Tíminn Sunnudagsblað - 12.08.1962, Page 19

með því, hvenær Regúlus hvarf á
bak við Venus og hvenær hann birt-
ist á ný. En þar varg þó að hafa i
huga ljósbrotið í gufuhvolfi Venusar,
og þess vegna urðu að fara fram um-
fangsmiklar athuganir, svo að unnt
væri að ákvarða það réttilega.
Niðurstaða af athugunum, gerðum
í tuttugu og fiórum stöðvum, var sú,
ag geisli Venusar sé 6089 kflómetrar,
og getur þó sá reikningur verið sex
kílómetrum of eða van. Venus er því
lítið eitt minni en jörðin. Hiti í eitt
hundrað og fimmtíu kílómetra hæð
frá yfirborði Venusar er 170 stig á
Celsíus, en lækkar, þegar nær dreg-
ur yfirborði hnattarins. í hundrað
kílómetra hæð er hann 24 stig, en
sjötíu kílómetra hæð er 33 stiga frost.
Síðan hækkar hann ört og er 307
stig við yfirborðið,
LífgeÉgi fræ
Fyrir áttatíu árum gróf vísindamað-
ur í jörð tuttugu lukt ker, og voru í
hverju keri fimmtíu frækorn af
tuttugu og þremur tegundum jurta,
mest illgresisfræ. Kerin hafa síðan
verið grafin upp meg ákveðnu milli-
bili og fræi úr þeim ság. Er þetta
gert til þess ag kanna, hve fræ þess-
ara jurta halda lengi frjómagni sínu.
Fræ ellefu tegunda hætti að spíra,
þegar fimm ár voru liðin, og eftir
fjörutíu ár voru eftir fjórtán tegund-
ir, sem spíruðu. Að sextíu árum
liðnum héldu aðeins þrjár tegundir
velli, og af einni þeirra óx aðeins
upp ein jurt. Það var súrutegund,
rumex crispus. Tíu af hundraði af
fræi annarrar tegundar, oenothera
biennis, nág; þá að spíra, en kónga-
ljósategund eina, verbascum blattaria,
munaði ekki meira en svo um þessa
sextíu ára vist f jörðu niðri, að spír-
unin var full sjötíu af hundraði.
Því miður vantaði margs konar fræ,
sem menn vita, að mjög er lífseigt,
svo sem fræ ýmissa ertublóma.
•-
Jafnvægi náttúrunnar
Nýlega hefur komið glöggt í ljós,
hve lítig þarf til þess að raska jafn-
vægi náttúrunnar. Síðan svonefndir
froskmannabúningar komu til sög-
unnar hefur köfun á grunnsævi mjög
færzt í aukana. Við strendur hlýrra
landa er mjög títt orðið, að menn
kafi sér til skemmtunar, og þar eru
nú einnig stundaðar veiðar í slíkum
búningum. Með þeim hætti er mjög
auðvelt ag safna skeljum og kröbb-
um og veiða ýmiss konar fiska, sem
áður voru tiltölulega óhultir í
skúmaskotum á botni grunnsævis.
Þessi nýbreytai hefur þegar. valdið
mikifli rýrnun margra stofna slíkra
fiska og skeldýra.
Bandaríkjamenn hafa fyrstir orðið
til þess að sporna gegn þessu. Þeir
hafa friðað stórt svæði við Flórída-
skaga, þar sem kóralrif eru á grunn-
sævi. Þar má enga lífveru veiða,
hvorki fisk né skeldýr, sem safnarar
höfðu reynzt býsna skæðir.
inafffarir
Liffræðingar hafa áhyggjur af
því, hvað gerast kann, ef maðurinn
kemst einhvern tíma með tæki sín
til annarra hnatta. Þá er viðbúið, að
þeir flytji með sér margs konar ör-
smæðarverur, og enginn getur séð
fyrir, hvað af því kynni að hljótast.
Það er raunar vafasamt, að nokk-
urt líf sé á þeim hnöttum, sem lík-
indi eru tfl, að menn geti kanna’
náinni framtíð. En sé lif á þeim hnött-
um, er sennilegt, að því sé á allt ann-
an veg farið en við eigum að venjast
hér á jörðu.
ÖUu lífi á jörðunni eru sameiginleg
nokkur líffræðileg undirstöðuatriði,
og má þar nefna eggjahvítuefni,
kjarnasýrur og hvatakerfi. Vera má,
ag líf á öðrum hnöttum hafi leyst
vanda sinn á allt annan hátt, og þar
getur til dæmis verið líf, sem er
með öllu óháð vatni. Við vitum þetta
ekki. Við getum velt vöngum, álykt-
að og getið í eyðurnar, en við kom-
umst ekki að raun um þetta, fyrr
en við höfum sannreynt það.
En ef við flytjum með okkur ókjör
af jarðneskum lífverum, getum við
spillt lífheimum fjarlægra hnatta, áð-
ur en við höfum kannag þá, og glopr-
að úr höndum okkar einstæðum
möguleika til þess að komast nær
lausn hinnar miklu gátu um uppruna
lífsins. Það er ekki óhugsandi, að
örsmæðarverur frá jörðu kæmust 1
svo góð lífsskilyrði á öðrum hnött-
um, að fjölgun þeirra yrði óskapleg
á skammri stundu. Og ef við snúum
dæminu við: Hvag hefði það í för
með sér, ef vig flyttum kynstur af
veirum frá ögrum hnöttum til jarð-
arinnar? Þetta er stórfellt vandamál,
og þess vegna er það ekki út í bláinn,
hve ákaft er nú leitað aðferða til
þess að dauðhreinsa geimför.
Farfiðrildi
Það er nú kunnugt, að fiðrildi
fara langar, árstíðabundnar ferðir,
líkt og farfuglarnir. Svo virðist sem
margt fiðrilda þeirra, sem alkunn
eru á Norðurlöndum, komi sumar
hvert frá suðlægari löndum.
Frægast farfiðrilda er þó konungs-
fiðrildið ameríska. Um það hefur ný-
lega verið skrifuð þykk bók. Vísinda-
menn hafa merkt þessi fiðrildi þús-
undum saman og af þeirri hjörð hafa
níutíu og átta náðst aftur á haust-
ferðalagi sínu til vetrarheimkynn-
anna í Mið-Ameríku og þrettán á
sumarferðaiagi norður á bóginn.
Tuttugu og átta fiðrildi höfðu far-
ið meira en fimm hundruð kílómetra
suður á bóginn, þegar þau veiddust,
og átta meira en fimmtán hundruð
kílómetra. Lengst hafði þó farið
fiðrildi, sem merkt var í Ontario 18.
ágúst 1957, en náðist aftur í San
Luis Potosi í Mexíkó 25. janúar árið
eftir. Vegalengd á milli þessara staða
er sem næst þrjú þúsund kílómetrar.
DeySing skeldýra
í íslenzkum matreiðslubókum er
svo fyrir mælt, að skeldýr, krabba
og humar, er matreiða skal, eigi að
láta í sjóðandi vata. Það virðist satt
að segja hroðaleg aðferð.
Nú hefur veiðimálastofnun Texas-
fylkis látið rannsaka, hvernig deyða
megi krabba og skeldýr, svo að sem
minnst þjáning fylgi. Niðurstaðan er
Regúlus í þann veginn að hverfa bak við Venus. 41% af kringlunni baðað
Ijósi. Myndin tekin f Suður-Afríku.
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
571