Tíminn Sunnudagsblað - 03.03.1963, Blaðsíða 7

Skrögg eða Þingeyra-Skrögg. Orti
hann brag um Björn og söng á bæj-
iim gegn hæfilegri þóknun, og var
þetta síðasta erindið:
Fantur var hann þá,
var hann þá,
málahundur var hann þá,
var hann þá,
aldrei fær hann sól að sjá,
sól að sjá,
svörtum poka liggur á,
liggur á.
En svo köldu sem andaði til Björns
á Þingeyrum. þá talaði hann þá enn
hraklegar um móðurfólk sitt frá Fjós-
um og sagð'i, að „bölvað ekki sens
Fjósaruslið" hefði leitt ógæfuna yfir
jföður sinn. En væri hann spurður,
hvort faðir hans hefði ekki verið
greindur maður, sem og var, og vel
að sér um margt, svaraði hann:
„Nei, þetta var allra mesti aumingi
upp á vitsmunina. Það voru haldin yf-
ir honum þrjátíu próf, og honum bar
aldrei saman við sjálfan sig. Og þó
var hann mesti gáfumaður hjá Fjðsa-
ruslinu".
xxxxv.
Það er ekki alls kostar óeðlilegt,
þótt menn spyrji: Drápu þeir Þor-
valdur og Eggert skipstjórann af Há-
karlinum á Hjaltabakkasandi haustið
1802?
En við því verður að' gangast, sem
raunar er þegar komið fram, að svör
eru ekki á reiðum höndum. Því hefur
enginn getað' svarað með neinum rök-
um fram á þennan dag, og svo er
enn. Það verður hvorki stutt né hrak-
ið með þeim gögnum, sem tiltæk eru,
enda er þess vart að vænta, þar
eð ekki tókst að komast að öruggri
niðurstöðu við eina hina umfangs-
mestu málsrannsókn, sem dæmi eru
um hér á landi á nítjándu öld. Grun-
semdirnir hafa að sönnu orðið líf-
seigar, og mörg þau atvik, sem horfðu
Þorvaldi til áfellis, hafa verið mönn-
um minnisstæð allt til þessa dags.
Hér hefur þó komið fram, að sumar
þær hroðasögur, sem gengu manna á
milli, voru staðlausir stafir, og svo
hefði getað verið um orðróminn all-
an frá rótum. Við vitum það ekki.
Það er ókunnugt, hve áreiðanlegur
heimildarmaður Guðmundur á Akri
var, og það verður ekki heldur um
það dæmt, hvort þvi sé fulltreystandi
að Jón Illugason og aðrir. sem áttu
orðræður við hann, hafi hermt um-
mæli hans rétt áu þess að ýkja, geta
í eyður eða brengla þau í minni sínu
á hálfum öðrum tug ára. Og fleira
gæti komið til greina, þótt þessir
aðilar allir hafi verið trúverðugustu
menn og haldið sig fara rétt með allt.
Gerum ráð fyrir því, að svo hafi ver-
ið. Það hlýtur að hafa verið- á skugg-
sýnni vetrarnóttu í rosaveðri. að
Guðmundur á Akri fór á fjöruna.
Sagan sagði, að hann hefði staðið
álengdar og horft á aðfarir þeirra
Þorvalds og Eggerts. Var hann þá til
dæmis þess öruggléga umkominn að
greina á milli manndráps og líkráns,
skelfdur maður og furðulostinn? Gat
ekki ímyndunaraflið hlaupið með
hann í gönur við slíkar kringum-
stæður?
Enginn veit heldur, við hvað hin-
ir dönsku skipsmenn studdust í grun-
semdum sínum, ef þær hafa þá verið
svo eindregnar, sem talið var. Og þar
er á það ag líta, að tortryggni út-
lendra strandmanna gat verið auð-
vakin. Það er því margs að gæta. ef
vega á likumar og meta.
Hinu verður ekki neitað, að hátta-
lag þeirra Guðrúnar gömlu í Hjalta-
bakkakoti og Steinunnar, ekkju Guð-
mundar á Akri, var næsta tortryggi-
legt. En þar gat annað komið til en
þær væru að hylma yfir morð.
Það er harla trúlegt,. að miklu
fleira hafi verið stolið á strandfjör-
unni en sannaðist við rannsókn máls-
ins, og við það gátu fleiri verið riðn-
ir á einhvern hátt en Þorvaldur og
Eggert. Það var engin nýlunda, að
menn teldu það réttlítið, er þeir komu
á höndum á strandfjöru, og þarf ekki
sælast langt aftur f tfmann til þess að
leita slíkra dæma eða annarra hlið-
stæðra. Miklu fremur mun hafa verið
litið á strandgóss sem happ af himn-
um sent. Tíð strönd voru hlunnindi,
sem menn renndu vonaraugum til.
Gripdeildum á strandfjöru leyndu
menn fyrir yfirvöldunum, en fóru
ekki ævinlega í launkofa með þær
sín á milli, og hrepptu þar ýmsir hlut
eða umbun, eftir því sem atvik féllu.
Þaðan gat verið runninn ótti kvenna,
sem ekki höfðu staðið f stórræðum
um dagana, við yfirheyrslur og eiða.
Af því gat einmg stafað, hve Þorvaldi
var í mun að ná tali af sumum vitn-
anna, áður en þau leystu frá skjóð-
unni.
Hér fer því sem oftar, að hver
verður að trúa því, sem honum þykir
lfklegast. Það, sem ekki vitnaðist við
Framhald á 214. sí8u.
Stefán halti var oft spurSur um mál föður sins. Andaði köldu til Björns á Þing-
eyrum, og hafði hann ort um hann brag, er hann söng á bæjum gegn hæfilegu
gjaldl: „Fantur var hann þá, var hann þá, málahundur var hann þá, var hann
Þá . . . . "
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
199