Tíminn Sunnudagsblað - 24.10.1965, Blaðsíða 11

leitt og tært eins og alltaf á haustin.
Einn góðan veðurd-g lagði fljótið
með bökkunum. Hópar villigæsa
flugu yfir þorpið. Þetta sama kvöld
kom piltur af næsta bæ að heimsækja
flavrílu. Um leið og hann krossaði
Sig lauslega frammi fyrir helgimynd-
inni, sagði hann:
"Hvernig hefur þér liðið í dag?“
”Vel, guði sé lof.“
”Hefurðu heyrt fréttirnar, karl
minn? Prókor Líkóvídoff er kominn
heim frá Tyrklandi. Hann var í sömu
herdeild og hann Pjotr ykkar.“
Gavríla hraðaði sér af stað og
skundaði niður götuslóðann, hóstandi
og másandi. En Prókor var ekki
heima. Hann hafði farið til einhvers
smáþorps í grenndinni að finna bróð-
ur sinn, en lofað að koma morgun-
inn eftir.
Þessa nótt gat Gavríla ekki sofið.
Hann sat á hlóðarsteininum til morg-
uns.
Hann fór á kreik fyrir birtingu,
kveikti á olíulampanum og tók að
sóla slitin stígvél.
Fyrsta morgunskíman lýsti í grá-
leitu austrinu. Tunglið hvarf sjónum
í hvirfilpunkti í stað þess að skreið-
ast á bak við skýin og felast þar um
daginn.
Rétt fyrir morgunverð varð Gavr-
ílu litið út um gluggann. Hann sagði
án þess að áræða að tala fullum
rómi:
”Þarna kemur Prókor."
Prókor kom inn. Hann var mað-
ur framandlegur og svipaði í engu til
Kósakka. Á fótum sér hafði hann
enska leðurskó, sem marraði í. Það
fór ekki heldur á milli mála, að
frakkinn, sem flaksaðist um hann,
hafði einhvern tíma verið í eigu út-
lendings, enda útlent á honum snið-
ið.
”Þú ert enn heill og hress, Gavrila
Vasílitsj?"
”Svo er guði fyrir að þakka, her-
maður Komdu inn fyrir og tylltu
þér.“
Prókor tók ofan húfuna, heilsaði
konu Gavrílu og settist á bekkinn
undir elgimyndurum.
”Jæja, þetta er þokkalegt tíðarfar
— fannfergið er svo mikið, að tæp-
ast er unnt að komast leiðar sinnar.“
”Já, hann byrjaði að snjóa snemma
í morgun. Hér áður fyrr var naut-
peningnum samt haldið til beitar,
þótt kominn væri þessi tími árs.“
Stundarkorn ríkti annarleg þögn.
Síðan sagði Gavríla í kæruleysisleg-
u..i uppgerðartón:
”Þú hefur látið á sjá, meðan þú
dvaldist erlendis ungi maður.“
”Þai var ekkert, sem yngdi mig
upp, Gavríla Vasílitsj,“ sagði Prókor
brosandi.
Kona Gavrílu opnaði munninn og
stamaði:
”Hann Pjotr ... “
”Þegiðu, kona“, hrópaði Gavríla
hranalega. ”Lofaðu manninum að
jafna sig eftir kuldann. Þú færð að
heyra þetta, þegar tími er til þess
kominn.“
Hann sneri sér að gestinum og
spurði:
"Jæja, Prókor Ignatitsj, hvernig
leið þér?“
”Það er nú af litlu að státa. Ég
skreiddist heim líkt og hryggbrot-
inn rakki og þakka guði fyrir, að
ég var þó ekki verr leikinn en þetta.“
”Er það svo? Vistin hjá Tyrkjan-
um hefur þá verið í lakara lagi?“
”Við urðum að afla okkur matar
með ránum.“ Prókor tók að slá
fingrunum í borðið. ”En þú hefur
líka elzt, Gavríla Vasílitsj, hár þitt
er tekið að grána. Hvernig geðjast
þér ráðstjórnin?
”Ja, ég bíð þess, að sonur minn
komi heim . . . til þess að sjá fyrir
okkur gömlu hjónunum."
Prókor flýtti sér að líta undan.
Gavríla tók eftir því og spurði for-
málalaust hvellum rómi:
„Segðu okkur, hvar Pjotr er.“
”Hafið þið þá ekki fengið frétt-
irnar?“
”Við höfum heyrt margs konar
fréttir," hreytti Gavríla út úr sér.
