast
þar upp, og engin búsvelta; auk þess
að eiga 10 börn sjálf, ólu þau hjón
upp nokkur fósturbörn.
Ingiríður og Andrés giftu sig i
kirkjunni á Hrafnagili þann, 10. júlí
1849, þá var brúðurin tvítug að aldri.
Sjálfsagt hefur verið bjart yfir
þeim sumardegi í hugum ungu brúð
hjónanna, þótt skuggar neyðarinnar
ættu eftir ag myrkva þeim marga
stund síSar á ævinni — og slíta sam
vistum þeirra að lokum.
Fyrstu árin bjuggu þau á Akureyri,
þar sem Andrés stundaði iðn sína, en
afkvæmum söfnuðu þau fljótar en
auði, og atvinnan var æði stopul.
Bauðst þá Andrési atvinna á Isafirði,
og hægt er að hugsa sér, að hann hafi
ekki verið lattur faraiinnar að' norðan,
frekar en aðrir ungir menn með vax-
andi fjölskyldu í þá daga, ef tvísýnt
þótti um afkomuna og hætt var kom-
ið, að þeir ynnu sér sveitfesti! En
Andrés var sonur Magnúsar Gíslason-
ar frá Hvítadal og átti frændfólk sitt
á Vestfjörðum. Fluttu þau Ingiríður
því til ísafjarðar, en heimþráin til
æskustöðvanna mun ekki hafa létt
ungu konunni lífið þar vestra. Var
hún líka heilsulítil, og ekki bætti það
út, að atvinna Andrésar varð lélegri
þarna en vonir stóðu til í fyrstu.
Þegar Emilía, dóttir þeirra, var 8
ára, bauðst henni svo annar verustað-
ur, en það var hjá föðursystur henn-
ar, Moniku Magnúsdóttur, og manni
hennar, Jóni Jónssyni, sem þá bjuggu
á Lambeyrí við Tálknafjörð. Þessu
boði var ekki hægt að hafna eins og
á stóð, svo að Andrés bjó ferð sína til
Tálknafjarðar með telpuna Henni var
sagt frá skepnunum og öllu því
skemmtilega, sem hún ætti í vændum
hjá þessari efnuðu föðursystur sinni,
og hún hlakkaði til fararinnar Að-
eins eitt gat hún ekki skilið, hvers
vegna tár móður hennar hrundu svo
ótt niður á fátæklega fataleppana, sem
hún tíndi niður i ferðapokann. Nú
var þó allt gaman, — rrei, það var
ósköp sárt að kveðja mömmu, þegar
að því kom; en pabbi fór þó með
henni, og allt hið óþekkta á ferðalag-
inu tók brátt huga hennar fanginn.
Að Lambeyri var líka gaman að koma,
svo stóra baðstofu hafði barnið varla
séð, þar sem fólkið sat í röðum á rúm-
um sínum við tóvinnu, því að áliðið
var hausts og farið að kveikja á
kvöldin. Fyrir föðursystur sinni bar
hún strax óttablandna virðingu, og
herbergi þeirra hjóna var afþiljað frá
baðstofunni.
Tvo daga dvaldist Andrés á Lamb-
eyri í þetta sinn, og þeir liðu fljótt
fyrir kaupstaðarbarninu, sem margt
hafð'i að skoða á þessu mannmarga
sveitaheimili.
Og svo kom morgunninn, þegar faðir
hennar kvaddi hana á hlaðinu og hún
horfði á eftir honum niður túnið.
Nóttina áður hafði fyrsti haustsnjór-
inn fallið á fjöllin, og köld norðaustan
kæla elti gráar öldurnar inn fjörðinn
og nísti þunnklædda telpuna að beini,
þar sem hún stóð við bæjarvegginn og
horfði á föður sinn hverfa úr augsýn,
en hún fann varla til þess kulda, því
að annar enn þá bitrari læsti sig að
hjarta hennar. Nú fyrst skildi hún til
fullnustu, hvað var að ske, barnshug-
urinn skynjaði það óafvitandi, að
bernskan var henni nú þegar í raun-
inni glötuð, en alvara lífsins tekin við.
Lof sé guði, að tuttugasta öldin
býður íslenzkum börnum sínum ekki
önnur eins kjör og þessi löngu liðni
tími. Margt hafði amma mín — Emilía
Andrésdóttir, séð og reynt, er hún
kvaddi þennan heim, hundrað ára
gömul og níu mánuðum betur.
Blessuð' sé minning hennar.
Emilía Biering.
í næsia blaði birtisf
viðta! við Sigríði
Sveinsdóftur, sem feng
izt hefur við margt um
dagana, meðal annars
klæðagerð, renni- og
módelsmíðar og tónlist
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
303