Tíminn Sunnudagsblað - 17.03.1963, Blaðsíða 18

austur- og vestui hluta arabíska rík-
isins.
Næsta ráðagerð um að gera skipa-
skurð milli Rauðahafs og Miðjarðar-
hafs kviknaði í höfðum þeirra Fen-
eyjamanna og átti rót sína að rekja
til þess, að verzlun þeirra var ógnað
vegna uppgötvunar sjóleiðarinnar til
Austurlanda 'fyrir Góðravonarhöfða.
Skipaskurður milli þessara hafa hefði
orðið þeim til mikilia hagsbóta í
verzlunarsamkeppninni, en þeir kom-
ust að þeirri niðurstöðu, að bygging
skurðarins væri þeim ofvaxin.
Eftir því sem verzlunin við Indland
og Kína óx, jókst og þörfin fyrir að
sníða í sundur egj'pzka eiðið milli
hafanna
Þýzki heimspekingurinn Leibnitz
ráðiagði Lfúðvík XIV — til þess að
koma í veg fyrir innrás hans í Þýzka-
land að leggja undir sig Egypta-
land og grafa skipaskurð í gegnum
það. En konungurinn vildi helaur
eyða kröftum ! oflátungslega land-
vinninga f Evrópu en beina þeim að
stórvirkjum erlendis. Frakkar hugs-
uðu ekki til slíks, fyrr en stjórnar-
byltingin var um garð gengin. Árið
1798 var Napóleon Bónaparte sendur
til Egyptalands með mikinn her, og
var honum skipað að hertaka landið
og reka Englendinga frá „öllum
stöðvum þeirra i austri“, jafnframt
áttj hann að láta grafa skurð í gegn-
um eiðið milli Rauðahafs og Miðjarð-
athafs og „tryggja franska lvðveldinu
frjáls og alger yfirráð á Rauðahaf-
inu.“
Napóleon áleit hernaðarlega þýð-
ingu Egyptalands sérstaklega mikil-
væga. I-Iann fór ríðandi um eyðimörk
ina og fann sjálfur leifarnar af
skurði Múhammeðs Ómars. Landmæl-
ingamenn undir stjóm verkfræðings-
ins Lepére voru með í förinni, og
leiddu rannsóknir þeirra í ljós, að
háflæði í Rauðahafinu var 35,5 fet-
um hærra en iágflæði í Miðjarðarhaf-
inu. Af þessu var auðráðið, að ekki
var mögulegt að gera beinan skurð
' milli hafanna án flóðgátta og stíflna.
Napóleon skipaði svo fyrir, áður en
hann fór frá Egyptalandi, að gefa
skyldi út skýrslu um allar aðstæðúr
og síðan skyldj þvinga tyrknesku
ríkisstjórnina til þess að gera skurð-
inn „þeim til hags og dýrðar" — eins
og hann orðaði það.
Landmælingarnar höfðu verið mjög
ónákvæmar, sérstaklega vegna sí-
felldrar áreitni eyðimerkarkynflokka,
sem gerðu athuganir erfiðar og hættu
legar. En vegna hins mikla hróðurs
Napóleons vou skýrslurnar yfirleitt
teknar gildar, þótt þær væru í ósam-
ræmi við athuganir Ptólemæusar end-
ur fyrir löngu og bæri heldur ekki
saman við kenningar um flóð og
fjöru, svo sem hinir miklu vísinda-
menn Laplace og Fourier bentu á.
Áhrifin af skýrslu Lepéres voru
hvergi meiri en í Bretlandi. í meira
en hálfa öld gátu brezkir ráðherrar
ekki gleymt, að Napóleon hafði velt
fyrir sér byggingu Súez-skurðar og í
öðru lagi, að verkfræðingar hans
höfðu, að því er virtist, sýnt fram á.
að verkið var óframkvæmanlegt.
Leiðangur Napóleons ti] Egypta-
lands hafði lagt upp frá Cadiz, þar
sem skipin höfðu tekið vistir undir
stjórn varðbátsforingja Napóleons,
Mathieu de Lesseps, sem var af tign-
um ættum. Faðir Mathieu hafði verið
aðalræðismaður í St. Pétursborg.
Eldri bróðir hans hafði tekizt á hend-
ur óvenjulega ferð frá Kamchatka í
gegnum Síberíu, og Napóleon út-
nefndi hann borgarstjóra í Moskvu,
meðan á örlagaríku hernámi hennar
stóð. Eftir að Mathieu hafði vistað
flota Napóleons, hélt hann árið 1801
til Malaga, þar sem hann kvæntist
dóttur spánsks vínkaupmanns.
Napóleon varð að láta undan síga
fyrir herstyrk Englendinga á sjó og
landi, og þegar friður hafði verið
saminn milli þessara aðila, sendi hann
Mathieu de Lesseps til Egyptalands
til þess að stuðla að yfirráðum Frakka
á landinu eftir stjórnmálalegum leið-
um. Honum tókst að finna ættarhöfð-
ingja, sem var fær um að mynda sér
stakt ríki, er var óvinveitt Englandi.
og ekki leið á löngu áður en þessi ætt
ar'höfðingi, sem hét Múhammeð Ali,
varð mikill áhrifamaður í egypzkum
stjórnmálum vegna ötuls stuðnings
Frakka. — Mathieu varð fljótlega
að snúa aftur til Frakklands og þar
fæddist honum sonur 19. nóvember
1805, og var hann skírður Ferdinand.
