Tíminn Sunnudagsblað - 05.08.1962, Blaðsíða 8

vííví jVv^ir^F
** iéB\Ai'* ‘íiOU
•'t’e r‘ n i ii -r i (VJI -■">.'

f : i-lnn-i!
" ‘ Í1§3Ö«
LS'Váh 1'

536
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
UPPHAF OG ENDALOK
NÝJU-SVÍÞJÓÐAR
Á seytjándu öld var það eiti
af trúaratriðum stjórnmála-
manna a Vesturlöndum, að all-
ar þjóðir, sem eitthvað kvæði
að, yrðu að eignast nýlendur og
koma sór upp verzlunarfélögum
með staðfestu í fjarlægum álf-
um. Hugmyndin var sú að
sækja gull og gróða í greipar
frumptreðra þjóða með góðu
eða illu — samningum eða
vopnavaldi. Tvennt var það,
sem efldi þessar hugmyndir.
Hinn mikli straumur dýrra
málma frá Vesturheimi til Spán
ar, og gróði verzlunaifélaga
þeirra, sem Hollendingar og
Englendingar höfðu komið á
laggirnar með bækistöðvum í
Austurálfu og Vesturheimi.
Meðal þeirra þjóða, sem vildu
fara að dæmi þeirra, voru Dan-
ir og Svíar.
Á þriðja tug seytjándu aldar
gerðist þáð, að hollenzkur kaup-
maður, Willem Usselin, kom til
Svíþjóðar og gekk á fund kon-
ungs, Gústafs Adólfs. Þessi mað
ur hafði átt þátt í að festa Hol-
lendinga í sessi í Vestur-Indí-
um, en þóttist ekki hafa borið
þar úr býtum auð og frama í
samræmi við framlag sitt. Nú
var það erindi hans við Svía-
konung að leggja fyrir hann
ráðagerð um myndun sænskr-
ar nýlendu í Vesturheimi. Kon-
ungur veitti honum áheyrn, og
þóttu honum hugmyndir Hol-
lendingsins álitlegar. Var upp úr
þessu stofnað verzlunarfélag, er
hafði það markmið að græða á
frumstæðum þjóðum. En við
það sat um hríð, enda hafði
Gústaf Adólf mörgu að sinna,
þar sem hann háði á þessum
árum stórstyrjöld í Póllandi, en
hóf litlu síðar herför mikla suð-
ur Þýzkaland Þar féll hann að
lokum, því að þá var ekki enn
orðin tízka, að þeir, sem hleyptu
styrjöldunum af stað, sætu ó-
hultir heima.
Hugmynd Hollendingsins um
sænska nýlendu í Vesturheimi,
féll þó ekki í gleymsku. Stjórn-
arherrarnir í Stokkhólmi unnu
annað veifið að því, að til fram-
kvæmda kæmi, og verzlunarfé-
lagið var endurskipulagt og
sameinað nýjum félögum, er
stofnuð voru. Hollenzkir kaup-
menn lögðu Svíum r'áð og fjár-
muni, og loks kom þar haustið
1637, að fyrsta sporið var stig-
ið. Tvö skip voru mönnuð til
vesturfarar, og hét sá Pétur
Minuit, er var foringi leiðang-
ursins. Skyldu leiðangursmenn
leita landa við Delawarefljót á
austurströnd Norður-Ameríku,
og var það ákveðið að tilvísan
hollenzkra kaupmanna, er kom-
ið höfðu á þær slóðir. Þessi skip
komust loks á leiðarenda í
marzmánuði 1637 eftir margra
mánaða útivist.
Allfjölmennir Indíánaþjóð-
flokkar bjuggu á landi því, sem
Svíamir girntust. En höfðingj-
ar Indíánanna stóðú lítt á verði,
þrátt fyrir beisk kynni sín af
öðrum hvítum mönnum, er
setzt höfðu að á austurströnd-
inni. Þeir létu Svíunum falt
stórt landsvæði meðfram fljót-
inu báðum megin og seldu þeim
loðskinn fyrir axir, öngla, klæði
og alls konar skran, er notað
var sem agn meðal frumstæðra
þjóð'a. Auk þess tókst Svíum
að kaupa nokkuð af tóbaki. Með
þetta sneru skipin heim úr þess-
ari fyrstu Vesturheimsför.
Menn þeir, sem eftir urðu,
voru fáliðaðir, tuttugu og fimm
alls, flest hermenn. Þeir nefndu
landið Nýju-Svíþjóð, og reistu
þar vígi, er þeir kenndu við
drottningarefni sitt, Kristínu,
dóttur Gústafs Adólfs, hins
fallna herkonungs.
Næsta skrefið var að flytja
vestur landnema. En það gekk
tregt, þvi að menn voru ófúsir
til ævintýrisins. Sú var þó bót
í máli, að stjórnarvöld þeirra
tíma kunnu ráð við slíkri
tregðu. Þau tóku brotamenn,
jafnvel stórglæpamenn, og
fluttu þá nauðuga til nýlendn-
anna og létu þá gjarna fylgja
með hæfilegan hóp portkvenna,
er giftar voru glæpamönnunum
eftir hlutkesti. Svíar fóru þó
frekar vægt í þessar sakir. Þeir
sendu til Nýju-Svíþjóðar lið'-
hlaupa úr her sínum, bændur
af finnsku kyni, er brennt höfðu
Framhald á 548 siSu.
Teikning, sem gefur hugmynd um lífið í Nýju-Sviþjóð um miðbik
seytjándu aldar Neðst á henni eru sýndir samfundir forsjármanna
sænsku nýlendunnar og höfðingja Indíána. Ofar er sýndur bardagi
Indiánakynflokka og efst útfararsiðir þeirra.
)