Tíminn Sunnudagsblað - 04.11.1962, Blaðsíða 10

En það var ekki með öllu úr sög-
;nni. Næsta sumar skaut því upp
ftur á sömu slóðum, og sást það þá
.ftar en árið áður. Virðist það
jfa vaxið til muna um veturinr., því
s nú var það orðið á stærð við vetr-
jng og á allan hátt hið ferlegasta.
Fóru við þetta að renna tvær grím-
ur á marga, sem áður höfðu ætlað
sögurnar um dýrið iippspuna einn
eða hugarburð. Gengu manna á með-
1 lýsingar á ófreskju þessari, og
lá finna eina þeirra í dagbók Sig-
rðar kennara Lynge á Akranesi:
„Skrímsl í Katanestjörn, hefur
höfuð ekki ósvipað krókódíl, ....
tvö augu, tvö eyru stór, standandi út
úr höfðinu, sem er með blóðlit, búk-
urinn líkt og á nauti að digurð, hal-
inn blóðrauður, fullt sem á nauti,
fæturnir fjórir, bleikhvitir með ákaf-
lega stórum klóm og digrari en svar-
ar öðrum vexti þess að hlutfalli, með
hári.“
Margar voru að sjálfsögðu getur
manna um þetta dýr, sem setzt var að
í tjörninni. Þótti ólíklegt, að það
hefði klakizt þar upn, því að ekki
hafði slíks dýrakyns áður orðið þar
vart í mannaminnum. Datt sumum
í hug, að undirgangur væri úr tjörn-
inni til sjávar, og væri það þangað
komið eftir slíkri leið. Lá beint við að
álykta, að það leitaði í sjóinn. þegar
liði á sumar, því að ekki hafði þess
orðið vait um veturinn, enda höfðu
menn fyrir sér dæmi laxa ’og göngu-
silungs um slíka lifnaðarhætti.
En hvernig sem þessu var varið,
þá var þetta óskemmtilegur gestur
í heimahögum. Menn kunnu slíku ná
býli að vonum illa. En þó hefði Kata-
nesdýrið ekki orðið stórfrægt, ef
aldrei hefði meira að því kveðið en
varð þetta sumar.
III.
Vorið 1876 var kominn að Galtar-
holti vinnupiltur fjórtán ára, Magnús
Ólafsson að nafni, sonur hjóna á
Litlu-Fellsöxl, Magnúsar Ólafssonar
og Halldóru Jónsdóttur. Skyldi hann
vera þar smali, gæta lambfjár að vor-
inu og málnytupenings að sumrinu.
Sama starfa hafði Vigfús Gestsson í
Katanesi, er þá var orðinn sextán
á.ra. Var þetta miðlungi gott verk,
þótt ekki gerði brattlendi fjárgæzl-
una örðuga, og olli því vatnsagi á fló-
i.num. En þá var ekki siður að mýlja
undir unglinga, og var þeim lítt vor-
kennt að jafnaði, þótt þeir sættu vosi
í hrakviðrum, snauðir að hlífðarflík-
um og lítt skóaðir. Smalarnir á
fióabæjunum urðu að láta sér það
iynda, þótt þeir væru blautir og for-
ugir alla daga, nema kannski í mestu
þurrkatíð á sumrin. Það va • eins. og
hvert annað náttúrulögmál.
Það var ærig rigningarsamt lengi
framan af þessu sumri, og rak iðu-
lega hver landsynningurinn annan.
Slagviðrin lömdu skjóllitla flatneskj
una hálf og heil dægrin, og flóarn-
ir flutu í vatni. Drengirnir áttu
ekki sjö dagana sæla á vazli sínu um
hina votlendu búfjárhaga. En þó var
annað ískyggilegra en úrhellið og
vatnsaginn: í(þessan vætutíð færð-
ist sá fítonsandi í Katanesdýrið, að
það gerðist hin ægilegasta óvættur,
sem öllu byggðarlaginu stóð geigur
og háski af.
Það var ekki komið nema rétt
fram yfir lokin, þegar drengimir urðu
fyrst varir við dýrift þetta vor, og
sást það síðan annað veifið næstu
vikur. Liðu þá stundum nokkrir dag-
ar, svo as þess varð ekki vart, en
þess á milli brá því fyrir hvað ofan
í annað. Og þegar kom fram undir
Jónsmessn, tók það að gerast æði
' aðsópsmikið. Fór það þá að sjá.st
miklu oftar en nokkru sinni áður,
enda var það farið að reika víðar um
flóana en það hafði, áður tamið sér.
Fram að þessu höfðu smalarnir í
Katanesi og Galtarholti einkum verið
til frásagnar um skepnu þessa, enda
voru þeir oftast á ferð um þær stöðv-
ar, þar sem þess var von. En nú tók
það að bera fyrir augu miklu fleira
fólks bæði ferðamanna og heima-
manna á þessum slóðum. Ekki voru
það þó nema fjórir eða fimm menn,
sem sáu það iðulega. Hitt er ókunn-
ugt, hversu margir þeir voru, er ein-
hvern tíma sáu því bregða fyrir þetta
sumar.