☆
Faðir Ferdinands varð um þessar
mundir ráðherra Napóleons með að-
setri í Písa á ítalíu. Fall Napóleons
hafði í för með sér nokkur þreng-
ingarár fyrir fjölskyldu Lesseps, en
kom þó ekki í veg fyrir. að Ferdinand
settist í háskóla og las lög. 1818 var
faðir hans skipaður ræðismaður i
Philadelphíu. en Ferdinand varð að-
stoðarmaður frænda síns. sem var
ræð'ismaður í Lissabon.
Þegar Ferdinand de Lesseps var
27 ára gamall, var hann skipaður
vararæðismaður í Alexandriu. Á leið-
inni til Egyptalands brauzt út kólera
á skipinu, og það var sett i sóttkví.
De Lesseps eyddj tímanum við lest-
ur, þar á maðal las hann skýrslu
Lepéres um hinn hugsanlega skipa-
skurð. Þessi stórkostlega hugmynd
um byggingu skipaskurðarins hefur
án vafa gripið hann sterkum tökum,
þar sem hann var fanginn í sóttkvínni
með lífið á aðra hlið, en dauðann á
hina.
Á þeim tuttugu árum, sem liðin
voru, síðan faðir hans hafði hlúð að
veldi Múhammeðs Ali, hafði vegur
hans aukizt svo, að hann var í raun
og voru allsráðandi í Egyptalandi.
V
Fyrstu orðin, sem Múhammeð Ali
sagði við de Lesseps, voru: „Faðir
þinn gerði mig að því, sem ég er.
Mundu, að þú getur alltaf reitt þig á
mig.“ Múhammeð Alí meðhöndlaði
de Lesseps sem einn af sinni fjöl-
skyldu, og hann var eini útlendingur-
inn, sem fékk leyfi til að ræða við
son hans, Said, sem var óhemju feit-
ur og olli föður sínum miklum leiða
af þeim sökum. Honum var skammt-
aður matur, og auk þess var hann
látinn gera líkamsæfingar til þess að
spikið minnkaði, en í eldhús Ferdi-
nands átti hann ávallt greiðan að-
gang, og þeir urðu mjög nánir vin-
ir.
De Lesseps hafði engar áætlanir
á prjónunum um skipaskurðinn um
þessar mundir; hann kom ekki þar
við sögu fyrr en tuttugu árum síðar.
• Múhammeð þvingaði hins vegar
60.000 egypzka verkamenn til þess
að grafa skurð frá Alexandríu til Níl-
ar með berum höndum og kostaði það
15.000 mannslíf.
Le Lesseps var ræðismaður í Alex-
andríu í fimm ár, og á þeim tíma
hvarflaði hugmyndin um skipaskurð-
inn að mörgum. Árið 1830 mældi
enskur kafteinn eiðig enn einu sinni
og sýndi fram á að mælingar Lepére
voru rangar, en heima I Englandi
voru athuganir hans hunjlsaðar. En
einhverjir óvenjulegustu fylgismenn
hugmyndarinnar voru meðlimir sér-
trúarflokks nokkurs, sem flutzt höfðu
frá Frakklandi til Egyptalands. Þeir
kenndu sig við heilagan Símon. og
hafði hann vitrazt þeim 1779 og sagt
að gera ætti skipaskurð í gegnum
Panama-eiðið: Það var því ekki að
undra, að þeir hefðu áhuga á Súez-
skurði. Þeir ortu ljóð um hinn vænt-
anlega skurð og sáu í honum tákn
bræðralags allra þjóða.
Þrír verkfræðingar af bremur þjóð
ernum: Robert Stephenson frá Eng-
landi. Talabot frá Frakklandi og Ne-
grelli frá Ástralíu, rannsökuðu mögu-
leika á skurði gegnum eiðið og lýstu
verkið óframkvæmanlegt.
Um þetta leytj var de Lesseps ráð-
gjafi franska ríkisins á Spáni, og náði
stjórnmálaferill hans hámarki árið
1848, en þá syrti skyndilega í álinn,
og hann féll í ónáð, 44 ára gamall.
Hann dró sig algerlega í hlé frá
stjórnmálum, og skömmu síðar tók
hann við umsjón sveitaseturs tengda-
móður sinnar Þá laust ógæfan hann
öðru sinni, og hann missti konu sína
og einn sona sinna, þegar skarlatsótt
herjaði landið
í einmanaleik sínum tók hann að
hugsa til fortíðarinnar og rifjaði þá
upp allt, sem fram hafði komið um
gerg Súezskurðar. Og nú greip þessi
hugmynd hann svo föstum tökum, að
öll hans hugsun snérist um hana. —
Um þetta leyti andaðist Múhammeð
Alí í Egyptalandi, og sonarsonur
258
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