Tíminn Sunnudagsblað - 16.12.1962, Blaðsíða 5

og ég, og töluðum um stríðið. Við
vorum sammáia um, að styrjöldin í
Lybíu gengj vel. Það hvarflaði ekki
að mér fyrr en seinna, að velgengni
eins í styrjöld er tortíming annars.
Eg vissi ekki þá, að óvinurinn er í
okkur sjálfum, en ekki handan ein-
hverrar ímyndaðrar víglínu.
Fáðu þér meira brauð og kökur,
meðan ég tala um stríðið, segir hann,
og gengur fram og aftur eftir endi-
löngu stofugólfinu. Þag kemur í ljós,
að það er ekki endilega sigurvegar-
inn, sem sigrar, heldur jafnvel hinn
sigraði. Já, og hver hafði svo á réttu
að standa í síðustu styrjöld? Eru
menn ekki í dag að taka málstað hinna
sigruðu og öfugt? Þetta er bara bisn-
ess. — Glerkúlan þýtur upp í loftið,
fellur og er gripin Bissness. Spurn-
ing um hagstæðan verzlunarjöfnuð,
hvað sem tautai og raular. Allir göng-
um við fyrir þessari sömu Grótta-
kvörn, og mestur hluti krafta okk-
ar fer í ag gæta þess, sem við höf-
um eignazt. Og hvað um hugsjónirn-
ar? — Þegar ég var ungur, var ég í
Félagi ungra jafnaðarmanna: Ungir
menn eru með því marki brenndir,
— og eiga að vera það — ag halda,
að þeir hafi patent-lausn á vanda-
málum lífsins og geti stjórnag heim-
inum með annarri hendinni í kaffi-
tímanum. Við seldum vinnukonunum
— sem þá vorn ekki raritet, eins og
núna — aðgang að skemmtunum, sem
haldnar voru a frídögum þeirra í Al-
þýðuhúskjallaranum Þar voru þær
látnar dansa, fil þess ag hægt væri
að standa straum af kostnaði frelsis-
baráttunnar á hæðinni fyrir ofan.
Málgagnið hélt áfram að koma út.
En svo kom tíminn og flutti menn
til, og þeir, sem voru þarna á hæð-
inni fyrir ofan og sveifluðu réttlætis-
svipunni, aka nú kannske í Jagúar
eða Mercedes Benz Þegar menn eld-
ast, stækkar hlutur þeirra sjálfra á
kostnað hugsjónanna, og í iðukasti
baráttunnar dæla þeir lofti í persónu-
legt flotholt. Það hefur stundum end-
að ineð því, ag þeir hafa sagt: Ríkið
— það er ég. - Eg áfellist engan, en
okkur væri hollt að minnast orða
Ibsens gamla stöku sinnum: At vere
dikter, er at holde dommedag over
sig selv. Þau geta nefnilega átt við
fleiri en skáld Sjálfur hef ég ekkert
gert til þess ig sjá félagslegar hug-
sjónir mínar rætast, þótt ég sé í höf-
uðatriðum sama sinnis og áður. Og
varðandi hugsiónirnar tek ég mér í
munn orð Oscar Wilde: Það landa-
bréf, þar sem ,.Utópía“ finnst ekki,
er ekki þess virði ag líta á það.
Mér hefur einhvern veginn aldrei
fundizt, að peningarnir væru sá gjald
miðill, sem maður raunverulega ætti
-að sætta sig vtð Þetta er að ýmsu
leyfi óheppileg afstaða og bitnar á
manni sjálfum, því að allir höfum við
þörf fyrir peninga meðan þeir eru
afl þess, sem gera skal. Þó er það
svo, að beztu hugsjónirnar hafa kom-
ið frá auralausu fólki. En þegar hug-
sjónin hefur safnað um sig nægilega
mörgum, kemur röðin að fjármagn-
inu. Það tekur hana í sínar þarfir og
gerir hana að bisness, en um leið
vaknar þörfin hjá fólkinu til að leita
sér að nýrri hugsjón.
— í mínum augum er austur og
vestur ekki til. Menningin er sam-
þjóðleg og alþjóðleg, og vig erum
öll guðsbörn í þeim skilningi, að
jörðin er sameign okkar. Eg guðlasta
ekki, þótt ég nefni þá í sömu andrá,
Marx og Drottin. Mig minnir, að
Marx tali um, að vig eigum að bera
úr býtum eftir þörfum og láta í té
eftir getu. — Allt, sem við höfum
fram yfir, höfum við tekið ófrjálsri
hendi. — Og segir ekki Kristur: Það,
sem þér gerið einum af mínum
minnstu bræðrum, gerið þér og mér.
— Vig ættum að sameina þetta hvorl
tveggja þeirri hugmynd, að við séum
öll guðsbörn.
Og svo hættir Pétur að senda
„sprengjuna“ upp í loftið og tala um
hugsjónir: Þær eru enn þá „Útópía"
á landakorti framtiðarinnar, segir
hann.
— Segðu mér, Pétur, hvernig var
að tala í útvarpið og vita, að öll þjóð-
in hlustaði?