Vart þarl að taka það fram, að
dýrið hafði enn vaxið til muna og
var nú orðifí á stærð við tvævetra
nautkind, jafnvel þrevetra að dómi
sumra. Og menn sá.U það ekki aðeins
á rangli á flóunum, heldur lék það
sér oft í augsýn manna á sundi í
Katanestjörn, og var orð á því haft,
hversu fjarskalega þafj væri hrað-
synt. Nú fór það líka að áreita fólk,
svo að um munaði. Kom það fyrir
hvað eftir annað, að það elti menn,
jafnvel þótt ríðandi væru, og meðal
annars hafði það tvívegis elt smal-
ana, sem sluppu með naumindum
undan því. Það vildi sem sé til, að
dýrið var ekki sérlega frátt á landi,
enda lágfætt, og mun seinfærara en
meðalhestur. Var gangur þes-s áþekk-
ur því, er hestur hoppar í hafti, og
ævinlega stökk það fremur en gekk,
þegar það hreyfði sig á þurru landi.
Var það lán í óiáni, að dýrið skyldi
ekki vera frárra á fæti en þetta, og
var það talið því einu að þakka, að
þeir, sem komust í tæri við það,
sluppu heilir á, húfi undan því. Mátti
þó stundum ekki miklu muna. Það
fékk tvítugur piltur á Kalastöðum
ag reyna.
Piltur þessi, Sveinbjörn Þorvarð-
arson, systursonur Ragnheiðar í
Katanesi, var að kvöldlagi á heimleið
frá Katanesi. Hafði hann ekki langt
farið, ér hann varg þess var, ag eitt-
hvað elti hann í húminu. Hvatti hann
hest sinn, sem líklega hefur ekki ver
ið neinn hlaupagarpur, en nætur-
ráfa sú, sem hann hafði orðig var við,
fylgdi honum fast eftir, enda varþetta
sjálft Katanesdýrið. Reið pilturinn nú
í ofboði alla leig inn ag Kalastöð-
um með forynjuna á hælunum, og
skildi ekki með þeim fyrr en við læk-
inn, sem rennur meðfram túni á
Kalastöðum, örskammt frá hlað-
varpanum.
Annar, sem komst í kast vig dýrið
um þetta leyti, var Teitur Jónsson,
ungur vinnumaður í Katanesi, en ekki
segir af því, með hvaða atvikum
þag varð. En sögn þeirra Sveinbjarn-
ar og Teits vefengdu fæstir, er þá
þekktu.
Af þessu má ráða, ai margir kom
ust nauðulega undan dýrinu, slegnir
oíboðslegri hræjslu, eftir að hafa
riðig ega hlaupið langar leiðir með
það á hælum sér.
Orð komst einnig á um það, að
dýrið glettist vig sauðfénað, og það
bar jafnvel við, að menn horfðu á
það flæma kindur úr fjárhóp og
leitast vig ag króa þær af. Velkt-
ust menn ekki lengur í vafa um, að
það dræpi fé sér til saðnings, þegar
færi gafst á, enda gat hver sagt sér
sjálfur, að þessi skepna myndi þurftar
frek, jafnört og hún hafði vaxig und-
anfarin misseri. Höfðu og horfið
nokkrar kindur, svo að hvorki sást
af þeim klauf né lagður, og þótti
það kynlegt, ag reiturnar skyldu
ekki finnast þarna á sléttlendinu, ef
þær hefðu sálazt á flóanum meg þeim
hætti, sem títt var um sauðfénað á,
vorin. Það þurfti því ekki ag ieiða
neinar getur að því við eigendurna,
hvað orðiö hefði þessum kindum
að aldurtila: Katanesdýrið hafði
gleypt þær með húð og hári. Hesta
og nautgripi lét það aftur á móli af-
skiptalausa.
Sjónarvottar iýstu dýrinu að flestu
leyti svipag og gert hafði verig sum-
arig áður. Það var aflarfSt nokkuð,
búkurinn hvítleitur, með digran, rauð
an haus og rauðan hala, afarmikinn,
á að gizka þriggja álna langan.
Hafi hann því lengzt talsvert frá
sumrinu áður, enda hafði skepnan
öll stækkað. Var enn alls ósýnt, hvar
hún léti staðar numig með vöxtinn.
Vígtennur miklar voru í efra skolti
og klær á fótum, og horfði ein þeirra
beint aftur. Eyrun voru löng og oft-
ast lafandi, en þó kom það fyrir, að
menn sáu það reisa þessu miklu eyi’u,
svo að þau stóðu beint upp í loftið.
Hraus flestum hugur við þeirri sjón.
Nokkuð fór tvennum sögum af því
hvort dýrið væri hært. Töldu sum-
ir sig hvorki geta greint á því hár
né hreistur, og mátti af frásögn þeirra
ætla, ag mishermt hefði verið árið
áður um hárvöxt á því, nema ef svo
kynni að vera, að það hefði fellt
hárig meg aldrinum. Aðrir héldu
826
T I N I N N
SUNNUDAGSBLAÐ