Tíminn Sunnudagsblað - 24.10.1965, Blaðsíða 4

Það var ekki heiglum hent að taka
þátt í landkönnunarferðum á norður-
slóðum. Margir létu iífið í slíkum
svaðilförum og fleiri komust i
mikil harðræði. Þó hafa færri menn
farizt í Iandkönnunarferðum á heim-
skautasvæðunum á heilii öld en bíða
bana af völdum umferðarslysa á þjóð-
vegum Bandaríkjanna um hverja
helgi. Þess er þó að gæta,
að þar er mannfall allmikið.
Siðan nítjánda öldin gekk í garð
hefur það einungis komið fyrir einu
sinni, að meira en hundrað menn
færust í könnunarleiðangri. Það var
þegar Jón Franklín og förunautar
hans allir. 129 að tölu, týndust ein-
hvers staðar milli meginlands Kanada
og Græniands. Þótt síðar fyndist sumt
af því, er leiðangursmenn höfðu með-
ferðis, ásamt nokkrum beinagrindum,
er enn margt á huldu um það, hvað
varð þeim að aldurtila.
Skiptapar þeir, sem aðrir land-
könnuðir urðu fyrir á norðurslóðum,
höfðu iðulega í för með sér miklar
þrengingar, og stundum létu sumir
leiðangursmanna lífið, svo sem þegar
Jeanetta, skip De Jongs, fórst þar.
Én stundum komust leiðangurs-
menn allir lífs af, þó að þeir misstu
skip sitt, og má þar nefna, er hið
þýzka leiðangursskip Hansa sökk í ís
við Austur-Grænland.
Stundum hefur það þó leitt til
átakanlegra atburða, að til forystu
hafa valizt menn, sem skorti for-
sjálni og dómgreind. Til þess er að
rekja dapurieg örlög hins bandaríska
leiðangurs, sem Greely stýrði á önd-
verðum níunda tug síðustu aldar.
Þeir voru tuttugu og fimm saman og
héldu brott úr góðu húsi og frá næg-
um vistum á Ellesmerelandi. Það
kostaði nítján þeirra lífið. En sem
andstæðu þessara vanhygginda má
nefna, að enginn maður fórst í rann-
sóknarferðum þeim, sem Lauge Koch
stjórnaði á Austur-Grænlandi ár-
in 1926—1959 — umfangsmestu rann-
'sóknum, sem Danir hafa nokkru
sinni staðið fyrir.
Það hefur örsjanldan komið fyrir,
að landkönnuðir hafi horfið, án þess
að fundizt hafi þær menjar, að unnt
sé að gera sér grein fyrir því, hvern-
ig atvik hafa orðið í höfuðdráttum.
Er þar þá helzt að vitna tii tveggja
flugleiðangra. Önnur flugvélin var
rússnesk og átti að fljúga frá Moskvu
til Fairbanks í Alaska í ágústmánuði
1937. Hitt var flugfél Hróalds Am-
undsens, er fór til hjálpar mönnun-
um úr ítalska loftskipinu Ítalíu árið
1928. Báðar flugvélarnar týndust, og
hefur aldrei fundizt neitt, sem unnt
er að henda reiður á, af þessum flug-
vélum eða mönnunum, sem í þeim
voru.
Árið 1930 hvarf líka Þjóðverjinn
H.K.E. Kriiger í fylgd með Dananum
R.A. Bjare og Eskimóanum Akojoa
á ferðalagi í grennd við Ellesmere-
land, og af þeim fannst hvorki tang-
ur né tetur, þrátt fyrir mikla leit
Svipuð urðu örlög sænsks grasa-
fræðings, Alfreðs Björlings og
manna hans árið 1892. Dálítið má
tína saman um upphaf ferðarinnar,
en endalok hennar eru myrkri hulin
að verulegu leyti.
Alfreð Björling var ungur maður
— ekki nema tuttugu og eins árs.
Dómar manna um fararbúnað hans
og fyrirhyggju hafa verið nokkuð
harðir. Ekki var hann samt með öllu
ókunnugur heimskautslöndum, þótt
ungur væri. Sumarið 1890 var hann í
leiðangri Gústafs Nordenskjölds til
Svalbarða á skútunni Lófót Hann
hafði þá ekki lokið stúdentsprófi, en
var eigi að síður grasafræðingur leið-
angursins. Var hann til þess kjörinn
sökum þess, að hann hafði mjög lagt
stund á grasafræðilegar rann-
sóknir á hálendi Sví-
þjóðar. Sumarið 1891 fór
hann einn síns liðs til Grænlaods og
sigldi þá meðfram vesturströnd
landsins á kaupförum Grænlands-
verzlunar. Komst hann allt
norður til Úpernivíkur á
kaupskipi, og þar fékk
hann Grænlendinga til þess að róa
með sig á báti norður í suðurhiuta
Melvilleflóa. Við Tassússak hitti hann
fyrir djáknann Olsvig, sem var túlk-
ur í för Nordenskjölds til Jórvíkur-
höfða árið 1883. Höfðu þeir frændur
fleiri komizt í kynni við landkönn-
uði, því að faðir Olsvigs var túlkur
og ökumaður Hayes árið 1860.
Björling komst í þessari ferð
norður í Hólmsey, rissaði uppdrátt,
Uppdráttur af hafsvæSinu milli Morður-Grænlands og Ellesmerelands. Karra-
ayjar neðst á miðjum uppdrættl. Björlingsey austust þeirra.
♦64
I I ÍM I N N - SDNNUDAGSBLAÐ