Tíminn Sunnudagsblað - 25.11.1962, Blaðsíða 15

holti á Mýrum, þjónaði siðan á Kálfa
fellsstað. Fékk veitingu fy,rir Stafa-
felli 1726 og fluttist þangað á næsta
ári.
Prestverkabók lians geymir ýmiss
konar fróðleik um sóknarbörnin. Með-
al þeirra var nún Fríða, sem lánaði
honum rauða hestinn, er kom ekki
aftur heim í Kiossaland.
Fyrsta haustið, sem - séra Högm
var á Kálfafelli, ól kona hans son.
Hann var vatni ausinn og nefndur
Böðvar.
Skírnarvottur var ungur maður þar
í sveitinni, Árni Ófeigsson, sýnilega
handgenginn prófastinum.
Leið svo nærri ár. Þá trúlofuðust
fil hjúskaparbunds, 17. október 1728,
Áxni Ófeigsson og Hólmfríður Einars-
dóttir. Þau voru saman vígð á annan
dag jóla.
Árnj Ófeigsson var 27 ára, fæddur
um 1701, sonur Ofeigs bónda í Byggð-
arholti Þorlákssonar og konu hans
Kristínar eldri Eyjólfsdóttur, Árna-
sonar. Hefur Árni ungur valizt til
forystu í máletnum sveitarfélagsins,
notið að' einhverju frændgarðs til
hrautargengis, en þó varla umfram
það, sem verðleikar gátu staðig til.
Hó mfríður Einarsdóttir var 18 ára,
fædd um 1710, dóttir Einars bónda
í Vik, Árnasonar. Um móður hennar
er ekki kunnugt. Einar í Vík mun
hafa verið tvíkvæntur; seinni kona
hans hét Guðleif. Nöfn dætra eldri
harna hans benda eindregið til ann-
ars móðurnafns. Ætt hans mun hafa
átt rætur báðum megin Lónsheiðar.
Þau Árni og Hólmfríður hófu bú-
skap í Hvammi, bjuggu þar í tví-
býli. Mótbýlismaðurinn var Helga
Eyjólfsdóttir, ekkja Bjarna Árnason-
ar. Þau höfðu búið á Eskey á Mýr-
hm, áttu fjölda bama og voru mörg
jþeirra hjá móður sinni. Helga var
móðursystir Árna Ófeigssonar.
Hvammur er sunnan við Jökulsá.
Jörðin var 15 hundruð að dýrleika
að fornu mati, þar í talin hjá eiga
hyggð úr heimalandinu frá ómuna-
hð. Heitir þar á Þorgeirsstöðum og
var kotið metið til 5 hundraða. Virð-
ist svo sem oft hafi verið með skyld-
!um að skipta um búsetu á þessum
býlum.
Hvammur var allgóð jörð, landrými
víðlent, afréttarland gott í Hvamms-
fjöllum, hagasælt og fleytingssamt
á vet.rum, notalegt málnytupeningi
á sumrum. Þar var víða skógur í hlíð
tun. En 'hrístak taldist til betri hlunn
inda á hverri jörð.
Vorið 1736 mun flytjast upp í Lón
niaður að nafni Markús Gíslason frá
Með'alfel i í Nesjum. Hann settist að
í Hvammslandareign, þar sem hét í
Volaseli og hefur stundum í byggð ver
iS. Fæddist Markúsi sonur í Volaseli
Þá um sumarið, en á sama ári eða því
næsta missti hann konuna. Árið 1738
flutti hann bú sitt í Hvamm, kvænt-
ist heimasætu þar, Þórunni Bjarna-
dóttur. Bjó síðar við þriðju konu á
Brekku við Stafafell.
Sama vorið sem Markús kom að
Hvammi, losnaði Krossaland, býli á
næstu grösum. F uttust þau Árni
Ófeigsson og Hólmfríður búferlum
þangað.
Krossaland er eign Stafafellskirkju
og var 6 hundruð að dýrleika. Inni-
króað milli vatna; þar er flatlent.
Útsýn fögur til fjallanna, sem um-
lykja sveitina a þrjá vegu. En utan
við forvaðann, framan við bæinn, rís
dökkur sjávarkamburinn. Opinn faðm
ur fjörunnar tekur á móti öldunum,
sem koma óbrotnar utan úr víðáttu
hafsins.
Þarna bjuggu þau Árni og Hólm-
fríð'ur. á annan áratug og hefur víst
vegnað vel. Séra Högni Sigurðsson
hai'ði stundum átt erindi til að skíra
nýfædd börn þeirra í Hvammi. Sama
sagan endurtekur sig í Krossalandi.
Og oft var Jökulsá þá í slíkum for-
áttuham, að prestinum þykir frásagn
arvert.
Séra Högni fékk Breiðabólstað i
Fljótshlíð 1750. Sama ár drukknaði
Árni bóndi Ófeigsson. Hólmfríður
Einarsdóttir stóð þá uppi með stóran
hóp barna, elztu börnin komin að tví-
tugu, þau yngri í ómegð.