Prókor fitlaði við óhreint kögrið
á borðdúknum og svaraði ekki strax.
”Ég held, að það hafi verið í jan-
úar . . . Já, það var í janúar. Her-
deildin okkar var í herbúðum
skammt frá Nóvórossísk. Það er borg
við ströndina . . . Jæja, við vorum í
herbúðum þarna . .. “
”Segðu mér það strax — var
hann drepinn?" hvíslaði Gavríla og
hallaði sér fram á við.
Prókor leit ekki upp og svaraði
engu. Ef til vill heyrði hann ekki
spurninguna.
”Við vorum í herbúðum þarna. En
rauðliðarnir brutust í gegn og kom-
ust upp á hæðirnar, þar sem þeir
sameinuðust grænliðunum. Herfor-
inginn sendi Pjotr í könnunarleið-
angur. Herdeildinni stjórnaði ein-
hver liðsforingi, sem hét Senin . . .
Þaf vildi eitthvert óhapp til . . .
þú skilur, hvað ég á við.“
Járnpottur féll með miklum skark-
ala á gólfið við eldstóna. Gamla kon-
an teygði fram hendurnar, rak upp
vein og staulaðist yfir að rúminu.
”Vertu eklji að væla þetta,1 urraði
Gavríla ógnandi. Síðan hallaði hann
sér fram á borðið, horfði beint í augu
Prókori og sagði hægt og þreytulega:
”Jæja, haltu frásögninni áfram.“
”Þeir brytjuðu hann sundur með
sverðum," hrópaði Prókor og ná-
fölnaði. Hann reis á fætur, hallaði
sér yfir borðið og fálmaði eftir húf-
unni sinni. ”Þeir gerðu út af við
hann með sverðum. Könnunarsveit-
in hafði stanzað við skógarjaðarinn,
til þess að lofa hestunum að kasta
mæðinni. Hann losaði hnakkgjörðina
og þá komu rauðliðarnir út úr skóg-
inum ,....“ Prókor átti mjög erf-
itt með að koma upp orðunum vegna
geðshræringar og vöðlaði húfunni
saman á milli titrandi handanna.
”Pjotr náði taki á söðulboganum,
en hnakkurinn snaraðist . . . þetta
var ólmur hestur, hann réð sér ekki,
og Pjotr varð eftir . . . Meira er ekki
að segja.“
”Setjum svo, að ég trúi þessu
ekki,“ sagði Gavríla og beit orðin
í sundur.
Prókor hraðaði sér til dyra og
sagði, án þess að líta aftur:
”Hafðu það eins og þér líkar, Gavr-
íla Vasílitsj, en_ það er satt, sem ég
segi þér . . . Ég kalla mér guð til
vitnis . . . Heilagur sannleikur . . .
Ég sá það sjálfur .. . “
”En setjum svo, að ég vilji ekki
trúa því“, stundi Gavríla litverpur
hásum rómi og blóðhlaupin augun
fylltust tárum. Hann reif skyrtuna
frá sér, svo að ber og loðin bringan
blasti við, gekk í áttina til Prókors,
skaut fram svitastokknu höfðinu og
muldraði: “Einkasonur minn drep-
inn? Fyrirvinnan okkar? Hann Pjotr
litli? Þúlýgur, þrællinn þinn. Heyr-
irðu til mín? Þú lýgur. Ég trúi ekki
orði af því, sem þú segir.“
En um nóttina sveipaði hann gæru-
skinnsjakkanum um sig og gekk út
í húsagarðinn. Það marraði og brak-
aði í slitnum stígvélunum, þegar
hann öslaði snjóinn út að þreski-
klefanum, þar sem hann nam staðar
við einn stabbann.
Vindurinn blés utan af sléttunni
og hreytti úr sér snjó. Blaðlaus
kirsuberjatrén voru kolsvört á að
líta.
,,Sonur minn litli“, hvíslaði Gavríla.
Síðan beið hann andartak, en endur-
tók síðan án þess að hræra legg
eða lið:
"Pjotr. Elsku litli sonur minn.“
Síðan lagðist hann endilangur i
troðinn snjóinn við stabbann og lok-
aði augunum.
Framliald,

T í M I N N
SUNNUDAGSBLA Ð
971