Tíminn Sunnudagsblað - 12.08.1962, Qupperneq 14

Þannig litu sænskir hermenn út í fullum herklæðum í byrjun 16. aldar. Þessi tré-
hermaður lítur nú aftur dagsins Ijós eftir að hafa legið 300 ár á hafsbotni.
inn Albrecht von Treileben afrek i
köfun, sem cv með öllu einstætt í
sögunni. Honum tókst með hjálp frum
stæðrar köfunarkúlu að ná flestum
byssum skipsins. Þessi kafarakúla er
eiginlegur fyrirrennari kafarahjálma
nútímans, og í henni tókst köfurum
á hans vegum að vinna á fimmtán
faðma dýpi. Skilyrðin við köfunina
hljóta að hafa verið því sem næst
óþolandi. Kafararnir stóðu í ísköldu
vatni upp undir hendur og umhverfis
þá var nær svarta myrkur, því að
vatnið á þessum slóðum er mjög brún
leitt. Súrefni fengu þeir úr tunnum,
sem rennt var niður til þeirra. Er það
' áreiðanlega í fyrsta skipti í sögunni,
sem slík aðferð er notuð. Það gefur
nokkra hugmynd' um, hvílíkt þrek-
virki þessir kafarar hafa unnið, þeg-
ar þess er gætt, að vinni kafarar nú-
tímans á þessu sama dýpi, er talið
nauðsynlegt heilsu þeirra vegna að
draga þá upp til yfirborðsins í þrem-
ur áföngum, og verða þeir að hvíl-
ast vel á hverjum stað. Með hvíld-
unum tekur samtals eina og hálfa
klukkustund að draga þá upp á yfir-
borðið.
Það verður að telja, að Treileben
hafi verið fyrs-tur manna til þess að
nota köfunarkúlu. Það var ekki fyrr
en í byrjun 19. aldar, að mönnum
tókst að kafa á svipað dýpi með góð-
um árangri. Samtímamaður Treileben,
sem hafði verið vitni að því, er kaf-
dr?r 'T,r''n<'bens rnnn verk sít.t. gefur
glögga mynd af því. hve lífshættu-
legar þessar tilraunir hafa verið.
Hann segir: „Karlen kom upp, spott-
ade blod oeh kom sig ej mer“ (Mað-
urinn kom upp, spýtti blóði og dó).
Þessi maður hefur greinilega sprengt
5 sér lungun við köfunina.
Á síðari hluta 17. aldar er svo
Komið, að menn eru hættir að leiða
hugann að Vasa, þó að lítið eitt sé
drepið á skipið í bókum, sem fjalla
um sjóher Gústafs Adolfs. Enginn lét
sig Vasa varða þangað til í byrjun
þessarar aldar, að áhugi vaknar á ný
r þessu óhappaskipi vegna einkenni-
’ego sámspils atvika.
Einn fagran sumardag áríð 1920
festist akkeri sænsks fiskiskips neð-
ansjávar. Svo einkennilega vildi til, að
björgunarbátur með kafara um borð
var einmitt staddur í nágrenninu, og
kom hann aðvífandi, að öðrum kosti
hefði verið höggvið á akkerisfestina
ig hún látin eiga sig. Kafarinn seig
■ diúpið og komst að raun um, a§
akkerið hafði krækzt í bronzfallbyssu
og í námunda við hana voru sex aðr-
->r fallbyssur.
Prófessor Nils Ahnlund, fraegur
sænskur sagnfræðingur, komst' að
raun um eftir miklar rannsóknir og
bollaleggingar, að flakið sem akker-
ísfestin hafði festst í, hlyti að vera
sænska herskipið Riksnycklen, sem
hafði strandað við klettarif í skerja-
566
garðinum utan við Stokkhólm 1628,
þegar það var á leið til Svíþjóðar með
hermenn, sem særzt höfðu í pólska
stríðinu. Fallbyssurnar sjö voru
dregnar upp úr djúpinu og fiskimenn-
irnir fengu 60.000 sænskar krónur
fyrir fundinn. Það var tilkynnt að
pólskur maður hefði boðið 100.000
sænskar krónur fyrir eina af fallbyss
unum, sem var mjög há upphæð á
þeirra tíma mælikvarða, en tilboðinu
var ekki sinnt og fallbyssurnar voru
allar settar á sjóminjasafnið í Svi-
þjóð.
Þegar gerðar voru ýtarlegri rann-
sóknir varðandi Riksnycklen, kom
fram í dagsljósið fjöldi skjala, sem
vörðuðu Vasa, er sokkið hafði sama
ár. Þessi skjöl gerðu Anders Franzén,
sem var mikill áhugamaður um forn-
minjar i sjó, fært-að finna Vasa tutt-
ugu og fimsi árum seinna. Það má
segja, að allt annað, sem stuðlaði
að því, að Vasa er nú á þurru landi,
sé úthaldi, bjartsýni og dugnaði hans
að þakka. Hann hafði í mörg ár sér-
hæft sig í því að finna og rannsaka
gömul skipsflök, og eftir að prófess-
or Ahnlund hafði fundið ýmsar verð-
mætar fornminjar í Riksnycklen, tók
Franzén til óspilltra málanna að leita
Vasa og hélt þeirri leit áfram með
öllum tiltækum ráðum og óþrjótandi
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
/