— Stundum helltist taugaóstyi'kur-
inn yfir mann, beinlínis þannig að
maður dró í efa, að maður lifði frétta
tímann af. í öðrum tilfellum var mað-
ur algerlega rór og allt kom fyrir
hafnarlaust. Eg var með alls konar
þætti utan fréttatímans, meira að
segja barnatímann, þótt ég væri tæp-
ast meira en barn sjálfur. Eg tók all-
an fjandann að mér. Þetta r— ofnotk-
un og spurning, hvor hefui .arið verr
út úr því, útvarpið eða ég.
— Og nú ertu kominn í tengsl við
útvarpið aftur
— Já, ég vakti upp gamla þáttinn
minn „Sitt af hverju tagi“ Stundum er
fójkið símaði urlausnir við spurning-
um þáttarins, var álagig á símstöð-
inni svo mikið að öryggin sprungu.
Fólkið liringdi mikið utan af landi,
en nú hefur það ekki verið gert nema
einu sinni.
— Finnst þér mikill munur á út-
vaipinu nú og áður?
— Eg held, ag útvarpig hafi ver-
ið öðru vísi í gamla daga. Það var
ekki eins mikil stofnun, en meiri
hluti af fólkinu sjálfu. Þá komu kall-
arnir niður eftir til okkar og voru
kumpánlegir, bví að þeir höfðu á til-
finningunni, að þeir ættu útvarpið.
En þetta hefur breytzt með þjóðfé-
laginu. Það er orðið stærra í sniðum,
hjóla- og færibandamaskína, og allir
þekkja ekki alia — Eg sé, að þú horf-
ir á kökurnar Eg held þú ættir að
fá þér eina. Það drepur þig ekki. —
Stundum kemur það bezta frá fólk-
inn sjálfu — beint og ómengað ■—
eins og í viðtalsþáttunum hans Stef-
áns. En ég geri þó ekki lítið úr vinnu
og fágun. Hún er líka nauðsynleg,
en þag verður allt að stefna að þvf
að ná til fólks. Það er auðvitað eink:
mál hvers og eins, hvað hann ký.
sér til dægradvalar, en það er öruggt,
að útvarpig hefur átt mikinn þátt í
að þroska smekk þjóðarinnar. Áður
var mönnum hótað aldurtila fyrir að
spila sinfóníur í útvarpið. Nú er þetta
breytt, og Háskólabíó er fullt á hverj
um hljómleikum. En það er ekki þar
með sagt, að fólkið verði betra, þótt
það hlusti meira nú en áður á sígilda
tónlist. — Við höfum dæmin úr fanga
búðunum í Þýzkalandi: Á pianóunum
i íbúðum fangabúðastjóranna voru
tónverk með fegurstu lögum heims-
ins. Þag er óþarfi að rifja upp, hvern-
ig umhorfs var í fangabúðunum.
— Er dálítið erfitt að skemmta
fólki?
— Ég hef samstarf við góða menn.
En það vanlar höfunda til þess að
skrifa létt efni. Kímni okkar hefu
aðallega beinzt að eftirhermum, c
maður verður að þekkja fólkið, sei
hermt er eftir, til þess að njóta hen.
ar. Þetta er þjóðleg skemmtun, en
hún úreldist engu síður en orfið og
hrífan vegna breyttra þjóðfélagshátta,
og þá verður annað að taka við. —
Segðu, að fólk megi senda efni. Það
verður flutt, svo framarlega sem það
hentar.
— Sumir, sem skemmta fólki, fá
það á tilfinninguna, að þeir séu þræl
ar þess.
— Maður getur haft á tilfinning-
unni, að fólkið ætlist til einhvers af
manni, og þá sé maður í eins konar
ánauð. En það, sem maður gerir í
ánauð, er aldrei gott. Maður verður
að geta talið sig frjálsan, þó að Kilj-
an segi í Kaþólskum viðhorfum, að
frelsi sé hvergi til nema á vitfirringa
hælum — Manni er dillað, og mað-
ur er sleginn til jarðar, en það er
um að gera að halda sínu striki og
gera það, sem manni sjálfum finnst
rétt. En hvað er svo rétt? — Hjólið
er kringlótt. En það eru einhverjir
hnettir þarna úti í himingeimnum,
o® þaðan að sjá er það sporöskjulaga.
Pétur staðnæmist snöggvast á ei-
iífðargöngu sinni um gólfið, horfir
tnn í stjörnulaust skammdegið og
segir: Einu sinni var fært upp stykki
hjá Leikfélaginu, sem hét „Fléttuð
reipi úr sandi“. Ég var þá hvíslari
hjá því. Eftir sýninguna sagði einn
yngsti leikarinn: Ég er búúin að
semja leikrit. — Hvað tekur langan
tíma að sýna það? spurði Haraldur
Á. — Fimmtán til tuttugu mínútur,
en það má draga það upp í hálftíma
með því að ganga um gólf og horfa út
um gluggann.
Framhald á 981. síðu.
T f M I N N — SUNNUDAGSJBLAÐ
965