Tíminn Sunnudagsblað - 24.10.1965, Blaðsíða 20

vill verður mér þyrmt, af því ég er
ekki félagsbundinn.
— Hvernig stendur á því að mér
dettur alltaf í hug Ráðskona Bakka-
bræðra, þegar ég heyri talað um leik-
sýningar úti á landi.?
— Kannski vegna þess, að ég hef
sett það leikrit tvívegis á svið! Nei,
annars — ég veit eftir, hverju þú
ert að keipa. Þessi starfsemi hefur
ekki alltaf verið höfð í hávegum í
höfuðborginni, og það er ef til vill
ekki að undra. Höfuðborgin lítur
landsbyggðina hornauga í flestum
eínum. Hún vill giæða á henni —
umfram það má iandsbyggðin helzt
ekki láta á sér kræla. Enda þótt á
hæstu stöðum sitji „ólærðir" menn
(eða kannski vegna þess), er sú skoð-
un breidd út í dagblöðunum, að
menntunin, og með því er átt við
skólamenntun, sé hinn eini stimpill,
sem gildir. Mér finnst þetta ágæt
skoðun, hún ætti að hvetja menn til
þess að læra. Og lærdómur er í sjálfu
sér jákvæður Samt sem áður get ég
ekki fallizt á, að þeir einir, sem hafa
gengið í leikskóla, geti leikið, þar
sem ég hef sannprófað annað Dæm-
in eru sýnileg, meira að segja á leik
sviðum höfuðborgarinnar Leik-
starfsemi áhugafólks hefur að mínu
viti mjög fjölþætt gildi, en þar éins
og víðar veltur á því, hvernig haldið
er á spöðunum. Mér er líka ljóst,
að svo nauðsynlegir sem leikskólarn-
ir eru, geta þeir jafnvel orðið til
tjóns, ef þeir eru reknir vitlaust.
Það er alveg rétt, að leikritavalið
hefur verið of fábreytt. Mikið ber
á heldur innantómum gamanleikjum.
Það er ánægjulegt að starfa með leik-
félögum, sem þora að sækja á bratt-
ann.
— Er ekki léttast fyrir óvant fólk
að leika gamanhlutverk?
— Það, sem veldur áhugalelkurum
mestum erfiðleikum, er að tjá rík-
ar tilfinningar eða átök. Með góðri
æfingu geta þeir mótað persónu skýrt,
en komi til átaka, er liætt við að
þeir ofleiki. Reyndar eru þeir ekki
einir um það.
Ég get að gamni nefnt þér
dæmi um, hvernig farið getur, þegar
„innlifunin" verður fullkomin. I leik
riti, sem ég setti á svið fyrir fáum
árum, voru mikil átök milli persóna
í lokaatriðinu, tveggja karlmanna, og
annar þeirra kúgaði hinn. Ég tók
eftir því, þegar líða tók á atriðið,
mig minnir það hafi verið á loka-
æfingu, að niður úr nefbroddi þess,
sem hlaut að beygja sig, hins kúg-
aða, hékk stór; glær dropi. Öll at-
hygli mín beindist að þessum dropa
sem hófst og seig án afláts og líkt-
ist engu öðru en sultardropa. „Er
hann kveíaður?'' hugsaði ég með
mér. Litlu síðar áttaði ég mig: Þetta
voru svo sannarlega tár. Þannig geta
áhrifin af leik manns, sem ekki veld-
^ur tilfinningunum, sem hann á að
sýna, orðið þveröfug. Þetta er reynd-
ar ekki heldur séreinkenni áhuga-
leikara.
Einmitt vegna þess, að mörg
hinna nýrri ieikrita eru laus við
miklar tilfinningar eða átök, hef ég
talið mér trú um, að þau hentuðu
áhugaleikurum veL
— Geta svona leiksýningar borið
sig?
— Leikfélögin njóta styrks frá riki
og sveitarfélagi — öðru vísi væri
þessi starfsemi óhugsandi. Áður bar
töluvert á því, að rubbað væri upp
leiksýningum í fjáröflunarskyni fyr-
ir eitthvert annað málefni. Nú heyr-
ist æ sjaldnar imprað á slíku, enda
held ég, að fátt sé eins niðurdrep-
andi. Ef ég skil rétt, er hinni nýju
löggjöf um starfsemi áhugafélaga,
sem kemur til framkvæmda á þessti
ári, meðal annars stefnt gegn þvi-
líkri fásinnu.
— Ætlarðu að setja eitthvað á svið
á Flateyri í vetur?
— Það veldur sérstökum erfiðleik-
um í þessu starfi, að ekki virðist
vera nokkur einasta leið að gera
áætlun fram í tímann. Allt í einu
dettur leikfélagi í hug að koma upp
leiksýningu. Það er hringt suður, og
allt á að fara samstundis í gang.
Frá þessu eru að vísu undantekn-
ingar. Helzt þyrftu leikfélögin að
ákveða á vorin verkefni næsta vetr-
ar. Mig er farið að langa til þess
að setja Beðið eftir Godot einhvers
staðar á svið, ákveðið leikfélag hefur
áhuga á leikþáttum Odds Björnsson-
ar. Nú er ég á förum til Neskaup-
staðar til þess að sviðsetja þar fjör-
ugan gamanleik. Svo var ætlunin að
skreppa til Frakklands um miðjan
vetur.
— Það er ekki í fyrsta skipti sem
þú ferð til Frakklands, er það?
— Nei—nei. Ég var við nám í
leiklistardeild Sorbonne-háskóla 1952
—1953 og 1956—1958. Á þeim árum
var mikil gróska í leiklistarlífi
Frakka — nýir höfundar, ákaflega
umdeildir, já og óvinsælir. Nú eru
sumir þeirra orðnir að hálfgerðum
mublum. Það var býsna fróðlegt að
bera saman undirtektirnar, sem Sköll
ótta söngkonan fékk á þeim árum
í París, og þær, sem hún hlaut hér
á Litla sviðinu í vetur sem leið.
Árin 1953—1954 og 1958—1959
var ég svo í Vínarborg við sams
konar nám. Fyrri veturinn kynntist
ég í fyrsta skipti leikhúsi Brechts,
Berliner Ensemble, en haustið 1962
var ég svo heþpinn að geta dvalizt
við það leikhús um þriggja mánaða
skeið.
— Hvernig ætli að standi á því, að
leikir Brecht hafa sama og ekkert
verið sýndir hérna, þótt hann sé
einn merkasti og afkastamesti leik-
ritahöfundur aldarinnar?
— Það er liklega ekki á færi ann-
arra en leikstjóranna að svara þeirri
spurningu.
— í hverju er umsköpun hans
fólgin?
— Brechts? Ja, fyrir því verður
ekki gerð grein í stuttu máli. Leik-
rit hans eru öðru vísi byggð en hin
hefðbundnu leikrit, — skiptast í mis;
löng, tiltölulega sjálfstæð atriði. í
þeim er ekki um neina spennu að
ræða. Honum er mest í mun að sýna
og skýra orsakasamhengi hlutanna,
vekja áhorfandann til gagnrýni á at-
vikunum í leikritinu og jafnframt á
atburðum samfélagsins, sem hann
lifir í. Leikarinn „lifir sig ekki inn
í“ persónuna — hann sýnir hvernig
hún hegðar sér. Nokkrir leikstjórar
og leiklistarfræðingar vinna að hverri
980
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