0
Snjólfur hét maður Pálsson. Faðir
hans var Páll bóndi í Firði, sonur
Snjólfs bónda í Flatey á Mýrum Jóns
sonar, kominn af ætt séra Snjólfs
prests í Ási í Fellum Bjarnasonar.
Páll Snjólfsson bjó lengi í Firði
og synir hans, sem voru margir, urðu
bændur á ýmsum jörðum í Lóni.
Snjólfur Pá sson mun hafa komið
að Hvammi 1738, sama vorið og Árni
Ófeigsson og Hólmfríður Einarsdótt-
ir fluttust út í Krossaland. Þá hvarf
Jón Bjarnason, sem verið hafði fyrir
vinna hjá Helgu móður sinni, til gift
ingar og búskapar á næsta bæ; heitir
þar Þórisdalur. Markús Gíslason sett
ist að í Hvammi, eins og áð'ur er sagt.
Þetta vor hafa vín- og veizluföng
verið reidd úr Djúpavogshöndlunár-
stað suður í Hvamm og Þórisdal, og
góðvinafágnaður orðið á fjallabæjun
um sunnan vig Jökulsá.
Áður en sumri lauk stóð þar þriðja
systkinabrúðkaupið.
Það var 13. tíag ágústmánaðar, að
lýst var trúlofun Snjólfs Pálssonar
og Steinunnar Bjarnadóttur. Þau voru
saman vígð 14. dag septembermánað-
ar.
Hjónaband peirra varð stutt og
mæðusamt.
„1. janúar 1741 grafig andvana
bam Snjólfs", stendur í prestverka-
bók séra Högna á Stafafelli. Og 8.
október 1743 skírður Jón Snjólfsson
veikur. Drengunnn náði ekki aldri.
Sjö vikum seiuna var meybarn skírt
í Hvammi, loreldrar Markús og Þór-
unn Bjamadóttir. Stúlkan var nefnd
Steinunn og ægir það sína sögu,
svo að ekki varður um villzt: Stein-
unn, kona Sniólfs Pálssonar, hefur
andazt á barnssæng og þessi systur-
dóttir hlýtur uafn hennar
Ekkjumaðurmn bjó áfram i
Hvammi, festir kaup á allri jarðar-
torfunni; verðuj þó ekki neitt full-
yrt um, hvenæ) kaupin fara fram.
Hvammur ásamt hjáleigu hafði verið
15 hundruð að dýrleika. Þegar Snjólf-
ur keypti, mun jörðin metin á 14
hundruð, en 12 júní 1750 var hún
niðursett í 13 hundrug — tvisvar
lækkuð frá htnu forna matsverði.
Tún lá undir skriðuhlaupum og vötn
brutu gróið land í næsta nágrenni
bæjarins. Sanngjarnt taldist, að opin-
ber gjöld lækkuðu af eigninni.
Árin hverfa hjá. Vötn renna til
sjávar.
Tvær konur drukkna í Jökulsá.
Önnur þeirra var gamla ekkjan frá
Hvammi, Helga Eyjólfsdóttir.
Og nornirnar halda áfram að skapa
mönnunum örlóg
Við fráfali Árna bónda Ófeigssonar
réðust mál á þann veg, að Snjólfur
Pálsson fluttist út í Krossaland, gekk
þar í hjónaband — kvæntist ekkj-
unni. Þau áttu bæði góð bú, þegar
þau rugluðu saman reitunum, voru
ekki stödd á nemum flæðiskerjum.
Frá þessum tíma eru til vottfestir
úrdrættir úr manntalsbókum sýslu-
manna, þar sem gerð er grein fyrir
öllum bændum á hverju verzlunar-
svæði, jafnvel getið um efnahag
þeirra og dýrleika ábýlisjarða.
Þarna fengu einokunarkaupmenn-
irnir svör við spurningunni: Hver er
maðurinn?
Árið 1753 var Snjólfur Pálsson
bóndi á Krossalandi efnaðastur
bænda í Lóni. Hann hefur ekki þurft
að ganga bónleíður til búðar á Djúpa-
vogi.
Þau Snjóltur eg Hólmfríður Einars-
dóttir fluttust fljótlega að Hvammi,
hafa fremur kosið að búa á eigna-
jörð en vera landsetar. Þar um ráð-
ið, að fénaður hans var landvanur í
fjöllunum og öruggara þótt, að hann
gengi þar fram.
Snjólfs Pálssonar naut ekki lengi
við. Hann hefur víst andazt á önd-
verðu ári 1761; dánarbúið tekið til
skipta þá um vorið.
Lifserfingjar voru þrír.
Hólmfríður Einarsdóttir fékk Þor-
geirsstaði í sinn hlut og valdi sér þar
búsetu.
o
Hér segir örlítið frá börnum Hólm-
friðar Einarsdóttur:
Framhald ó 909. síðu.
T í M I N N — SUNNUDAGSBLÁÐ
903