Tíminn Sunnudagsblað - 24.10.1965, Blaðsíða 8

anna var þeim opinberun. Þeir voru
hugfangnir af þeim verkefnum, sem
blöstu við þeim, og þeir vildu leysa
þau, hvað sem það kostaði. Ekkert
var fjær huga þeirra en uppgjöf. Síð-
asta orðsending Björlings sannar, að
þeir félagar voru hvorki hugsjúkir
né bugaðir, þó að þeir hefðu orðið
að þola margt mótdrægt. Þeir vissu,
hvað þeir vildu og létu ekki hug-
fallast. Þess vegna héldu þeir brott
á báti, þegar þeir höfðu dysjað lát-
inn ferðafélaga - sinn á þeim stað,
þar sem þeir höfðu misst skip sitt.
En þetta varð lokaþáttur landkönn-
unar þeirra, þótt fátt verði með vissu
sagt um endalokin.
Hvalveiðimennirnir á Áróru
reyndu að komast að Klarenshöfða,
er þeir höfðu fundið skiláboðin á
Björlingsey. En þeir komust ekki í
gegnum ísinn, sem þakti tuttugu sjó-
mílna breitt belti við strönd Elles-
merelands.
Þegar það, sem fundizt hafði,
komst í hendur Gústafs Norden-
iskjölds í Stokkhólmi, var hafizt
handa um að undirbúa leitarleiðang-
ur. Var það ætlun Nordenskjölds, að
leitarleiðangurinn fengist einnig við
vísindalegar athuganir. Það fórst þó
fyrir, að raunverulegur Ieitarleiðang
ur væri gerður út, en í þess stað
voru menn sendir með skipum, sem
fóru á þær slóðir, þar sem líkindi
voru til, að einhverjar menjar um
þá félaga kynnu að finnast. Til dæm-
is fór Axel Ohlin norður á þessar
slóðir á Fálkanum, skipi Pearys,
sumarið 1894. Steig hann á land á
Björlingsey 24. júlímánaðar, en þá
sást ekki neitt eftir af Gáranum.
Sennilega hefur flakið borizt brott
með ís. Aftur á móti fannst síðasta
bækistöð Björlings þar. Leifar af far-
angri og munum leiðangurs-
manna voru þar í kring á víð og
dreif: Silfurúr, jurtapressa, minnis-
bók með ýmsum dýrafræðilegum at-
hugasemdum og margt annað. Vand-
lega var leitað um Björlingsey alla
og miðeyna í eyjaklasanum. En sú
leit varð árangurslaus. Aftur á móti
fannst orðsending frá sænsk-
um manni, Elíasi Nils-
son, sem sendur hafði ver-
ið með hvalveiðiskipi frá Dundee, en
í henni fólst ekki annað en það, að
hann hefði gert árangurslausa leit 6.
dag júlímánaðar.
Þegar Ohlin kom ‘til Björlingseyj-
ar, höfðu fuglar sundrað líki manns-
ins, sem þar hafði verið dysjaður.
Voru beinin tínd saman og lögð í
gröf. Fór þarna fram nokkurs kon-
ar útfararathöfn. Ekki vissu þeir
Ohlin þó yfir beinum hvers þeir
sungu þar við skin miðnætursólarinn
ar, þótt allar líkur séu til þess, að það
hafi verið hinn danski skipstjóri
leiðangursins, Karl Kann. f stuttri
grein, sem birtist í tímariti land-
fræðifélagsins skozka árið 1894, er að
því vikið, að það muni verið hann,
sem fannst látinn á Björlingsey, og
hlýtur sú vitneskja, að hafa verið
komin frá skipstjóranum á Áróru.
Þegar Ohlin og menn þeir úr leið-
angri Pearys, sem gengu á land með
honum, höfðu búið um beinin, sigldi
Fálkinn brott og stefndi til höfuð-
stöðva Pearys við Bowdoinfjörð.
Þangað kom skipið 1. dag ágústmán-
aðar. Þá var enn samfrosta ís langt
út frá landi. Að ráði Pearys reyndi
Fálkinn þó að brjótast upp að Elles-
merelandi, svo að unnt væri að leita
þar. Hélt skipið út úr Bowdoinfirði
4. ágúst, og eftir nokkrar þrenging-
ar í ís, bæði á Murchisonssundi og
við strönd Ellesmereslands, náði það
að Faradayhöfða. Ekkert fannst þó
þar er benti til þess, að Björling
eða menn hans hefðu komið þang-
að. Skipstjórinn á Fálkanum, Henry
Barlett, sem stundað hafði hvalveið
ar á milli Grænlands og Ellesmere-
lands í mörg sumur og var þar því
kunnugur, sagði leitarmönnum, að
ísinn næði að jafnaði tuttugu sjómíl-
út frá ströndinni og vafasamt væri,
að skipið kæmist að landi. En þó að
svo vel rættist úr, að þeir næðu landi
við Faradayhöfða, voru engin tiltök
að komast að Klarenshöfða, og varð
leitarflokkurinn að ganga yfir ísinn
átta mílna leið til þess að komast
þangað.
