Tíminn Sunnudagsblað - 12.08.1962, Side 10

— Jú, jú — það voru um tuttugu
manns í heimili eða ríflega það. Það
voru ekki aðrir bændur á Héraði,
sem ekki gengu til útiverka en þeir
Jón á Egilsstöðum og Halldór á
Klaustri, en ástæðan til þess, að Hall-
dór gekk ekki að erfiðisvinnu eða
gegningum var sú, að hann hafði
áð'ur en hann kvæntist kennt brjóst-
veiki og leitað til Þorvarðar lækms
Kjerúlfs, sem ráðlagði honum að
stofna til hjúskapar og búskapar,
drekka seyði af fjallagrösum og haga
búrekstrinum þannig, að hann þyrffi
hvorki að sinna erfiðisvinnu eða gegn-
ingum. Og þetta ráð tók Halldór og
framkvæmdi og kenndi ekki brjóst-
veikinnar síðan. Halldór naut ekki
bókmenntunar í uppvexti, en kunni
vel til búskapar, átti ma. búfræði-
ritið Atla og hélt Búnaðarritið og
önnur tímarit. sem út komu á þeim
tíma, og studdist við það. Auk þess
var hann frábærlega hagsýnn og hug
kvæmur í öilum búskaparframkvæmd
um.
— Hverjir voru mestir stórbænd-
ur austan lands á þessum áium?
— Gunnar Pálsson á Ketilsstöðum,
Halldór á Klaustri og Jón á Egils-
stöðum voru mestir bændur á Hér-
aði. Eiríkur á Karlsskála bjó bæði
við sjó og land, og nefna mætti Hjálm
ar á Brekku í Mjóafirðí og Sölva
Vigfússon á Arnheiðarstöðum. Mikill
búskapur var líka á þessum árum
rekinn á Jökuldal, en ég vildi nú
gjarnan fá betri tíma til að átta
mig á því, hverja nefna skal, ef talað
er um allt Austurland í þessu sam-
bandi.
— Hvað varstu svo lengi á
Klaustri?
— Fjögur ár. Þar kvæntist ég
Björgu, dóttur Halldórs, aldamóta-
árið, og þar bjuggum við í fyrstu.
Frá Skriðuklaustri réðst ég forstjóri
fyrir sölgdeild Pöntunarfélags Fljóts
dalshéraðs á Seyðisfirði og gegndi
því starfi til vors 1909.
— Hvernig féll þér þetta starf?
— Ég var nú þá og hef alla tíð
verið kaupfélagsmaður í eðli mínu.
Það var þá ekkert kaupfélag fyrir
austan, nema þetta pöntunarfélag, og
það var eina verzlunarfélagið á Aust-
urlandi á þessum tíma. Helztir kaup-
r enn á Seyðisfirði voru Stefán Th.
.’ónsson, Þórarinn Guðmundsson og
Sigurður Johansen, sem var norskur,
og svo var verzlun Örum og Wulf á
Vopnafirði og einnig verzlanir á
Djúpavogi og Eskifirði.
— Hvenær var pöntunarfélagið
stofnað?
— Það er talið stofnað ári síðar
en Kaupfélag Þingeyinga, eða 1884.
Það höfðu verið verzlunarsamtök
austanlands frá miðri 19. öld, en ekki
komizt í fast form fyrr en þetta. Það
var formið, sem Jón Sigurðsson átti
eiginlega upptök að: verziun við á-
kveðna kaupmenn gegn loforði um
vöruvöndun. Áður höfðu Austfirð-
ingar átt mikinn þátt í stofnun og
rekstri Gránufélagsins. Helztu for-
göngumenn að stofnun pöntunarfé-
lagsins voru Þorvarður iæknir Kjer-
úlf á Ormarsstöðum, Páll Vigfússon
í Hrafnsgerði og síðar Hallormsstað,
Sæbjörn Egilsson bóndi á Hrafn-
kelsstöðum og séra Bergur Jónsson
í Vallanesi, en þar var félagið stofn-
að.
— Hvað tók við, þegar þú fórst
frá Seyðisfirði?
— Þá efndi ég til búskapar á
Hamborg í Fljótsdal, og þar bjó
ég samfellt til vors1921. — Það var
vegna þess, að félagið lagðist niður,
að ég breytti þarná” ráði mínu. Sam-
hliða því, sem pöntunarfélagið lagð-
ist niður, var efnt til kaupfélags á
Fljótsdalshéraði. Það var Kaupfélag
Héraðsbúa, sem stofnað var á Skeggja
stöðum í Fellum 19. apríl árið 1909.
