Tíminn Sunnudagsblað - 19.05.1963, Qupperneq 5

íf.h^v
UPPGÖTVANIR, SEM VALDA ALDAHVÖRFUM?
v

mm
■ *■'••
Myndatökutæki de la Warrs — Frá kössunum tveimur neSst fer orkustraumur-
inn upp í efsta lcassann, en þar kastast hann með endurspeglun gegnum linsur
á Ijósmyndaplötu, ssm staðsett er í botni hans. — Myndirnar eru úr bók Poul
Goos — Hinesides vor verden.
Bók Heisenbergs sé ekkert minna
en stórviðburður, því að hún sýni
með titli sínum og innihaldi, að sá
mikli raunvísindamaður .hafi gert
sér Ijóst, að þessar grundvallarsetn-
ingar eru dauðar og magnvana. Titill
bókarinnar einn hljóti að raska jafn-
vægi margs ágæts eðlifræðings, sem
enn sé á valdi aldamótakenninga
eðlisfræðinnar. Bókin heitir „Philo-
sopic Problems of Nuclear Sience“
„Heimspekile.g vandamál kjarneðlis-
Vísindanna", — það, að eitthvað svo
raunhæft og efnislegt sem kjarneðl-
isfræði sé í einhverjum tengslum við
svo óraunhæft og þokukennt fag
sem heimspeki, gætu áðurnefndir
eðlisfræðingar svarið fyrir! í bók
Heisenbergs kemur fram, að hann
viðurkennir, að sá „frumkraftur" —
eins og hann orðar það — sem
komi fram í margvíslegu formi í hin
um skynjanlega heimi, geti einnig
komið fram með hætti, sem við ekki
þekkjum enn þá, þegar um það er að
ræða að skýra hugtökin „sál“ og
„líf“. Ef við óskum að skýra lif-
andi eða andlega þróun verðum við
að útvíkka stærðfræðilega bygg-
Ingu kjarneðlisfræðinnar (leturbr.
P.G.) og það virðist mörgum, að við
neyðumst til að taka upp enn fleiri
ný hugtök, sem ómótmælanlega sam
tengist því hugtakakerfi, sem við höf
um notað fram að þessu", segir Heis
enberg. — f þessum orðum koma
fram algjör skil við fyrri efnisvísindi,
sem varpað hafa frá sér og gefizt
upp við vísindalega skilgreiningu á
Bivtgtökunii'm ,,líf“ og „sál“ vegna
þess, að þau féllu ekki í þrivíddar-
„ramma“ þeirra. En nú bendir Heis-
enberg á þann möguleika — með vís
indalegri varfærni þó, — að nauð-
synlegt verði að útvíkka atómfræð-
ina, sem þegar hefur fjórar víddir,
svo að hún rúmi einnig andleg fyrir-
brigði, þó að þetta þvingi vísindin
til að viðurkenna ný orkuhugtök.
Heisenberg segir, ag „frumkraftur
inn, sem allur veruleiki er sprottinn
af“ geti einnig lcomið fram með
liætti, sem við enn ekki þekkjum.
Hafi maður þessi orð Heisenbergs
í huga, mun það létta mjög skilning á
starfi og uprgötvunum de la Warrs,
segir Poul Goos, því að hann fáist
einmitt við þau form „frumkrafts-
ins“, sem Heisenberg talar um, en
þau hafa fram að þessu verið ó-
þelckt.
Höfundur lcomst fyrst í kynni við
uppgötvanir og starf de la Warrs, er
hann las bók eftir enska verkfræð-
inginn Langston Day „New Worlds
beyond the Atom“, — „Nýir heimar
að baki atómsins“, sem greinir frá
starfi de la Warrs. Hann segir, að
ekki fari hjá því, að hvað eftir annað
segi maður við sjálfan sig við
lestur bókarinnar, að þetta hljóti að
vera „sience fiction" (uppdiktuð vís-
indaævintýri) og segist ekki áfellast
neinn, sem þag geri, því að það hafi
hann sjálfur gert í fyrstu. Bókin
fjalli nefnilega um dularfull tæki,
sem með tengslum við hugsun manns-
ins og geislun frá orkusviði blóðdropa
geri mögulegt að „taka mynd af“
orkusviðinu, en þessi „mynd“ geri
síðan nákvæma og djúpstæða sjúk-
dómsgreiningu mögulega og jafnvel
„fjarlækningu"! — Því er ekki að
neita, að þetta hljómar sem algjört
„vísindaævintýri". „Ég gat þó ekki
neitað því, að bókin virtist skrifuð
í fullkominni alvöru. Hér virtist ekki
vera á ferðinni þörf, fyrir að búa til
„sensation11 umfram það, sem niður
stöður bókarinnar gáfu tilefni td, og
smám saman varð mér ljóst, að höf-
undurinn sjálfur var að minnsta kosti
sannfærður um raunveruleika þess,
sem liann fjallaði um“, segir Poul
Goos.
Fræðilegar skýringar á starfi de la
Warrs, sem komu fram í þessari bók,
brutu algjörlega í bága vig „bók-
stafs“-vísindin, en það hafi líka flest-
ar meiri háttar uppgötvanir gert, seg-
ir Poul Goos, allt frá deilakenningu
Max Plancks, sem hann setti fram
1901, til uppgötvunar Speemanns á
,.autonome“-orkusviðinu 1921. Sál-
eðliskenningar Strombergs nú hin síð
ari ár brjóta einnig í bága við hefð-
bundin vísindaviðhorf. Og kenningar
Einsteins neyddu okkur á sínum
tíma til að viðurkenna. að heimurinn
hefði (minnst) fjórar víddir, en ekki
aðeins þrjár eins og vísindin höfðu
slegig föstu.
— Ef óg gerði ráð fyrir, segir Goos,
að innihald bókar Langston Days
væri í aðalatriðum rétt, varð mér
ljóst, að þá væri það i fyrsta skipti
í sögu mannsins, sem tekizt hefði
ag stíga yfir þröskuldinn inn í rúm-
tíma-veruleika þeirra Plancks og Ein-
steins og nýta krafta þessa veruleika,
Fyrri hluti
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
43)