Tíminn Sunnudagsblað - 25.11.1962, Blaðsíða 5

— Það álíta raargir, að guðspeki-
félagið sé trúfélag.
— Já, þag er sá draugur, sem við
erum alltaf að berjast við. Það eru
allir jafn frjálsir innan félagsins sem
utan þess, félagið sem slíkt heldur
ekki fram neinum skoðunum. Félags-
menn þess mega trúa hverju sem
þeir vilja eð'a engu Stefnuskrá fé-
lagsins kristallast í tveimur orð'um
„bræðralag og sannleiksleit", en
menn ráða sjálfir, hvaða leiðir þeir
fara. Allir, setn láta í ljós skoðanir
sínar í félaginu, bera sjálfir ábyrgð
á þeim, — ekki félagið. Við vilj-
um vinna á bræðralagi á öllum svið-
um, ekki sízt t.rúarbragðanna og lít-
um margir svo á, að allar þessar
trúarklíkur og trúarpex séu eitt af
því, sem stendur mannkyninu fyrir
þrifum. Við lítum síður en svo á, að
við höfum allan sannleikann, en það
sem gerir þag að verkum, að ég og
margir aðrir aðhyllast guðspekina, er,
að okkur finnst lífið verða miklu
skiljanlegra í Ijósi hennar.
— Er guðspekin mjög andstæð efn-
ishyggjunni?
— Já, guðspekin lítur svo á, að
efnishyggjan sé ein mesta hindrun
á þroskabraut mannanna. En í raun-
inni er lcomig svo, að þeir, sem líta á
sig sem efnishyggjumenn og gorta af
því, eru orðnir eins konar eftirlegu-
kindur 18. og 19. aldarinnar, því að
margir beztu vísindamenn nútímans
nálgast hið andlega viðhorf til lífs-
ins meir og meir. — Hinn sanni vís-
indamaður fullyrðir ekki um það,
sem hann ekki veit. Það er heiðar-
leg afstaða. En þegar vísindamaður
fullyrðir, að ekkert líf sé eftir dauð-
ann, er það hið sama og að segja,
að allir skyggmr menn fyrr og síðar
l.iúgi, og þag er nokkuð mikil full-
yrðing og ekki vísindi. heldur nei-
þvæð trú. — Mér finnst efnishyggju-
menn fjarskalega barnalegir. Þeir
eru eins og mnður, sem fer á tónleika
í Gamla bíó, en fullyrðir, að það séu
hvergj tónieikar annars staðar, af
því as hann heyrir þá ekki.
— Heldurðu, að vísindin geti orðið
einhvers vísari um annað líf?
— Það er raín hugmynd, en að-
eins hugmynd, ag vísindin eigi eftir
að sanna framhaldslífið. Eg held —
en kannske er það bara fantasía —
að þau eigi eftir að finna áhald, sem
er nógu fíngert til að taka við sveifl-
um frá framliðnum mönnum. Tilver-
an er ekki annað en mismunandi
sveiflur, og við erum bæði móttak-
ari og sendir.
— Þið guðspekinemar talið oft um
„hið guðdómlega eðli“ mannsins.
— Já, einmitt. Maðurinn þekkir
ehki sjálfan sig sem andlega veru,
eins og hann er innst inni. Kirkjan
a mikinn þátt í þessu. Hún hefur
talið mönnum tiú um, að þeir væru
gerspilltir syndarar. Við lítum nátt-
úrlega ekki svo á, að maðurinn sé
fullkominn, síður en svo, — hann
er í smíðum og þess vegna ófullkom-
inn. En innst inni er hann gæddur
guðdómlegu eðii, annars væri held-
ur engin von um hann.
— Þig teljið, að mað'urinn end-
urholdgist, er það ekki? 1
— Ekki allir, og innan félagsins
mega menn hafa hvaða skoðun á því,
sem þeir vilja. Ilinu höldum við' marg-
ir fram, að þegar menn fari að kynna
sér guðspekikerfið, komist þeir að
þeirri niðurstöðu, að' fortilvera og
endurholdgun sé líkleg. — Ef við
erum á annað borð eilífir, hljótum
við að hafa verið' til á undan fæð-
ingunni.
— Fyndist þér lífið vert að lifa
því, ef aðeins væri til eitt líf, þetta
líf?
— Mér fyndist lífið þá vera grát
broslegur skrípaleikur, næstum þvi
djöfullegt.
— Þú talar um fortilveru. Eru hæfi
leikar manna þá áunnir i fyrri jarð-
vistum?
— Já, allt, sem mönnum er með-
fætt, er arfur frá fortíðinni — þeirra
eigin fortíð, ekki forfeðranna nema
ag mjög takmórkuðu leyti. Þannig
er til dæmis með meðfædda lista-
hæfileika. Þeir stafa af sérhæfingu á
ákveð'num sviðum í fyrri tilveru.
