Tíminn Sunnudagsblað - 12.08.1962, Side 12

r
Herkúles klæddur Ijónsskinnl. — Tré-
kkurðarmynd.
Árið 1625 gaf Gústaf Adolf II
Svíakonungur, hinni konunglegu
skipasmíðastöð í Stokkhólmi,
skipun um að smíða fjögur orr-
ustuskip. Hann þarfnaðist góðs
herskipaflota til þess að hrinda
áformum sínum í framkvæmd,
en þau miðuðu að landvinningum
við Eystrasalt. Hann hafði átt i
stöðugum styrjöldum síðan hann
tók við völdum árið 1611, fyrst
við Dani og Rússa, þá við Pól-
verja, og ekki leið á löngu, áður
en hann var orðinn þátttakandi
í þeirri langvinnu styrjöld, sem
kölluð hefur verið „Þrjátíu ára
stríðið“. Hann réð yfir góðum
landher, en sjóher hans var langt
frá því að fullnægja kröfum
hafði það helmingi fleiri fallbyssur en
nokkurt skip, sem sézt hafði fyrr og
síðar í höfn Stokkhólms. Aðalorru^tu-
máttur skipsins var fólginn í fjörutíu
og átta þungum falibyssum, 24 punda,
sem komið var fyrir í tvejm stórskota
lyftingum, og voru tuttugu og tvær
fallbyssur í þeirri efri, en tuttugu og
sex í þeirri neðri. Auk þess hafði skip
ið sextán kanónur: Átta þriggja punda
tvær eins punds og sex stórar fall-
byssur. Þessum byssum var komiö fyr
ir á skutpalli og þilfari Allai voru
þessar byssur úr bronzi og samanlögð
þyngd þeirra hefur verið nálægt 80
tonn. Aðalmastrið hafði verið tekið úr
öðru skipi, sem einnig hét Vasa, og
nokkur akkeri og tvær byssur höfðu
verið fepgnar úr eldri skipum, en af
þessu var mjög óverulegur sparnaffur.
Áætlað var, að Vasa léti úr höfn í
jómfrúferð sína strax eftir að morgun
guðsþjónusta hafði farið fram í Stokk
NIÐUR ÍÐJÚPIÐ
Fjöldi tréskurðarmynda prýddu Vasa. —
Þetta er Kerúpl, sem leikur á hljóSpípu.
hans. Þessx fjögur skip myndu
hins vegar bæta mjög úr og gefa
sjóhernum aukinn orrustumátt.
Hollendingur, að nafni Henrik
Hyberson, var fenginn til þess að
standa fyrir smíði þessara skipa.
Fyrsta skipið, Vasa, hljóp af stokk
unuin árið 1627. Vorið 1628 var Vasa
dregifj inn á lægi sitt fyrir framan
konungshöllina, og þar var síðasta
hönd lögð á útbúnaðinn.
Þetta ár hafði reynzt sænska sjó-
'ternum þungt í skauti. Mörg skip
uifðu hlotið hvílu á botni Eystrasalts.
En það voru miklar vonir bundnar
.ið þessar nýju skipasmíðar. Vasa var
ekkcrt venjulegt herskip. Konungur-
inn sjálfur hafffi samþykkt bygging-
aráætlunina og lýst yfir ánægju sinni
með hana. Vasa hafði fleiri fallbyssur
og gat siglt fyrir fleiri seglum en
nokkurt annað sænskt herskip, og
hinn mjói og rennilegur skrokkur þess
átti að hafa þau áhrif, að það yrði
hraðskreiðasla skip flotans.
Stokkhólmsbúar þyrptust að þúsund
um saman til þess að leiða þennan
fagra og stórglæsiiega farkost sjónum,
þar sem hann lá á skipalæginu með
hvítmalaffar tréskurðarmyndir og rað
ir fallbyssna, sem glömpuðu í sumar-
sólinni. Vasa hafði þrjú þilför og var
170 fet á lengd, og jafnvel larrdkrabbi
gat ekki komizt hjá því að sjá, að skip
ið var ákaflega vel vopnum búið, enda
hólmi, sunnudaginn 10. ágúst 1628.
En um morguninn var vindur lítill,
svo að skipstjórinn ákvaö að bíða
kvöldkulsins, sem venjulega lét ekki
á sér standa. En kvöldkulið reyndist
ekki nóg til þess að hreyfa skipið af
læginu. Tveir langbátar voru þá
settir á flot og þeir réru með þjtta
glæsilega skip í togi út úr mjóu hafn
armynninu. Öll segl á skipinu voru
uppi, en þau blöktu vart.
Á skipinu voru 50 menn, þegar það
lét úr höfn; sjálf áhöfn skipsins og
skyldmenni einstakra skipsmanna,
sem höfðu fengið leyfi til þess að sigla
með skipinu að Stokkhólms-skerjagarð
inum. Þetta fólk stóð flest á efsta þil
farinu og horfði til lands, þar sem
fjöldi manna stóð og fylgdist með ferð
um skipsins. Fólk hafffi safnazt sam-
an strax um morguninn á peim stöð-
um, þar sem bezt sást til ferða skips
ins. Því hlýtur að hafa fundizt biðin
frá því snemma um morguninn og
fram á kvöld hafa varað heila eilífð.
Það er því ekki að undra, þótt fagnað-
aróp brytist út á vörum þess, þegar
vindurinn blés í segl þessa volduga
skips. En fagnaðarópið dó á vörun-
um, þegar skipið hallaðist skyndi-
lega geigvænlega á hliðina. Það glaðn
aði þó heldur yfir fólkinu aftur, þeg-
ar skipið rétti sig við og allt virtist
í lagi.
Þegar Vasa sigldi úr vari við hina
háu kletta Södermalm í syðri hluta
hafnarinnar, kom snöggur dalagustur
564
T í M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