Landtaka er ekki fýsileg á þessum
slóðum. Björg, sem víðast ganga í
sjó fram, skaga upp úr jöklinum
sunnan Klarenshöfða og norðan hans
allt til Faradayhöfða, og þar sem
skörð eru í sjávarhamrana, velta
fram skriðjöklar. Enginn veit, hvort
Björling komst á þessar slóðir, og
ekkert fannst, sem tll þess benti,
að menn hefðu hafzt þar við. Leit-
armenn hlóðu vörður á báðum stöð-
unum, þar sem þeir komust á land,
og létu í þær greinargerð um ferð
sína, og síðan sneri Fálkinn brott.
Auðvitað getur verið, að Björling
hafi komizt til Ellesmerelands, þótt
ekkert fyndist, er sannaði það. Það
hefði meira að segja mátt furðu-
legt kallast, ef hann hefði einmitt
náð þar landi, er hann hafði einsett
sér fyrirfram. Vafi leikur líka á, að
Björling og leitarmenn hafi nefnt
sama staðinn Klarenshöfða, því að
kunnugir menn segja, að hann sé
torfundinn. Landabréfum ber ekki
einu sinni saman um, hvar hann sé.
Þrír mismunandi staðir milli Smiðs-
flóa og Jökulsunds hafa verið nefnd-
ir þessu nafni, og veltur á miklu,
eftir hvaða gerð landabréfa er farið.
Má það undarlegt kallast, að ekki
skyldi betur vera leitað á því svæði,
þar sem þessi höfði er, því að þang-
að var þó miklu styttra frá Karra-
eyjum en til Faradayhöfða.
Svíar hirtu ekki um frekari kit.
Samt gleymdu menn ekki Björling
og'félögum hans. í byrjun ágústmán
aðar 1916 gengu Lauge Koch og Pét-
ur Freuchen á land á Björlingsey
og ætluðu að vinna þar að landa-
bréfagerð. En veður var óhagstætt,
og sneru þeir sér þess vegna áð því
að leita menja um dvöl þeirra Björ-
lings á eynni, þótt það kæmi fyrir
ekki. Sumarið 1928 kom Góðvonar-
leiðangurinn svokallaði einnig til
Björlingseyjar, og fór Riis-Carsten-
sen þar á land, ásamt nokkrum
mönnum öðrum, sem sinntu þar vís-
indalega rannsóknum. Sjálfur gekk
Riis-Carstensen um austurhluta eyj-
arinnar, því að þar töldu Eskimóar
frá Thúle sig hafa séð leifar húss.
Á stað einum, sem í einu og öllu
svaraði til þess, er Eskimóar höfðu
sagt, fann hann gilda bjálka úr skipi,
en ekki varð þó séð, að þeir hefðu
nokkru sinni verið notaðir í hús eða
skýli. Og ekki rakst Riis-Carstensen
á neitt, sem af yrði ráðið, að menn
hefðu hafzt þar við.
Þetta var síðasta tilraunin, sem
gerð hefur verið til þess að komast
að hinu sanna um afdrif þeirra fé-
laga.
Hér verður því að láta staðar num-
ið. En geta má þess, að fleiri skip
hafa farizt við Karraeyjar en Gárinn
— traustari skip og betur búin og
með áhöfnum, sem meiri þekkingu
höfðu til brunns að bera en Björling
og liðsmenn hans. Þar strandaði til
dæmis Kulborðinn, skip Pearys, árið
1907.
Hrakför Björlings og manna hans
hefur verið kennd fyrirhyggjuleysi
hans og ævintýramennsku. En þó svo
sé, að hann hafi gert sig sekan um
slíkt, þá hefur hann áreiðanlega líka
verið gæddur þreki og staðfestu.
(Timaritið Grönland — Björ-
ling-mysteriet eftir Dan Laur-
sen.)
ATHUGIÐ!
Lesendum bla'ðsins skal
vinsamlega bent á, a$ það
birtir fúslega vel samdar
greinar um sérkennilega eða
minnisstæða atburSi og
greiðir nokkuð fyrir það,
sem birt er.
Þess er óskað, að grein-
ar, sem því eru sendar, séu
vélritaðar, ef kostur er, og
hóflegt bil haft á milli lína.
968
T t M I N N — SÚNNUDAGSBLAÐ