Tíminn Sunnudagsblað - 28.02.1965, Blaðsíða 5

fyrst fram um 1550, en orðiJ fléttu-
saumur er ungt. Fyrir kemur, að
augnsaumur og fléttusaumur eru not
aðir saman á ábreiðu.
— Þetta hér er krossofin ábreiða,
sem mun vera sérstæð að því leyti,
að hún er gerð af karlmanni. Þórð-
ur Sveinbjörnsson, ritari Stefáns amt-
manns Stephensens á Hvítárvöllum
óf hana. Þórður var snjall vefari, og
mun amtmannsfrúin hafa fært sér þá
kunnáttu hans í nyt. Þarna eru upp-
hafsstafir amtmannshjónanna í
ábreiðunni og einnig ártalið 1815.
Þegar amtmannsfrúin var orðin
ekkja, gekk Þórður að eiga hana
og gerðist sýslumaður og háyfirdóm
ari.
Á safni í Stokkhólmi er til ábreiða
með ártalinu 1814. Hún er að gerð
afar lík, ábreiðunni frá Hvítárvöllum,
og er hreint engin fjarstæða að
hugsa sér, að Þórður hafi ofið hana
líka. í henni eru aðrir upphafsstafir,
sem vel gætu verið stafir biskups-
hjónanna, Steingríms Jónssonar og
Valgerðar Jónsdóttur, en stafirnir
eru SIS og VID.
— Hér er rúmábreiða, sem er
merkt Helgu Björnsdóttur, móður
Dómhildar Eiríksdóttur. Á henni er
ártalið 1721. Þessi ábreiða er með
fléttusaumi. Ég gæti trúað, að
munstrið á þessari ábreiðu mætti
finna í útlendum sjónabókum frá
þessum tíma, en ég hef ekki athug-
að það nákvæmlega.
Ábreiðan er óvenjuleg fyrir það,
að grunnurinn er grár, en annars er
hann yfirleitt hafður gulur í þessum
ábreiðum. Stafar það eflaust
upprunalega af því, að útlend altar-
isklæði og aðrir saumaðir helgigrip-
ir höfðu gylltan grunn.
— Þarna er ábreiða frá því um
1700, sem talin er vera eftir dætur
séra Hjalta Þorsteinssonar í Vatns-
firði, og hefur hann ef til vill teikn-
að fyrir þær munstrið. En séra Hjalti
var maður listhneigður og málaði
meðal annars mannamyndir. Þarna
er iíka ábreiða með nafni Þóru, dótt-
ur Stefáns skálds Ólafssonar.
Nú komum við að skáp með ýmiss
konar fatnaði, bæði kvenna og karla.
Þar er meðal annars samfella með
afar fögrum rósabekk, saumuðum í
mörgum litum.
— Þessi samfella með blómstur-
saumnum er eftir Guðrúnu, dóttur
Skúla fógeta Magnússonar. Hún varð
snemma ekkja og vann fyrir sér með
hannyrðum. Þær bjuggu saman, Guð-
rún og Ragnheiður Þórarinsdóttur,
mágkona hennar, og stunduðu hann-
yrðir. Guðrún var hjá Stephensens-
fólkinu í Viðey og dó þar. Áferðin
á blómstursaumnum minnir á steypi-
lykkju, en hann er saumaður öðru
vísi. Þessir blómstursaumuðu bekkir
á samfellum virðast hafa komizt í
Krossofln rúmábretða, handaverk Þórðar Sveinbjörnssonar, síSar hayfirdomart
(Þjms. (4096)
tízku á síðari hluta 18. aldar og tíðk-
azt eitthvað fram yfir aldamótin.
Samfellur urðu til á síðasta fjórð-
ungi 18. aldar. Áður var notað pils
og svunta, en síðar var það fellt
saman í eitt, og er nafnið dregið af
því.
— Þarna höfum við kvenhempu
með flosuðum hempuborðum. Þetta
mun áður hafa heitið rósaflos, en er
nú kallað hálfflos. Það var mikið
um, að flosaðir borðar væru hafðir á
hempum. Þessir flosuðu borðar voru
gerðir í svonefndum floslár, sem er
eins konar lítill vefstóll. í honum
voru einnig flosaðar sessur, en stóra
hluti var ekki hægt að flosa í hon-
um.
— Úr því að farið er að minnast
á hempur og hempuborða, verðum
við að líta á skinnsaumuðu borðana.
Hér eru þrír heilir hempuborðar og
bútur af hinum fjórða, allir með svo-
nefndum skinnsaumi. Þetta eru einu
íslenzku munirnir, sem vitað er um
með þessum saumi. Þetta er eins
konar saumuð blúnda, gerð úr ís-
lenzkum togþræði. Tveir af þessum
borðum eru samstæðir, sinn af hvor-
um barmi á sömu flík, en hinir eru
ósamstæðir. Borðarnir eru gerðir úr
svörtum eða svartbrúnum togþræði.
Munstrið í rósabekknum er gert úr
kríluðu bandi, sem er sums staðar
varpað saman, en víðast hvar hald-
ið í skorðum með kappmelluðum
grunnum og böndum.
Nafnið skinnsaumur er að öllum
líkindum dregið af því, að saumur-
inn hefur verið unninn á skinni.
Munstrið hefur verið dregið á skinn,
bönd þrædd á það eftir uppdrættin-
um og þau síðan saumuð saman,
einnig eftir munstrinu með grunn-
um og tengiböndum. Ekki eru kunn-
ar neinar íslenzkar heimildir um að
sauma á skinn, en aðferðin er al-
þekkt erlendis við blúndusaum.
Skinnsaumurinn, eins og hann kem-
ur fram á þessum hempuborðum, er
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
173