Tíminn Sunnudagsblað - 18.11.1962, Page 3

þessari einkennilegu áætlun amt-
ttanns, og var þetta bundið fast-
mælum. Hinn frægi húsameistari
konungs, de Thurah, var fenginn
til að gera teikningu að kirkj-
unni, en verkstjórn var falin
þýzkum byggingarmeistara, Sa-
binzky. Þeir biskup og amtmaður
áttu að sjá um, að ekki skorti
vinnuafl og vistir á staðnum, og
lét ráðið þá vita, að ekki fengist
Weira fé frá Danmörku en 600
ríkisdalir eða um þriðjungu.r
kostnaðarins. En með konungsúr-
skurði 18. marz 1757 er leyft að
efna til samskota í öllum bæjum
i Danmörku og Noregi til hjálpar
Hólastól, en þá var hvað bágast
komig hag Norðlendinga í harð-
indunum.
Sabinzky kom í Hóla í ágúst
1757, og var þá strax hafizt handa
nm undirbúning byggingarinnar,
svo sem grjótnám úr Hólabyrðu.
En skjótt varð vandi á um verka-
nienn. Heimtuðu þeir hátt kaup,
tvö mörk á dag, auk þess fæði,
skæð'i, vettlinga og fleira. Skorti
nú bæði fé til þess að borga verk-
nrönnum kaup og eins hitt, sem
verra var, vistir og matarföng.
Akvag þá stjórnin, að bændur i
Húnaþingi, Skagafirði og Eyja-
firði skyldu leysa af hendi vinnu
við dómkirkjuna kauplaust með
Öllu „svo sem venja er um al-
múgann í ríkjum vorum“. Það læt-
ur að líkum, að þetta varg held-
ur óþokkasælt og kölluðu bændur
kvöð þessa ólög. Gekk allar göt-
ur í mesta þófi um kvað'avinnuna,
en Eyfirðingar töldu sér óskylt að
vinna, ef Skagfirðingar létu sitt
eftir liggja. Jón Snorrason var
sýslumaður Skagfirðinga, og fékk
bann litlu ráðið við héraðsbúa, en
samkvæmt frásögn síra Þorsteins
á Staðarbakka bar sýslumcnnum
ag kveðja hieppstjóra til þings og
gera þeim skylt að senda einn til
ivo menn úr hverri sveit til Hóla.
Áttu menn þessir að hafa með sér
mötu, líkt og vermenn, og vera eigi
skemur að smíðinni en sex til átta
vikur. Sú varð þó raunin á, að
Skagfirðingar fluttu kalk og ann-
að byggingarefni erlent frá Kolku
ósi og Hofsosi. Alls munu koraið
hafa um 550 tunnur kalks, og
voru þessir flutningar hinir
verstu.
Sumarið 1759 var gamla kirkjan
rifin til fulls. Timbur úr henni
var í fyrstu ætlað til endurbóta á
staðarhúsum á Hólum, en að mestu
mun það hafa farig í vöruskemmu,
sem reist var á Kolkuósi yfir
byggingarefni og aðrar innflutt-
ar vörur stólsins. Og á þessu sama
sumri var lokið grunni hins nýja
kirkjuhúss. Vegna þess, að kirkj-
an var færð nokkuð til á hinum
gamla grunni, varg að rjúfa leg
nokkurra biskupa, er þar hvíldu.
En til að komast hjá enn meira
raski var kirkjan breikkuð nokk-
uð frá teikningunni. Og þetta
s-umar var enn fremur byrjað á
véggjahleðslunni. Hafði stjórnin
út sendan hmgað annan húsasmið
til, Schlatzer að nafni, og var öll-
um vegghleðslum endanlega lok-
ið' 1763. Lengst stóð á tréverki,
en um veturnætur það ár var
kirkjusmíðinni ag kalla lokið og
hin nýja Hóladómkirkja fullbúin.
Yar hún vígð hinn 20. nóvember
1763.
Áður er þess getið, að vikið var
nokkuð frá teikningu um breidd
kirkjunnar Einnig var þaki breytt
frá því, er vera áttt, gert af tré
í staðinv fyrir bláan þakstein. Og
enn urðu þær breytingar, vegna
dýrleika, að ekki var sett upp
hvelfing né heldur söngpallur, og
loks var turninn eigi reistur á
stöpli kirkjunnar.
Þess er að framan getið, að áætl-
fður kostnaður vig kirkjusmíðina
var liðlega 1700 ríkisdalir. Um
vori 1760 var kostnaður þegar
orð'inn um 3000 ríkisdalir, en ætla
má, að alls hafi kirkjan kostað nær
þrefalda þá fjárhæð.
Með hinu mikla samskotafé,
sem safnaðist í borgum og bæjum
í Danmörku og Noregi árin 1757
—58, hefur reynzt unnt að standa
straum af þessum gífurlega kostn-
aði. Ekki helur islenzkt fé til kom-
ið, nema lítils háttar úr eigin vasa
Gísla biskups sem stjórnin neit-
aði að endurgreiða síðar. Önnur
staðarhús voru ekki upp byggð,
og hlaut því biskup að búa alla
sína tíð við hinn versta húsakost,
eins og raunar org hans tilfærð
hér að framan bezt sýna.
Tæpum tuttugu árum eftir
dauða hans lézt hinn síðasti Hóla-
biskup, herra Sigurður Stefáns-
son, 1789. Síðan þá hefur ekki
setið biskup á Hólum, enda stöll-
inn lagður niður árið 1800. í raun
réttrj hefur því hin tvö hundruð
ára gamla Hóladómkirkja aðeins
verið dómkirkja. biskupshús. i 35
ár, það er að segja 1763—1798,
og í vissurn skiiningi frá 1910, er
lög voru sett um vígslubiskupa.
Enginn þeirra hefur þó enn setið
heima á Hijlum.
(Heimildir: Dansk Lovsaml. for
Island, Saga íslendinga VI, Al-
þingisbækur ísl. og Prestatal og
prófasta).
1 í M I N N - SUNNUDAGSBLAÐ