Komdu hérna og sjáðu, sagði Hall-
dór, og teymdi mig inn í annað her-
bergi, þar sem innrammað heiðurs-
skjal hangir á veggnum. — Þetta
skjal hafá stjórn og framkvæmda-
stjóri Kaupfélags Héraðsbúa undir-
ritað og afhent Halldóri, en á 50 ára
afmæli þess var hann kjörinn heið-
ursfélagi kaupfélagsins, þar eð hann
hafði á öðru starfsári félagsins gerzt
formaður þess og verið það síðan,
meðan hann átti dvöl á Fljótsdals-
héraði, til 1921 — að áxi undanskildu
— og lagt félaginu þá og síðan marg-
víslegt liðsinni.
— Tókstu mikinn þátt í ópinber-
um málum og félagsstarfi fyrir aust-
an?
— Oddviti Fljótsdalshrepps var ég
fjögur ár og sýslunefndarmaður önn-
ur fjögur; í stjórn Búnaðarsambands
Austurlands á tímabili, starfaði í
Hros'saræktarfélagi Fljótsdalshéraðs
og sat í stjórn sjúkrahússins á
Brekku um tíma, auk þátttöku minn-
ar í kaupfélagsskapnum. — Frá
Hamborg fluttist ég að Torfastöð-
um í Vopnafirði 1921 — um vorið.
— Hvað geturðu sagt mér um ver-
una þar?
— Konuna missti ég það sama
haust. Sjö árum síðar kvæntist ég
aftur og gekk þá að eiga Halldóru
Sigfúsdóttur frá Hofströnd. — Nú —
þarna var ég strax kosinn oddviti
hreppsnefndar og gegndi starfinu
í fjögur ár. Eg var þá ekki gefinn
fyrir opinber störf, og ég sagði þeim
af mér, þegar þegnskyidutímanum
var lokið, bæði í Fljótsdal og Vopna-
firði.
— En samt varstu kosinn á þing.
— Haustið 1923 réðst ég til fram-
boðs í Norður-Múlasýslu vjð almenn-
ar þingkosningar og bauð mig fram
með Þorsteini M. Jónssyni fyrir Fram
sóknarflokkinn og náði kosningu.
Þorsteinn gat ekki sótt fundina, bað
mig að skila kveðju sinni til hátt-
virtra kjósenda og vísa til kunnug-
leika þeirra á sér, en náði ekki
kosningu. Aðrir frambjóðendur voru
Björn Hallsson á Rangá, Jón Sveins-
son, bæjarstjóri á Akureyri og Árni
Jónsson frá Múla. Og Árni hlaut
kosningu með mér.
— Hvernig höguðuð þið kosninga-
baráttunni?
— Við Björn Hallsson höfðum sam
eiginlega framboðsfundi, og Jón
Sveinsson var á tveimur fundum með
okkur. Framboð Árna Jónssonar var
þá ekki komið fram, og fór hann einn
til fundarhalda um sýsluna, nema
við höfðum sameiginlega fundi á
Vopnafirði og í Skeggjastaðahreppi.
— Hvernig þótti þér við þá að eiga?
— Því er erfitt að svara. Kosninga-
baráttan var heiðarleg og málefnaleg.
Það var sagt um einn framboðsfund,
sem seinna var haldinn á Egilsstöð-
um, að enginn hefði mátt annars máli
halla. Svona var nú okkar barátta.
En það var erfiðast að eiga við Árna.
Hann var langgáfaðastur og kunni
bezt að snúa snældunni sinni, enda
var hann sá stjórnmálaritstjóri hér
í Reykjavík, sem öllum þótti erfiðast
að eiga við meðan það var.
— Hvernig kunnirðu svo við þig
í þinghúsinu?
— Ég kom inn í þingið í flokki
Framsóknarmanna, og ég vil ekki
annað segja en ég hafi kunnað sæmi-
lega við mig við þingstörfin.
— Hvað saztu lengi á þingi?
— í tíu ár, eða fram til kosninga
1934.
— Hverjir samþingmanna þinna
eru þér minnisstæðastir?
— Tryggvi Þórhallsson. Ég held
ég geti líka nefnt Guðmund Ólafs-
son, Ingvar Pálmason, Pétur Þórðar-
son og Lárus á Klaustri. Þetta voru
allt bændur, eins og ég, og líklega
einna málstirðustu mennirnir í þing-
inu. Um annarra flokka menn ætla
ég ekki að tala, hvorki til góðs né
ills.
— Hver voru örlagaríkustu málin,
sem afgreidd voru á þingi í þinni
þingmannstíð?
— Það voru stjórnarskrárbreyt-
ingin 1933 og kjördæmamálið.
— í hverju var þessi stjórnarskrár-
breyting fólgin?
— Hún var nú eiginlega ekki fólg-
in í öðru en því, að kjördæmaskipun-
in var færð inn í stjórnarskrána,
landskjörið afnumið og ákveðin allt
að 11 uppbótarþingsæti í skiptum
milli þingflokka.
— Gekkstu ekki í Bændaflokkinn,
meðan þú sazt á þingi?
— Jú, Bændaflokkurinn var stofn-
aður 1933, og ég var einn af stofn-
endum flokksins.
— En svo hættirðu þingmennsku
Framhald á 573. síðu.
562
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