Þetta er eina sennilega skýringin á
hinum svokölluðu undrabörnum.
— Ef menn broskast í hverri tilvist.
á það þá fyrrr öllum að liggja, að
verða jafn fullkomnir og Kristur?
— Því myndum við hiklaust svara
játandi, en það þarf mörg jarðlíf
til. Það er hægt ag benda á ýmis
legt í Biblíunn; þessu til stuðnings.
Páll postuli segir, að menn eigi að
ná því, sem hann kallar „vaxtarhæð
Kristsfyllingarinnar“ og hann talar
um „Krist í css, von dýrð'arinnar“
Við höfum líka org Krists: „Verið
fullkomnir eins og yðar himneski fað
ir er fullkominn." Hann hefði ekki
sagt þetta, ef hann hefði ekki sjálfir
trúað því, að svo gæt; orðið.
— Er Kristur þá ekki útvalinn guðs
sonur?
— Hann er það í sama skilningi og
við erum öll guðsbörn. En hann ér
náttúrlega einn af þroskuðustu guðs
sonum. sem verið liafa á jörðinni
Það kemur benega í ijós af orðum
hans sjálfs. að hann hefur litið svo
á, ag við værum öli guðsbörn. Þarí
ekki annað en benda á „Faðir vor“
því til sönnunai.
— Við töluðum áðan um listamenn
Hvaða rúm skipar listsköpumin i
guðspekinni?
— Samkvæmt kenningum guðspek
innar er listin ein af leiðunum til
mannlegrar fullkomnunar. En þá
verður listamaðurinn að vera ábyrg-
ur og sú list, sem á skilið að' heita
því nafni, hlýtur að stefna ag ein-
hvers konar fegurð, enda eru lista-
menn stundum kallaðir í dulrænum
fræðum“ prestar fegurðarinnar“. Það
er skoðun okkar margra, ag listin
muni brátt koma í stað trúarbragð-
anna, og það er eftirtektarvert, að
nú, þegar kirkjurnar standa hálftóm-
ar, fyllir' unga fólkið hljómleikasali
og hlustar með allt ag því trúarlegri
andakt.
— Hvernig stendur nútímalist að
vígi gagnvart þessum viðhorfum guð-
spekinnar?
— Mín skoðun er sú, að listin sé nú
eins og unglingur á gelgjuskeiði. Eg
geri þá kröfu, ag list sé í þjónustu
lífsins og þróunarinnar og sé mann-
bætandi, og ég held raunveruleg
menning sé fyrst og fremst í því
fólgin að kunna að meta hin sönnu
lífsverðmæti, svo sem manngöfgi,
fegurg og kæ’leika. — Það er nú
mjög í tízku að taia um ab=t’-aktlist
og órímuð ljóð Es held. að abstrakt
list geti staðið við hlið hmnar tit'r
lægu listar, en hún verður þ= að
hafa eitthvag til að bera, sem
ar á huga og hjarta, hún verðir að
vera geðvirk annars ei hún »kki
list.
— Þú héfur sjálfur ort og skrifað
bækur.
— Já, það hefur loðað við ni!g
áhugi á ljóðagerð og bókmenntum.
og nú er nýkomin út ljóðabók eft;-
mig, sem heitir Ljóðvængir og svo
er að koma út framhald af fyrirlestr-
um, sem ég hef kallag „Það er svo
margt“.
— Svo við snúum okkur aftu'' tð
guðspekinni — Heidurðu, a* H1 séu
forlög?
— Við myndum kaila „for! >g ó-
hjákvæmileg örlög, því að þa* eru
líka til hjákvsemileg. örlög. með
öðrum orðurn orlög, sem maðurinn
getur ráðið við. En þegar er um hín
svokölluðu ,,forlög“ að ræða, eru þaff
örlög, sem maðurinn hefur hlevnt a:
stokkunum og raaður ekki við aflsið-
ingar þeirra Það er til ágætt dæmi
til skýringar á þessum tvenns- konar
örlögum: Kastir þú gúmmíhnetti í
vegg, kemur nann til þín aftur og
þú getur st.öðvað hann eða sveigt
hann af braut -unni, en enginn stöðv-
ar byssukúluna, allra sízt. ef þag er
fallbyssukúla!
— Er hægt að reikna út öilög
manna?
— Eg verð að játa, að ég er svo-
lítið hjátrúarfullur Eg álit nefni-
lega, a'ð talnaspekin og stjörnuspek-
in hafi nokkuð til síns máls. Þessar
tvær greinar eru dálítig ólíkar, því
Framhald á 909. síSu.
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
893